صنایع دستی استان اردبیل

یکی از صنایع دستی سنتی  استان اردبیل جاجیم بافی نام دارد. جاجیم دست بافته ای است که معمولا دارای طرحهای راه راه, لوزی و الوان زیبایی بوده و در قدیم روی کرسی می نداخته اند. از آ نجا که در گذشته برای پیچیدن رختخواب و به اصطلاح جا از این دستبافته استفاده می کردند, به آن “جای جمع” می گفته اند که به مرور زمان و برای راحتی تلفظ به آن جاجیم گفته اند. تارهای جاجیم از پشمهای رنگارنگ با نمره 10 دولای مرینوس بوده و البته گاهی از ابریشمهای الوان نیز به عنوان تار استفاده می شود. پود را بدان علت که دیده نمی شود از نخ پنبه ای خاکستری یا مشکی با نمره 20 شش لا انتخاب می کنند.

 روش کار بدین صورت است که ابتدا چله موردنظر را در محوطه باز کشیده (دراز می کنند)، سپس بوسیله تیرک وسط چله را سرپا کرده و تعدادی از تارها را جدا نموده،آنگاه شروع به بافت می نمایند. معمولا جاجیم را به طول 10 الی 15 متر و عرض 15 تا 25 سانتیمتر می بافند. پس از پایان بافت با بریدن و پهلوی هم دوختن قطعات اقدام به تهیه ابعاد موردنظر می نمایند. در اکثر نقاط روستایی استان بافت جاجیم مرسوم است با این تفاوت که در نقاط مختلف, ترکیب رنگی و یا ظرافت نخ و نقوش, طرحهای مختلفی را ایجاد می نماید. نقوش رایج عبارتند از: گل سیب، گچی دیرناخی (ناخن بز)، سیرگا (گوشواره)، قرقره، بلی باقالی،جولما، بادامی، اوزوک گاشی (نگین انگشتر)، همیان و … . ولی لازم به ذکر است که بالاترین حجم تولیدمربوط به عشایر اردبیل،خلخال، مشکین شهر، پارس آباد مغان، نمین، کوثر و بیله سوار می باشد. موارد مصرفی چون زیرانداز، سجاده، پادری، رومیزی، روتختی، رویه کرسی و رویه مبل دارد و در کارهای تکمیلی به همراه چرم مورد استفاده قرار می گیرد

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل تراش شیشه نام دارد و آن عبارتست از ایجاد نقوش مختلف سنتی بر روی شیشه بوسیله تراش با استفاده از سنگهای مخصوص که درجه سختی آنها بیش از سختی شیشه باشد. تراش شیشه با سنگهای دیسک مانندی انجام می شود و سرعت چرخهای دستگاه تراش و دیسکهای تراش, بستگی مستقیم به نوع تراش دارد. هر چه میزان تراش عمیق تر باشد سرعت چرخ تراش بیشتر است و بالعکس در صورتی که تراش سطحی باشد سرعت چرخ تراشکاری کمتر است. همچنین با تغییر ضخامت سنگ تراش, حرکت دست و تغییر مدت زمان نیز می توان نوع تراش را تغییر داد. در هنر تراش شیشه ابتدای محل طرح موردنظر را مشخص نموده و سپس با نگه داشتن ظرف شیشه ای در دست و نزدیک نمودن آن به سنگ تراش نقوش دلخواه روی شیشه حک می شود. پس از تراش نقاط تراش خورده را صیقل می دهند. تراش روی شیشه در شهرستان اردبیل رایج می باشد.

یکی از صنایع دستی استان بافتنیهای سنتی نام دارد که به طور عمده توسط بانوان انجام می گیرد. این هنر بوسیله میل بافتنی (دو میل، پنج میل یا قلاب) انجام می گیرد و فرآورده هایی از قبیل جوراب، شال گردن، بلوز، کلاه و … را شامل می شود. برخی از بافتنیهای سنتی استان تزئینی است. این هنر در اکثر مناطق استان رواج دارد و بانوان بطور معمول در روزهای سرد زمستان اوقات فراغت خود را با اشتغال به این هنر پر می کنند.

در برخی از نقاط روستایی استان منسوجی به نام پلاس بافته می شود. پلاس از نظر ظاهری به گلیم درشت بافت شباهت دارد و روش بافت آن شبیه گلیم است .به طور عمده ابعادی حدود 250 * 350 سانتیمتر دارد. معمولا برای تولید آن از نخ پنبه ای نمره 2 برای تار و نخ نمره 5 برای پود در رنگهای مختلف استفاده می شود. گاه بجای نخ پود از نوارهای باریک پارچه ای که از لباسهای مستعمل بریده شده استفاده می نمایند و به عنوان زیراندازی کم بها مورد مصرف دارد. گاه برای بافت از پشم استفاده می نمایند که در آن صورت عایق رطوبت بوده و برای زمینهای مرطوب مناسب است. معمولا بافت یک قطعه پلاس، حدود دو روز طول می کشد. موارد مصرف آن بجز زیرانداز، کیف، سجاده، خورجین و … نیز می باشد.

یکی از صنایع دستی دستی و سنتی استان اردبیل چنته بافی نام دارد. بافت چنته و نوع مواد اولیه آن کاملا مانند قالی و ورنی است و تنها تفاوت آن در ابعاد و اندازه آن است. چنته عبارتست از دو قطعه قالی کوچک مستطیل بافته شده به ابعاد تقریبی 40*30 سانتیمتر که با ظرافت از سه طرف (بصورت پاکت) به هم دوخته شده است و در دو طرف پایین آن دارای دو منگوله رنگی  و در قسمت بالا دارای دسته ای مانند کیف می باشد. چنته یک کیف سنتی می باشد که در اکثر روستاها و مناطق عشایری می بافند. در بعضی از روستاها, چنته را با روش گلیم بافی یا جاجیم بافی نیز می بافند. (لازم به توضیح است برخی چنته را با ترکیب چند نوع بافت قالی, گلیم و سومالک نیز می بافند).

