احادیثی منتخب درباره تواضع

امام علی(ع) می فرماید، شریف ترین اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خویى است

احادیثی منتخب درباره تواضع

حدیث (1) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
إنّ اللَّه أوحى إلیّ أن تواضعوا حتّى لا یفخر أحد على أحد و لا یبغی أحد على أحد.
خداى متعال به من وحى فرمود که متواضع باشید، تا هیچ کس بر دیگرى فخر نفروشد و احدى به دیگرى زورگویى و تجاوز نکند.
نهج الفصاحه ص 290 ، ح 678

______________________________________

حدیث (2) امام صادق علیه السلام :
إِنَّ فِی السَّمَاءِ مَلَکَیْنِ مُوَکَّلَیْنِ بِالْعِبَادِ فَمَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَاهُ وَ مَنْ تَکَبَّرَ وَضَعَاهُ.
در آسمان دو فرشته بر بندگان گماشته شده اند پس هر کس براى خدا تواضع کند، او را بالا برند و هر کس تکبر ورزد او را پَست گردانند.

کافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص122، ح2

______________________________________

حدیث (3) امام على علیه السلام :

أَشْرَفُ الْخَلَائِقِ التَّوَاضُعُ وَ الْحِلْمُ وَ لِینُ الْجَانِبِ.
شریف ترین اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خویى است.
عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 115 ، ح 2555

______________________________________

حدیث (4) امام على علیه السلام :
فى صِفَهِ المُتَّقینَ ـ : مَلبَسُهُمُ الاِقتِصادُ وَ مَشیُهُمُ التَّواضُعُ؛
در وصف پرهیزکاران ـ : لباسشان میانه رویست و راه رفتن و رفتارشان متواضعانه است.
تحف العقول ص 159 – امالی(صدوق) ص 159 – نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 303 ، خطبه 193

 ______________________________________

حدیث (5) امام صادق علیه السلام :
إِنَّ مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ یَرْضَى الرَّجُلُ بِالْمَجْلِسِ دُونَ الْمَجْلِسِ وَ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَى مَنْ یَلْقَى وَ أَنْ یَتْرُکَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ کَانَ مُحِقّاً وَ لَا یُحِبَّ أَنْ یُحْمَدَ عَلَى التَّقْوَى.
از تواضع است که انسان به پایین مجلس رضایت دهد، به هر کس بر مى خورد سلام کند، مجادله را رها کند اگر چه حق با او باشد و دوست نداشته باشد که او را به پرهیزکارى بستایند.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 72، ص 465 ، ح 4

______________________________________

حدیث (6) امام على علیه السلام :
إِذا تَفَقَّهَ الرَّفیعُ تَواضَعَ؛
انسان بلند مرتبه چون به فهم و دانایى رسد، متواضع مى شود.
عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 135 ، ح 3075

______________________________________

حدیث (7) امام کاظم علیه السلام :
إِنَّ الزَّرْعَ یَنْبُتُ فِی السَّهْلِ وَ لَا یَنْبُتُ فِی الصَّفَا فَکَذَلِکَ الْحِکْمَهُ تَعْمُرُ فِی قَلْبِ الْمُتَوَاضِعِ وَ لَا تَعْمُرُ فِی قَلْبِ الْمُتَکَبِّرِ الْجَبَّارِ لِأَنَّ اللَّهَ جَعَلَ التَّوَاضُعَ آلَهَ الْعَقْلِ وَ جَعَلَ التَّکَبُّرَ مِنْ آلَهِ الْجَهْل‏
زراعت در زمین هموار مى روید، نه بر سنگ سخت و چنین است که حکمت، در دل هاى متواضع جاى مى گیرد نه در دل هاى متکبر. خداوند متعال، تواضع را وسیله عقل و تکبر را وسیله جهل قرار داده است.
تحف العقول ص 396