در استان اردبیل، عشایر دشت مغان نوعی پارچه دستبافت تمام پشمی می بافند که به لهجه محلی اجاق قراقی نامیده می شود. وجه تسمیه نامگذاری بدین علت بوده که در جلوی اجاق و زیر منقل از آن استفاده می نمایند و نوعی حفاظ برای در امان بودن فرش یا زیراندازهای دیگر از شراره های آتش می باشد. به اصطلاح محلی نوعی قراق برای اجاق می باشد. نقوش اجاق قراقی هندسی و ذهنی می باشد و از لحاظ شیوه بافت  و شکل ظاهری کاملا شبیه به جاجیم می باشد و مصرف محلی دارد. اجاق قراقی های قدیمی نعلی شکل بوده، ولی امروزه برای راحتی آن را مستطیل شکل می بافند.

یکی از صنایع دستی زیبای استان قلاب بافی نام دارد. انواع محصولات بافته شده بوسیله قلاب و با استفاده از الیاف طبیعی را قلاب بافی می گویند. قلاب بافی تکنیکهای متنوعی در بافت و نقش دارد. محصولات بسیاری از قبیل لباس، کلاه، دستکش، لیف، انواع رومیزی های تزئینی، روتختی، عروسکهای بافتنی و … که جنبه کاربردی و تزئینی دارند با این روش تولید و بافته می شوند. تقریبا تمامی نواحی استان اردبیل با این هنر آشنایی دارند و نوعی سرگرمی زنان و دختران محسوب می گردد.

یکی از دستبافته های زیبا و عشایری استان اردبیل جل اسب نام دارد. جل دستبافته ای است که به منظور تزئینات اسب و شتر تهیه می شود. جل اسب هم نقش گرم نگهداشتن و عرق گیر اسب را دارد و هم جنبه تزئینی و تشریفاتی که در مورد شتر جنبه تزئینی دارد. بدنه اصلی جل یک مستطیل است که دو دستک به آن وصل شده که این دستک ها پشت اسب را می پوشانند. تفاوت جل اسب با جل شتر در آن است که جل شتر بزرگتر از جل اسب می باشد و توسط دو قطعه پارچه به یکدیگر دوخته شده تا کوهان شتر از آن بیرون بماند. بطور کلی در بیشتر مناطق استان جل اسب و شتر با اشکال و تزئینات گوناگون تولید می شود و بصورت گلیم، قالی، جاجیم و سوزنی تهیه می گردد. عشایر آذربایجان، دشت مغان، کردهای خراسان، ترکمنها، عشایر فارس، ورامین و ایل افشار هر کدام به گونه ای جل را بافته و تزئین می کنند. بطور مثال در ترکمن صحرا، جل از جنس پارچه و تکه دوزی ماهوتی و پنبه ای با سوزندوزی های زیبایی تهیه می گردد، در ایلات کرمان بصورت گلیم، نقوش سوزنی، شیریکی پیچ با تار و پود پشم و در میان عشایر آذربایجان از تکنیک بافت جاجیم برای تولید جل استفاده می شود. جل اسب در مناطق عشایری استان اردبیل رایج می باشد.

خورجین بافی بافته ای است که در اکثر مناطق روستایی و جوامع عشایری با نقوش هندسی تولید می شود. مواد اولیه آن از پشم های رنگی، نخ پنبه ای و گاه موی بز می باشد که موارد مصرفی نظیر حمل و نقل پشت دوچرخه و موتور و یا چهارپایان را دارد. عرض این دستبافته بین 30 تا 90 بوده و بصورت قواره ای بافته می شود. خورجین هایی که در استان اردبیل بافته می شوند از کیفیت و زیبایی بیشتری برخوردار هستند و عمدتا در مناطق روستایی و عشایری استان اردبیل تولید و عرضه می گردد.

یکی از صنایع دستی سنتی اردبیل قالی بافی نام دارد. بسیاری بجای کلمه قالی کلمه فرش را بکار می برند. در اینجا لازم است توضیحی مختصر راجع به تفاوت این دو کلمه بیان شود. قالی به بافته ای گفته می شود که بر روی دار (عمودی یا افقی) بافته شده، تکه های کوتاه الیاف به وسیله تکنیکی خاص به دور تارهای موازی گره زده شوند تا بافته دارای پرزهای بلند گردد (پرزهای بلند باعث نرمی و لطافت سطح قالی می شوند). مواد اولیه آن برای تار: پشم، کرک یا ابریشم پرتاب بوده و برای پود: نخ پنبه ای، پشم یا ابریشم کم تاب می باشد و داری نقوش اسلیمی، ختایی و یا هندسی است.

کلمه فرش عربی است و اسم مفعول آن مفروش است. فرش در عربی به معنای زمین است و مترادف کلمه عرش، یعنی آسمان و به هر گستردنی می تواند اطلاق گردد، مثلا سنگفرش، موزائیک فرش، گلیم، جاجیم و …).

طرحهای فرش به 19 گروه اصلی تقسیم شده اند که عبارتند از :

1.      نقشه آثار و ابنیه تاریخی

2.      نقشه شاه عباسی

3.      نقشه اسلیمی

4.      نقشه افشان

5.      نقشه اقتباسی

6.      نقشه بندی

7.      گروه بوته ای

8.      نقشه درختی

9.      نقشه ترکمن

10.  نقشه قابی

11.  نقشه قابی (نوعی دیگر)

12.  نقشه گل فرنگ

13.  نقشه گلدانی

14.  نقشه ماهی درهم

15.  گروه محرابی

16.  نقشه محرمات

17.  نقشه هندسی

18.  نقشه ایلیاتی

19.  نقشه تلفیقی

اما آنچه مسلم است تعداد نقوش اصلی و فرعی قالی های ایران بیشتر از اینها می باشد.

یکی از دستبافته های زیبای استان مسند نام دارد. مسند گلیمی است مختص منطقه نمین اردبیل به ابعاد تقریبی 110*170 سانتیمتر و مانند گلیم بر روی دار بافته می شود. نقوش مسند معمولا نقش محراب بوده و به عنوان جانماز بکار می رود. انواع دیگر مسند با نقوش گوناگون, در بالای اتاق, ویژه مهمانان گسترده می شود و علت نامگذاری آن نیز شاید بدین علت باشد. نقوش مسند تماما هندسی بوده و نقوش منحنی و گردان ندارد. بافت خطوط عمودی پله ای بوده و تقارن در بافت رعایت می گردد. از مشخصات مسند کنتراست شدید رنگها بین زمینه و طرح می باشد.

مواد اولیه مسند, نخ پنبه ای 20.18 سه لاتاب برای تار و نخ پشمی الوان با نمره 5.2 به عنوان پود می باشد. مسند در ابعاد 70*90 , 60*90 و 70*100 الی 1*1.90 سانتیمتر نیز تولید می شود.

یکی از صنایع دستی زیبای استان اردبیل مفرش نام دارد. مفرش دستبافته ای است مستطیل شکل و درب دار، به شکل صندوق که برای حمل و نقل لحاف و تشک یا اسباب و لوازم خانگی، در هنگام کوچ عشایر ائل سون مورد استفاده قرار می گیرد. این دستبافته زیبا، با تکنیک بافت گلیم، ورنی و قالی بافته می شود و نقوش آن، گاها برجسته و الحاقی می باشد. نقش و نگارهای مفرش، جذاب و شاد است و تولید آن بیشتر در بین عشایر ائل سون  مرسوم است.

یکی از صنایع دستی استان اردبیل نمکدان بافی نام دارد. نمکدان بافته ای است داری که ایلات و عشایر برای نگهداری و حمل و نقل نمک درشت یا سائیده از آن استفاده می نمایند. نمکدان بطور عمده در ایلهای مختلف، با استفاده از چند نوع تکنیک بافته می شود. قسمت پشت نمکدان با طرح ساده گلیم بافت در چند رنگ متفاوت و روی نمکدان به روش ورنی بافی و یا قالی بافی است. بعد از اتمام بافت، پارچه متقالی را به عنوان آستر داخل نمکدان در نظر می گیرند تا نمک با پشم تماس نداشته باشد. فرم کلی نمکدان به شکل بطری می باشد. طرحهای مورد استفاده ذهنی بوده و از طبیعت اطراف بافنده نشئت می گیرد. از آن جمله است نگاره های جانوری (گوزن، روباه، گنجشک، مرغابی و …) و نگاره های گیاهی (درختان سرو، چنار و …).

یکی از صنایع سنتی و بومی استان، دوخت لباسهای محلی می باشد. شاید به جرات بتوان گفت که هیچ کشوری به اندازه ایران از این همه تنوع در طرح و رنگ لباسهای محلی برخوردار نیست و این شاید به علت تنوع قومی است که در ایران مشاهده می نمائیم. پس از گذشت قرنها و با پیشرفت صنایع ماشینی هنوز هم وقتی به روستاها مراجعه کنیم، می توانیم لباسهای محلی را بر تن اهالی روستا و خصوصا عشایر مشاهده نمائیم.

یکی از صنایع دستی استان عروسک بافی نام دارد. قطع به یقین, عروسک سازی از هزاران سال پیش از هنرهای سمبلیک، قومی، آئینی و مذهبی بشر بوده است و این طرز تفکر از هزاران سال پیش رواج داشته است.در استان اردبیل با توجه به آداب و سنن مناطق مختلف استان عروسکهایی به شیوه های متنوع و با لباسهای محلی تولید می گردد. “تکم” یکی از عروسکهای اسطوره ای استان به شمار می رود که در ایام نوروز توسط تکم گردانان در کوچه ها و محله های شهرها و روستاها به گردش درآمده و فرارسیدن بهار را نوید می دهد.

رودوزی هنر آراستن سطح پارچه با استفاده از نخهای الوان یا اشیاء الوان با کمک سوزن یا قلاب می باشد. بشر بعد از بوجود آمدن پارچه که حفاظی در برابر سرما و یا گرما و سایر نیازهای ابتدایی بود، مانند هر وسیله دیگری آن را از حالت ساده در آورده و به تزئین و تجمل آن پرداخته است که به اقتضای فرهنگ و آداب و سنن هر قومی، دارای دگرگونیهای خاص خود می باشد.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل سفالگری نام دارد و آن عبارتست از ساخت و تهیه اشیاء از گل پخته، مانند کاسه، کوزه و … . اگر محصولات بدون لعاب باشند به آنها سفال اطلاق می گردد. سفال عمدتا از خاکهای ثانویه ساخته می شود. خاکهای ثانویه، خاکهایی هستند که بطور مرتب در حال جابجایی و تغییر مکان هستند، لذا دارای خلوص کمتر و چسبندگی بیشتری هستند و جهت پخت به درجه حرارتی در حدود 950 تا 1000 درجه سانتیگراد نیاز دارند. مهمترین خاک ثانویه انواع خاک رس است که با نام علمی Earthen Ware شناخته می شوند و رنگ طبیعی آنها از نخودی تا قرمز تغییر می کند. اصطلاح انگلیسی سرامیک دقیقا دارای مفاهیم سفال در زبان فارسی است که از واژه یونانی Kermose به معنای خاک رس گرفته شده است. پیشینه سفالگری در استان اردبیل به دوره اشکانیان و قبل از آنها می رسد.

مراکز عمده تولید فعال در استان اردبیل روستای انار از توابع شهرستان مشکین شهر است.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان کاشی معرق نام دارد و آن عبارتست از قطعه های بزرگ و کوچک بریده شده کاشی که بر اساس طرح با نقوش مختلف و رنگهای متفاوت تراشیده شده و کنار یکدیگر قرار می گیرند و به شکل قطعه ای بزرگتر در می آیند.