 ______________________________________

حدیث (8) امام رضا علیه السلام :
التَّوَاضُعُ دَرَجَاتٌ مِنْهَا أَنْ یَعْرِفَ الْمَرْءُ قَدْرَ نَفْسِهِ فَیُنْزِلَهَا مَنْزِلَتَهَا بِقَلْبٍ سَلِیمٍ لَا یُحِبُّ أَنْ یَأْتِیَ إِلَى أَحَدٍ إِلَّا مِثْلَ مَا یُؤْتَى إِلَیْهِ إِنْ رَأَى سَیِّئَهً دَرَأَهَا بِالْحَسَنَهِ کَاظِمُ الْغَیْظِ عَافٍ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.
تواضع درجاتى دارد: یکى از آنها این است که انسان اندازه خود را بشناسد و با طیب خاطر خود را در آن جایگاه قرار دهد، دوست داشته باشد با مردم همان گونه رفتار کند که انتظار دارد با او رفتار کنند، اگر بدى دید آن را با خوبى جواب دهد، خشم خود را فرو خورد و از مردم درگذرد، و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
کافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 124 ، ح 13

______________________________________

حدیث (9) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
ثَلَاثَهٌ لَا یَزِیدُ اللَّهُ بِهِنَّ إِلَّا خَیْراً التَّوَاضُعُ لَا یَزِیدُ اللَّهُ بِهِ إِلَّا ارْتِفَاعاً وَ ذُلُّ النَّفْسِ لَا یَزِیدُ اللَّهُ بِهِ إِلَّا عِزّاً وَ التَّعَفُّفُ لا یَزِیدُ اللَّهُ بِهِ إِلَّا غِنًى.
سه چیز است که خداوند به سبب آنها جز بر خیر و خوبى نمى افزاید: تواضع که خداوند به سبب آن جز بلند مرتبگى نمى افزاید، شکسته نفسى که خداوند به سبب آن جز عزّت نمى افزاید و مناعت طبع که خداوند به سبب آن جز بى نیازى نمى افزاید.
عده الداعی ص 178 – بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 72 ، ص 124، ح 22

 ______________________________________

حدیث (10) امام حسن عسکری علیه السلام:
التَّواضُعُ نِعمَهٌ لا یُحسَدُ عَلیها؛
تواضع و فروتنی نعمتی است که بر آن حسد نبرند.

تحف العقول ص 489

 ______________________________________

حدیث (11) امام صادق علیه‏ السلام :
إِنَّ صَاحِبَ الدِّینِ فَکَّرَ فَعَلَتْهُ السَّکِینَهُ وَ اسْتَکَانَ فَتَوَاضَعَ وَ قَنِعَ فَاسْتَغْنَى وَ رَضِیَ بِمَا أُعْطِیَ وَ انْفَرَدَ فَکُفِیَ الْإِخْوَانَ وَ رَفَضَ الشَّهَوَاتِ فَصَارَ حُرّاً وَ خَلَعَ الدُّنْیَا فَتَحَامَى الشُّرُورَ وَ اطَّرَحَ الْحَسَدَ فَظَهَرَتِ الْمَحَبَّهُ وَ لَمْ یُخِفِ النَّاسَ فَلَمْ یَخَفْهُمْ وَ لَمْ یُذْنِبْ إِلَیْهِمْ فَسَلِمَ مِنْهُمْ وَ سَخَتْ نَفْسُهُ عَنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ فَفَازَ وَ اسْتَکْمَلَ الْفَضْلَ وَ أَبْصَرَ الْعَافِیَهَ فَأَمِنَ النَّدَامَهَ.

آدم دین‏دار چون مى ‏اندیشد، آرامش بر جان او حاکم است. چون خضوع مى‏ کند متواضع است. چون قناعت مى ‏کند، بى‏ نیاز است. به آنچه داده شده خشنود است. چون تنهایى را برگزیده از دوستان بى‏ نیاز است. چون هوا و هوس را رها کرده آزاد است. چون دنیا را فرو گذارده از بدى ‏ها و گزندهاى آن در امان است. چون حسادت را دور افکنده محبتش آشکار است.مردم را نمى ‏ترساند پس از آنان نمى‏ هراسد و به آنان تجاوز نمى ‏کند پس از گزندشان در امان است. به هیچ چیز دل نمى ‏بندد پس به رستگارى و کمال فضیلت دست مى ‏یابد و عافیت را به دیده بصیرت مى‏ نگرد پس کارش به پشیمانى نمى‏ کِشد.
امالى (مفید) ص 52، ح 14