از مراکز تولید کاشی معرق می توان به شهرهای اصفهان، مشهد و تهران اشاره نمود. در اردبیل نیز کارگاههای متعددی در این زمینه فعالیت دارند.انواع رنگهای کاشی مورد استفاده در کاشی معرق عبارتند از : سفید، آبی تیره، فیروزه ای، سبز، پرتقالی و … .

عبارتست از ساختن زین اسب با استفاده از چرم و به کسی که این کار را انجام می دهد سراج می گویند.سراجی تا دهه های اخیر در استان اردبیل بخصوص در اردبیل و مشکین شهر رایج بوده و اکنون جزو رشته های منسوخ محسوب می شود.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل نقاشی روی چرم نام دارد و آن عبارتست از نقاشی و طراحی سنتی بر روی چرم که موارد مصرف فراوانی دارد و از زیبایی خاصی برخوردار می باشد. برای نقاشی روی چرم معمولا از چرم گوسفندی دباغی شده به رنگ کرم استفاده می نمایند. روش کار بدین صورت می باشد که ابتدا بوم کار را آماده نموده (بوم عبارتست از: فیبر و اسفنج به ضخامت نیم تا یک سانتیمتر)، پس از آماده سازی بوم و نصب چرم بر روی آن، طرح مورد نظر را ابتدا بر روی کاغذ طراحی کشیده و سپس بوسیله کاربن، به روی چرم منتقل می نمایند، طرح را بوسیله راپید پر رنگ نموده و بوسیله قلم مو نقاشی را شروع می نمایند. رنگهای مورد استفاده در نقاشی روی چرم از نوع رنگهای پیگمنت بوده و حلال آن الکل می باشد. پس از پایان نقاشی از محلول رزین برای ثبات و جلای رنگ استفاده می نمایند. در نهایت از ورنی برای شفافیت, براق شدن و عایق بودن کار بهره می برند.نقاشی روی چرم در خلخال و اردبیل رواج دارد

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان چاقوسازی نام دارد که صنعتی است دیرینه و دارای سابقه ای کهن در ایران. بهترین سلاحها توسط هنرمندان این رشته ساخته می شده است. سابقه این هنر به دوره حکومت مادها برمی گردد، زیرا در آثار کشف شده از آن دوره سلاحهای دست ساز و زیبا بدست آمده است. مواد اولیه هنر چاقوسازی آهن است و دسته چاقو را از شاخ گوزن و یا عاج تهیه می نمایند. در گذشته روی دسته شمشیرها و غیره را مرصع کاری نیز می نموده اند و این کار امروزه بصورت ساده تری انجام می گیرد. ابزار کار چاقوسازان چکش، پتک، قیچی، کوره و … می باشد. روش کار بدین صورت است که استادکار در کنار کوره آتش، آهن را گداخته و با ضربات پتک آن را به شکل انواع چاقو، کارد، گزلیک، قندشکن و … درآورده سپس با نهایت هنرنمایی و با استفاده از ابزار ساده، از جنس شاخ حیوانات یا عاج دسته آن را کار می گذارند. پس از اتمام کار چاقو را تیز کرده و آب کروم می دهند. معمولا چاقوسازان زنجان نام خود را بر روی تیغه چاقو حک می نمایند. جواهر، ملیله، صدف و عاج از تزئیناتی است که این هنرمندان در تولیدات خود بکار می برند. از چاقوهای کوچک تزئینی که به عنوان جاکلیدی استفاده می شود تا شمشیرهای بزرگ از تولیدات چاقوسازان می باشد. چاقوسازی تا دهه های اخیر در شهرستان اردبیل رایج بوده و اکنون منسوخ شده است.

یکی از صنایع دستی استان چلنگری نام دارد. در قدیم هنرمندان این رشته در شهرها و روستاها به ساخت محصولاتی نظیر داس، چکش، میخ طویله، دهان بند اسب و گاو و … مشغول بوده اند. در دوران معاصر از آنجا که دامداری و کشاورزی، صنعتی یا نیمه صنعتی گردیده، این هنرمندان به ساخت محصولاتی تزئینی- کاربردی مانند پایه گلدان، پارتیشن، حفاظ پنجره و … مشغول می باشند. اساس کار آنان همانند چاقوسازی و زمودگری همان تکنیک حرارت دادن فلزات بوسیله کوره آهنگری (Forge) و دمیدن و کوفتن و اتصال پایدار، جهت حصول شکل نهایی می باشد. چلنگری نام قدیمی آهنگری هنری می باشد که امروزه به نام فرفورژه معروف شده است.

چلنگری در شهرستانهای اردبیل و مشکین شهر رایج می باشد.

یکی از صنایع دستی و سنتی استان اردبیل زیورآلات محلی نام دارد. مواد اولیه تولید فلزاتی نظیر برنج، مس، نقره و … و سنگهایی مانند فیروزه، عقیق، یشم و … می باشد. شیوه تولید بدین صورت است که ابتدا فلز را در کوره ذوب کرده و سپس آن را به کمک قالب به شکل مورد نظر که اغلب دایره، چهارگوش، سه گوش، بته جقه، ماهی و … می باشد، در می آورند. سپس با نشاندن سنگهای ذکر شده زیورآلات زیبایی از قبیل : النگو، انگشتر، زیورگیسوان، گردنبند، گوشواره و … تهیه می نمایند. ساخت زیورآلات محلی بیشتر در شهرستان اردبیل رایج می باشد.

یکی از صنایع دستی و قدیمی استان قلمزنی نام دارد. سابقه این هنر قدیمی به زمان “سکاها” یا “سیت ها” بازمی گردد. این قوم حدود پنج الی هفت هزار سال پیش در قفقاز زندگی کرده و دارای نژاد آریایی بوده اند.برای خلق یک اثر، ابتدا (داخل یا زیر) زیرساخت (ظرف یا سینی) را که معمولا از جنس مس یا نقره و گاه طلا می باشد از محلول قیر و گچ پر می نمایند (برای جلوگیری از سر و صدای قلم و سوراخ شدن در اثر ضربه)، سپس طرح (طراحی سنتی) موردنظر را بر روی ظرف پیاده نموده و قلم موردنظر را که دارای نوکهای مختلفی می باشند انتخاب نموده و بر اساس طرح، با چکش به آرامی و با آهنگی موزون به انتهای قلم می کوبند. در میان قلمها قلم سایه و نیم بر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. بعد از اتمام کار قیر را جدا کرده، گرده ذغال روی شیارها ریخته و با روغن جلای سیاه روی ظرف را می پوشانند، سپس روغن اضافه را گرفته و ظرف را تمیز می نمایند. نقوش قلم زده شده بصورت خطوطی مشخص و تیره نمایان می گردد.

یکی از صنایع دستی پرپیشینه استان اردبیل مسگری نام دارد. مسگری از جمله هنرهای صناعی (هنرهای صناعی به آن گروه از صنایع دستی گفته می شود که بعد صنعتی آن بیش از بعد هنری آن باشد) است که عبارتست از هرگونه ظروف و ابزار و ادوات کاربردی و تزئینی. این تولیدات معمولا از طریق چکش کاری بدست می آیند.

مسگری در اردبیل منسوخ و فقط عنوان بازار مسگران به یادگار مانده است

یکی از صنایع دستی و زیبای استان ملیله سازی نام دارد. ملیله سازی هنر- صنعتی است که درآن فلز طلا و یا نقره را به مفتول های نازک (با سطح مقطع دایره یا چهارگوش و مضرس کردن لبه ها) تبدیل نموده و سپس مفتول های آماده شده را در قالبی که از قبل تهیه شده بوسیله انبری ظریف فرم داده و نقش اندازی می نمایند، سپس مرحله حرارت دادن و اتصال مفتولها بوسیله ماده ای بنام جوش نقره انجام می پذیرد.

معمولا با ملیله طلا، زیورآلاتی چون سینه ریز، گردنبند، انگشتر و گوشواره تهیه می نمایند و با ملیله نقره ظروفی مانند سینی، گیره استکان و لیوان و زیورآلات تهیه می شود.

ملیله سازی در اردبیل رایج می باشد.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان ورشوسازی نام دارد و آن عبارتست از ساخت و تهیه انواع ظروف مصرفی از قبیل سماور، سینی, انگاره و … از جنس ورشو.

ورشو آلیاژی است از جنس 20% نیکل، 35% روی و 45% مس که به رنگ نقره ای است. این آلیاژ به خوبی فرم گرفته و می توان با آن زیرساختهای مصرفی و زیبایی که کاملا جنبه کاربردی دارند تهیه نموده، سپس روی آن را قلمزنی کرده و بر زیبایی آن افزود.

این هنر در دهه های اخیر در شهر اردبیل رواج داشته و هم اکنون منسوخ شده است.

آئینه کاری یکی از هنرهای سنتی استان است که عمدتا برای تزئین سقف و دیوارهای اماکن مقدسه و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. روش کار بدین صورت است که با بریدن آئینه به قطعات کوچک هندسی و سپس پهلوی هم قرار دادن آنها در سطوح دیوارها و سقف، سطوحی پرتلولو و جذاب را بوجود می آورند. نقوش آئینه کاری مانند گلهای خاتم خود دارای طرحهای مختلف و متنوعی می باشند.

آئینه کاری در برخی از شهرستانهای استان اردبیل رواج دارد

یکی از صنایع دستی سنتی ایران چیق بافی نام دارد که که دیواره چادر و زیستگاه عشایر ائل سون اردبیل می باشد. چیق هم زیباست و هم از ورود گرما، سرما، خاک و باد جلوگیری می نماید و این بدان علت است که نی ها توخالی هستند و در نتیجه به عنوان عایق عمل می کنند. در مواقع بارندگی یا سرما، رطوبت باعث ازدیاد حجم نی ها و چسبیدن آنها به یکدیگر گردیده و از ورود سرما یا باران جلوگیری می کند. در موقع گرما و خشکی هوا، نی ها انقباض پیدا کرده و راه را برای تردد هوا باز می گذارند.

از آنجا که عشایر همواره چادرنشین بوده اند و چیق دیواره چادر آنها محسوب می گردد می توان تاریخ آن را با تاریخ چادرنشینی مقایسه نمود.

یکی از صنایع دستی زیبای استان حجم سازی چوب نام دارد. در هر نقطه ایران که چوب یافت شود، ساخت احجام چوبی نیز رواج دارد. هنگامی که انسان تمایل به ساخت احجام و مجسمه را پیدا کرد، چوب را به نوعی ماده اولیه کار خود قرار داد. به لحاظ امکانات فیزیکی و نیز بافت زیبای چوب، تولیدات حجمهای چوبی, بسیار بدیع، زیبا و تحسین برانگیز می باشد. ابزار کار این هنر تقریبا همان ابزار کار نجاری و منبت کاری می باشد، ضمن اینکه بر حسب نیاز از وسایل و ابزار خاصی نیز استفاده می کنند.

امروزه این هنر کم و بیش در اکثر شهرستانهای استان اردبیل رایج است.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل خراطی نام دارد. خراطی از جمله رشته های صنایع دستی ایران است که در آن بوسیله دستگاه تراش افقی نسبت به تراش چوب اقدام می نمایند. در سابقه این هنر می توان گفت که در بقایای حجاریهای تخت جمشید نقوشی از تخت و چهارپایه سلطنتی و عودسوز مشهود است که خراطی شده است.