______________________________________

حدیث (12) امام على علیه السلام :
مَن أَتى غَنیّا فَتَواضَعَ لَهُ لِغِناهُ ذَهَبَ ثُلُثا دینِهِ؛
هر کس در مقابل ثروتمند به خاطر ثروتش تواضع کند دو سوم دینش از بین برود.
نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 508 ، حکمت 228

 ______________________________________

حدیث (13) دیلمى :
کانَ النَّبىُّ صلى ‏الله‏ علیه ‏و‏ آله … یُسَلِّمُ عَلَى مَنِ اسْتَقْبَلَهُ مِنْ غَنِیٍّ وَ فَقِیرٍ وَ کَبِیرٍ وَ صَغِیرٍ وَ لَا یُحَقِّرُ مَا دُعِیَ إِلَیْهِ وَ لَوْ إِلَى حَشَفِ التَّمْرِ وَ کَانَ خَفِیفَ الْمَئُونَهِ کَرِیمَ الطَّبِیعَهِ جَمِیلَ الْمُعَاشَرَهِ طَلْقَ الْوَجْهِ بَسَّاماً مِنْ غَیْرِ ضَحِکٍ مَحْزُوناً مِنْ غَیْرِ عُبُوسٍ مُتَوَاضِعاً مِنْ غَیْرِ مَذَلَّهٍ جَوَاداً مِنْ غَیْرِ سَرَفٍ رَقِیقَ الْقَلْبِ رَحِیماً بِکُلِّ مُسْلِمٍ

رسول اکرم صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله به هر کس برخورد مى‏نمودند، از بزرگ و کوچک، ثروتمند و فقیر، سلام مى‏کردند و اگر به جایى حتى براى خوردن خرمایى خشک دعوت مى ‏شدند، آن را کوچک نمى‏ شمردند. زندگیشان کم هزینه بود، بزرگ طبع، خوش معاشرت و گشاده رو بودند،همیشه متبسم بودند بى آن‏که بخندند، محزون بودند بى ‏آن‏که اخمو باشند، متواضع بودند بى ‏آن‏که از خود ذلّتى نشان دهند، مى ‏بخشیدند ولى اسراف نمى ‏نمودند، دل نازک و نسبت به تمام مسلمانان مهربان بودند.
وسایل الشیعه ج 5 ، ص 54 ، ح 5886 – ارشاد القلوب(دیلمی) ج 1، ص 115

 ______________________________________

حدیث (14) پیامبر صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله :
مَنِ اقْتَصَدَ اَغْناهُ اللّه‏ُ وَ مَنْ بَذَّرَ اَفْقَرَهُ اللّه‏ُ وَ مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللّه‏ُ وَ مَنْ تَجَبَّرَ قَصَمَهُ اللّه‏ُ؛
هر کس میانه‏ روى کند، خداوند بى‏ نیازش سازد و هر کس ریخت و پاش نماید، خداوند نادارش کند، هر کس فروتنى پیشه کند، خداوند بلندش نماید و هر کس بزرگى کند، خداوند خُردش نماید.
نهج الفصاحه ص 755 ، ح 2939

 ______________________________________

حدیث (15) امام صادق علیه ‏السلام :
ثَلاثٌ تـُورِثُ المَحَبَّه: الـدَیـنُ وَ التَّـواضُعُ وَ البَذلُ؛
سه چیز است که محبت آورد: قـرض دادن و فـروتنـى و بخشـش.
تحف العقول ص 316

______________________________________
حدیث (16) امام هادی علیه ‏السلام :
التَواضُعُ أن تُعطِی الناسَ ما تُحبُّ أن تُعطاهُ؛
فروتنی در آن است که با مردم چنان کنی که دوست داری با تو چنان باشند .
کافی(ط-الاسلامیه) ج 2 ،ص 124 ، ح 13