مواد اولیه این هنر انواع چوب سپیدار می باشد ولی آنچه مسلم است هر چه چوب فشرده و محکم تر باشد، می توان به کارهای ظریف تر پرداخت و دوام آن نیز بیشتر می شود. ابزار کار در قدیم چهارچوبی بود که فقط رکابی داشت و سر و ته چوب را به آن محکم کرده و توسط کمانی چوب را به حرکات دورانی حول محور خود وامی داشتند. ولی امروزه این قسمت برقی شده و کار خراطان تا حدودی آسان تر شده است. دیگر ابزار کار عبارتست از انواع مغار که نوعی ابزار است که سر آن شبیه ناخن بوده و البته با لبه های دیگر نیز مورد استفاده دارد.

روش کار آن است که چوب را در دهانه دستگاه سه نظام یا رکاب محکم نموده، سپس بوسیله مغار به چوبی که حول محور خود در چرخش است فشار وارد نموده تا شکل موردنظر را خراطی نمایند. وسایلی همچون چوب قلیان، پایه های مبل، آباژور و … بوسیله خراطی تهیه می شوند.

شهرستان اردبیل دارای کارگاههای متعدد خراطی می باشد.

یکی از رشته های رایج صنایع دستی استان اردبیل ساخت سازهای سنتی است. از آنجا که نواختن موسیقی سنتی صرفا با سازهای مخصوص خود میسر می باشد، این نوع سازها توسط ایرانیان ساخته می شده و تا کنون نیز ساخت آن ادامه دارد.

سازهای ساخته شده توسط هنرمندان عبارتست از : سه تار,،ساز آذری، کمانچه، تنبک، سنتور و … که از چوبهای گردو، فوفل، توت، شمشاد و … ساخته می شوند و در تکمیل آن از سیمهای فلزی و گاه استخوان شتر و یا پوست حیوانات استفاده می نمایند. برای تزئین سازها از هنرهایی چون خاتم، خطاطی، نقاشی و … بهره می گیرند.

شهرستانهای اردبیل، مشکین شهر و خلخال در زمینه ساخت سازهای سنتی فعالیت دارند.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان کنده کاری روی چوب نام دارد و آن عبارتست از ایجاد نقشهای برجسته بر روی چوب. با این هنر می توان ابزار مصرفی چون مهره شطرنج و تخته نرد، صندوق، کشکول درویشان، دسته قاشق شربت خوری (قاشق شاهی)، درب های اماکن مقدسه و … تولید کرد.

چوبهای مناسب برای این هنر چوب گردو، فوفل، انار سرخ، انار زرد، افرا و از همه بهتر چوب گلابی است. مغار نیم باز، مغار لوله کوچک، مغار کبریتی، قلم های کوچک و بزرگ، سندان، مارپا(ترکیبی از سوهان و اره) و اره مویی از ابزار کار این هنر هستند.

کنده کاری روی چوب عمدتا در شهر اردبیل رواج دارد.

یکی از صنایع دستی زیبای استان محرق نام دارد. معرق به عمل سوخت روی ساقه های طلایی گندم می گویند. هنرمندان این رشته با استفاده از ساقه های گندم، حروف و یا طرح را بر روی پارچه یا کاغذ چسبانده و بوسیله هویه و یا سیخ فلزی داغ شده بر روی ساقه گندم اقدام به ایجاد نوعی سوخت می نمایند که بر زیبایی کار می افزاید

یکی از صنایع دستی زیبا مشبک چوب نام دارد. مشبک چوب اغلب با دیگر هنرهای مربوط به چوب (خصوصا منبت) همراه می گردد. برای اجرای کار مشبک چوب, پس از اجرای طرح موردنظر بر روی چوب، قسمتهای منفی طرح را به کمک ابزاری چون مغار و اره مویی خارج می سازند تا طرح اصلی بصورت مشبک باقی بماند. معمولا طرح باقیمانده را نیز منبت کاری می نمایند تا طرح بعد پیدا کرده و زیباتر شود.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبا در استان معرق چوب نام دارد. معرق یکی از رشته های زیبای صنایع دستی ایران است که با استفاده از انواع چوب درختان (حدود 70 الی 80 نوع) که دارای رنگهای متفاوت هستند و همچنین گاهی با استفاده از استخوان شتر، صدف، مس برنج، نقره، طلاف عاج و خاتم برای زیبایی یا تکمیل کار, تولید می شود.مواد اولیه مورد مصرف در هنر معرق کاری انواع چوب درختان، استخوان شتر، صدف، مس، برنج، نقره، طلا، عاج و خاتم می باشد. چوبهای مورد استفاده در معرق عبارتند از: زیتون، شمشاد، نارنج، فوفل، عناب، گردو، اقاقیا، ممرز، گلابی، کی کم و … . طریقه تولید معرق بدین صورت است که قطعاتی از چوبهای موردنظر (از نظر رنگ و بافت چوب) انتخاب کرده و به شکل و اندازه موردنظر (گل، برگ و ساقه) بریده و در جای خود می نشانند. در نهایت روی کار پلی استر زده و سمباده و پلیش می نمایند. از هنر معرق کاری در ساخت رویه میز، تابلو، قاب آئینه، صفحه شطرنج و … استفاده می نمایند. معرق چوب در اکثر شهرستانهای استان اردبیل رایج می باشد.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان منبت چوب نام دارد. ریشه کلمه منبت از کلمه نبات گرفته شده که به معنی رویانیده است و این وجه تسمیه به این دلیل بوده که برجستگی گل و گیاه بر روی چوب, سنگ و …، مانند روئیدن گیاه بر روی آن بوده است. خصوصا که نقوش اکثرا گیاهی بوده است. منبت هنری است که در آن حکاکی و کنده کاری روی چوب بر اساس طرح و نقشه انجام می گیرد. مواد اولیه مورد مصرف در هنر منبت انواع چوب درختان می باشد، البته هر چه جنس چوب محکم تر و فشرده تر باشد کار منبت بهتر، زیباتر و بادوام تر خواهد شد، مانند چوب گردو، شمشاد و گلابی (خودرنگ). روش کار به این صورت است که بر اساس نقشه و طرح که اکثرا نقوش سنتی اسلیمی و ختایی می باشد، با ابزاری بسیار ساده بر روی چوب حکاکی انجام داده و نقوش را بصورت برجسته و حجم دار درمی آورند که از زیبایی خاصی برخوردار می باشد.

انواع نقوش اسلیمی، ختایی، جانوری، انسانی، گل و مرغ، خطوط کوفی بصورت خودرنگ در منبت کاری درب ها، رحل قران، مبلمان و میز، انواع جعبه، قاب عکس و قاب آئینه و … و مهر قلمکار مورد استفاده دارند.

هم اکنون منبت چوب در شهرهای اردبیل، مشکین شهر، خلخال، نمین و پارس آباد رواج دارد.

یکی از صنایع دستی سنتی سنگ تراشی است که به آن حکاکی روی سنگ نیز می گویند و آن عبارتست از ساخت فرآورده هایی که ماده اولیه آن را انواع سنگ تشکیل می دهد. سنگهای مورد استفاده در ساخت اینگونه محصولات عبارتند از: فیروزه، مرمر، یشم، سنگ سیاه و سایر سنگهای معمولی و نرم.

سنگ تراشان امروزه سنگ خام را از کوه برگرفته و آن را به قطعات موردنظر تقسیم می نمایند. قسمتهای اضافی را با قلم (های درشت) و چکش درآورده، توسط قلمهای کوچکتر پرداخت می نمایند. سپس از قلم شانه (که لبه آن مانند شانه است) استفاده نموده و سرانجام برای سرعت بخشیدن به کار با دستگاهی شبیه به اره های چوب بری برقی رویه سنگ را صیقل داده و پرداخت می نمایند.

سنگ تراشیهای دهه اخیر در روستای آلی از توابع مشکین شهر رایج بوده و هم اکنون منسوخ شده است.

یکی از رشته های صنایع دستی استان که جزء صنایع مستظرفه محسوب می گردد، هنر تذهیب نام دارد و آن عبارتست از طلاکاری و طراحی نقوش اسلیمی و ختایی بر روی اوراق کتاب یا آثار نگارگری (مینیاتور) و به عبارت دیگر تزئین نوشته ها و تصاویر با رنگ طلا و دیگر رنگهای طبیعی گیاهی یا معدنی مانند لاجورد، اخرا، نیلی و … به همراه نقوش گل و گیاه و یا هندسی در هم تابیده.

از آنجا که هنر کتاب سازی، همواره در نظر ایرانیان شغلی بسیار مهم و مورد احترام بوده و همیشه تزئین کتاب بعد از متن مورد توجه قرار می گرفته، لذا از تذهیب کاران برای تزئین کتاب دعوت به عمل آورده و حتما برای کتب باارزش از تذهیب استفاده گردیده است.

هنر تذهیب با استفاده از قلم مو و رنگهای گیاهی و معدنی و ورقه های طلا انجام می گرفته ولی امروزه تا حدودی از رنگهای آماده استفاده می نمایند. امروزه تذهیبهای از پیش آماده در دسترس می باشد، هر چند تذهیب های چاپی نیز به وفور یافت شده که ارزش تذهیب های اصیل را ندارند. اصفهان و تهران از مراکز مهم این هنر می باشند.

لازم به ذکر است که صنایع مستظرفه به آن دسته از صنایع دستی اطلاق می شود که بعد هنری آن بیش از بعد صنعتی آن باشد.

یکی از صنایع دستی سنتی استان تشعیر نام دارد. هنر تشعیر در گروه صنایع دستی مستظرفه قرار می گیرد (صنایع مستظرفه به آن دسته از صنایع دستی اطلاق می شود که بعد هنری آن بیش از بعد صنعتی آن باشد). تشعیر به آن دسته از نقوش تزئینی گفته می شود که در اغلب نقش پردازی ها و آثار نگارگری و مرقعات و نسخ خطی بکار می رود و مشتمل بر نقوش تزئینی اسلیمی و یا ختایی و بیشتر نقشهای مختلفی از پرندگان و جانوران افسانه ای مانند هما، شاهین، سیمرغ، شیر، پلنگ، آهو، غزال، اژدها و … است. اختلاف تذهیب با تشعیر در آن است که در تشعیر اولا از رنگ های طلایی (و مشتقات طلایی) استفاده می شود و ثانیا نقوش حیوانات، پرندگان، گیاهان, درختان و ابرهای چینی بر نقوش اسلیمی و ختایی غالب است. مشتقات رنگهای طلایی عبارتند از: طلایی متمایل به سبز، طلایی متمایل به قرمز(شنگرف)، طلایی متمایل به زرد و نارنجی (اشرفی). حال آنکه در تذهیب از دیگر رنگهای گیاهی و معدنی نیز استفاده می شود. تاریخ هنر تشعییرسازی به تاریخ نوشتن و کتابت کتب و نسخ خطی برمی گردد ولی در دوره صفویه این هنر به اوج اعتلای خود رسیده است

یکی از صنایع دستی زیبای استان جلدسازی نام دارد. کتاب در نظر ایرانیان باستان از قدر و منزلت ویژه ای برخوردار بوده و به همین دلیل زیباترین روش ممکن را برای تزئین و حفظ کتاب بکار می برند. از آنجا که کتابها در قدیم دست نویس بودند و نویسندگان این کتب از علمای بزرگ بودند, یا قرآن مجید که وحی الهی بود, صحافی این دست نوشته ها بسیار بادقت و باظرافت انجام می گرفت. جلد زیبا, در واقع معرف و مبشر متن کتاب بوده و در خواننده حالت شوق، احترام و تجلیل ایجاد می نماید. صحافان هنرمند, به ساختن جلد با استفاده از چرمهای مرغوب بسنده نکرده و نهایت هنر خویش را در تزئین جلد این کتب بکار می بردند(کتابی در British Museum مضبوط است که طبق برآورد کارشناسان موزه, نیم میلیون نقش دستی جداگانه در جلد آن بکار رفته است). برای زیباتر شدن، جلدهای چرمی توسط چرمهای سخت قالب زده می شد(به عقیده هنرمندان این رشته قالبی از جنس چرم سخت، دقیق تر از قالبهای چوبی است)، سپس برجستگیها را معمولا طلایی نموده و گاه زمینه را به رنگ لاجوردی در می آوردند. با خطوط و طرحهایی به رنگهای مختلف، نقش روی جلد را کامل می نمودند. امروزه این هنر بصورت کم و به سفارش تولید می گردد.