______________________________________

حدیث (17) ابن شهر آشوب :
کانَ النَّبىّ صلی الله علیه و آله قَبْلَ الْمَبْعَثِ مَوْصُوفاً بِعِشْرِینَ خَصْلَهً مِنْ خِصَالِ الْأَنْبِیَاءِ لَوِ انْفَرَدَ وَاحِدٌ بِأَحَدِهَا لَدَلَّ عَلَى جَلَالِهِ فَکَیْفَ مَنِ اجْتَمَعَتْ فِیهِ کَانَ نَبِیّا أَمِیناً صَادِقاً حَاذِقاً أَصِیلًا نَبِیلًا مَکِیناً فَصِیحاً عَاقِلًا فَاضِلًا عَابِداً زَاهِداً سَخِیّاً کَمِیّاً قَانِعاً مُتَوَاضِعاً حَلِیماً رَحِیماً غَیُوراً صَبُوراً مُوَافِقاً مُرَافِقاً لَمْ یُخَالِطْ مُنَجِّماً وَ لَا کَاهِناً وَ لَا عَیَّافا

رسول اکرم صلی الله علیه و آله پیش از مبعوث شدن، بیست خصلت از خصلت‏هاى پیامبران را دارا بودند، که اگر کسى یکى از آنها را داشته باشد، دلیل عظمت اوست؛ چه رسد به کسى که همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پیامبرى امین، راستگو، ماهر، اصیل، شریف، استوار، سخنور، عاقل، با فضیلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلیر و با شهامت، قانع، متواضع، بردبار، مهربان، غیرتمند، صبور، سازگار، و نرم‏خو بودند و با هیچ منجّم (قائل به تأثیر ستارگان)، غیب‏گو و پیش‏گویى هم‏نشین نبودند.
مناقب (ابن شهر آشوب) ج 1، ص 123

______________________________________
حدیث (18) امام صادق علیه‏ السلام :
إنَّ مِن التَّواضُعِ أن یَجلِسَ الرّجُلُ دُونَ شَرَفِهِ؛
تواضع در مجلس، آن است که کسى در کم‏تر از جایگاهش بنشیند
کافی(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 123، ح 9

______________________________________
حدیث (19) امام صادق علیه‏ السلام :
سَمِعتُهُ یَقُولُ إنَّ فِی السَّمَاءِ مَلَکَینِ مُوَکَّلَینِ بِالعِبادِ فَمَن تَواضَعَ لِلهِ رَفَعَاهُ وَ مَن تَکَبَّر وَضَعَاهُ
شنیدم آن حضرت می فرماید: در آسمان دو فرشته موکل بندگان خدایند. هر کس فروتنی کند برای خدا، آن دو او را بالا ببرند، و هر کس تکبر ورزد، خوار و ذلیلش کنند.
کافی(ط-الاسلامیه) ج2 ، ص122 ، ح2

______________________________________
حدیث (20) امام صادق علیه‏ السلام :
فیما أَوحَی اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إلَی دَاوُدَ یا دَاوُدُ کَما أنَّ أقرَبَ النَّاسِ مِنَ اللهِ المُتَوَاضِعونَ کَذَلِکَ أبعَدُ الناسِ مِنَ اللهِ المُتَکَبِّرُونَ.
از جمله وحی های که خدای عزوجل به داود این بود: ای داود همچنان که نزدیک ترین مردم به  خدا انسان های فروتن هستند، دور ترین مردم از خدا نیز متکبران اند.
کافی(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 123 ، ح 11

 ______________________________________

حدیث (21) امام علی علیه‏ السلام :
مَن تَواضَعَ قَلبُهُ لِلَّهِ لَم یَسأم بَدنهَ مِن طاعَهِ اللهِ
هر که قلبش برای خدا تواضع داشته باشد،بدنش از طاعت خدا خسته نمی شود.
کنز الفؤاد ج 1 ، ص 278 – بحار الانوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 90 ، ح 95

منبع :  aviny.com