یکی از صنایع دستی و سنتی استان صحافی نام دارد. به دلیل ارزش کتاب نزد ایرانیان این هنر توسط ایرانیان به خوبی انجام می گرفته است و امروزه برای مرمت و احیاء کتب دست نویس و قدیمی آسیب دیده بکار می رود. شیوه کار بدین صورت است که شخص صحاف کتاب را پس از قارچ زدایی در زیر دستگاه پرس (تنگ فشار) قرار داده و با آستر بدرقه و نخ جزء به جزء کتاب را به هم دوخته و متصل می نماید. پس از چسباندن آستری کاغذی به صفحه اول و آخر کتاب شیرازه را به لبه پشت می چسباند. هنگامی که این مرحله صحافی تمام می شود، کار به جلدساز سپرده می شود. لازم به ذکر است که در قدیم عملیات چسباندن و غیره با سریشم انجام می گرفته است، ما امروزه از چسبهای متفاوتی بهره می گیرند. هم اکنون در برخی از شهرهای استان مانند اردبیل و نمین صحافی به شیوه سنتی رایج می باشد.

یکی از صنایع دستی استان که در گروه صنایع مستظرفه قرار می گیرد طراحی سنتی نام دارد. به جرات می توان گفت طراحی سنتی ریشه و مادر کلیه هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران است. هر نمونه فرآورده صنایع دستی می بایست دارای طراحی اولیه باشد. طراحی سنتی یعنی هنر آراستن انواع اجسام مانند: کاغذ، چوب، فلز، شیشه و … با انواع نمادهای سنتی ایرانی از قبیل ختایی ها، اسلیمی ها و نقوش هندسی.

نقوش ختایی شامل گل ها و برگ ها می باشد، مانند گل شاه عباسی، گل پروانه ای، لوتوس، برگ کنگره ای و … . نقوش اسلیمی انواع طرحهای گردان که به نقوش “آرابسک” نیز معروفند و انواع مختلفی مانند اسلیمی ساده، اسلیمی ماری (ابری)، اسلیمی دهان اژدری (اژدهایی) و … را شامل می شوند. اصولا طرح زیباست که فرآورده ای را زیبا و با اهمیت می نماید. هنرمند صنایع دستی می تواند با طراحی صحیح و زیبا، کاری بر روی مس انجام دهد که همان قطعه مس به اندازه طلای هم وزن خود بلکه بیشتر ارزش پیدا کند.

یکی از صنایع دستی مستظرفه استان نگارگری (مینیاتور) نام دارد. کلمه مینیاتور به معنای طبیعت کوچک می باشد. در هنر نگارگری یا نقاشی ایرانی، طبیعت نه بسان عکس بلکه آن طور که هنرمند می خواهد به تصویر کشیده می شود. در قدیم ابزار کار توسط خود هنرمند تهیه می شد، از جمله قلم مو و رنگ. قلم موها را از موی سمور یا گربه که در غلافی از دم شاه بال کبوتر قرار می گرفت و با سیریش و نخ محکم می شد، می ساختند. رنگها از انواع گیاهان و مواد معدنی مانند زعفران، نیل و … تهیه می شد.

امروزه ابزار کار مدرن تر شده و کار نگارگری تا حدی دچار تحول گردیده است. مکاتب شیراز، هرات و … مکاتبی بودند که هر کدام از جلوه خاصی برخوردار بود. امروزه استاد فرشچیان و استاد میرباقری شیو های جدیدی ابداع کرده اند که در نوع خود بسیار زیبا و مایه افتخار این هنر و افتخار نقاشی ایران در نزد دیگر کشورها هستند.

یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل نمد نام دارد. نمد زیراندازی است که بدون استفاده از دار تهیه می شود. برای تهیه آن عمل بافت صورت نمی پذیرد، بلکه با استفاده از دو خاصیت پشم (جعد یابی و پوسته ای شدن) تولید می شود و با ایجاد فشار (مالیدن) و رطوبت و حرارت و در نتیجه در هم رفتگی الیاف پشم نمد تولید می گردد. مواد اولیه مورد استفاده در نمد فقط پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند در رنگهای مختلف می باشد، البته گاهی می توان کمی صابون و زرده تخم مرغ را جزء مواد مصرفی در تولید نمد محسوب نمود. ابزار کار نمدمالان معمولا پارچه کرباس برای بستن نمد می باشد و ابزار خاصی ندارد و زحمت و حوصله و کار طاقت فرسای هنرمند است که باعث بوجود آمدن نمد می گردد. تولید نمد معمولا یک روزه انجام می گیرد. نکته جالب توجه آن است که برای تهیه یک نمد دو در سه متر همان مقدار پشم مورد نیاز است که در تولید قالی به همین ابعاد مورد نیاز می باشد. فقط مدت زمان تولید نمد (یک روز) باعث می شود که نمد بسیار ارزانتر از قالی به فروش برسد. نحوه تولید بطور خلاصه بدین صورت می باشد که ابتدا نقش را به روی پارچه کرباس با استفاده از پشم های رنگی (خودرنگ) طراحی نموده, سپس پشم های حلاجی شده را روی کل سطح موردنظر قرار می دهند و با پیچیدن کرباس و مالیدن آن و پاشیدن آب جوش نمد را تولید می نمایند.نمدمالی در شهرستان مشکین شهر رایج می باشد