صنایع دستی استان بوشهر

از جـمـله مـحـصـولات صنـایع دستی منحصر بفرد استان بوشهر نوعی عباست که با پشم و کرک شتر به شیوه سنتی تولید می گردد و بدلیل دوام و ثبات رنگ و مرغوبیت جنس آن از بهترین نوع تولیدی آن محسوب میگردد.
شیوه تولید عبا به این ترتیب است که ابتدا مقدار 2 الی 3 کیلوگرم پشم که معمولاً از 2 شتر یکساله بدست می آید تهیه می گردد و سپس مو و کرکهای زبر و خشن آن جدا می شود و پشم لطیف باقیمانده جدا گردیده و قسمتهای نامرغوب و بدرنگ آن جدا می گردد. مشکلترین مرحله ریسندگی آن است که به وسیله زنان روستائی و بر روی دوکهای دستی و بصورت بسیار نازک و صاف ریسیده می شود این عمل نیز معمولاً 2 تا 3 ماه بطول می کشد. پشم آماده را به استاد کار عباباف جهت بافت عبا سپرده می شود.
بافت عبا بر روی دستگاه چوبی بسیار سنتی و قدیمی صورت می گیرد که شامل 2 تکه چوب افقی و عمودی و تعدادی چرخ و شانه چوبی است که قسمت انتهای آن در گودالی قرار می گیرد تا بافنده ضمن نشستن با دست و پاهای خود اقدام به بافت نماید.
مدیریت صنایع دستی استان بوشهر بمنظور حفظ احیاء این رشته باارزش که بتدریج به فراموشی سپرده می شد اقدام به تأسیس کارگاههای آموزشی با طراحی دستگاههای بافندگی جدید در روستای کردوان از توابع شهرستان دشتی نموده است که طی دو سال اخیر تعداد 18 نفر از جوانان روستائی تولید این حرفه را آموزش دیده اند.
مراکز مهم تولید عبا در استان بوشهر عبارتند از:
روستاهای کردوان علیا  و سفلی از توابع شهرستان دشتی

بدلیل اهمیت حیاتی آب در منطقه گرم و کم آب بوشهر،  تهیه وسایلی که بتواند در خنک کردن و خنک نگاهداشتن آب ایجاد نماید از دیرباز مرسوم بوده و کارگاههای کوزه گری که عمدتاً در کنار تهیه وسایل خنک کننده آب به ساخت فرآورده های سفالین مورد نیاز از قبیل: کوزه آب، کوزه قلیان، سر قلیان، حب یا حبانه، کشک ساب، کاسه و بشقاب و غیره می پردازد. خاک مصنوعی مورد نیاز سفالگران نیز از معادن موجود در اطراف شهرهای آنان تأمین می گردد و شیوه تولید با چرخهای سفالگری  سنتی می باشد که در شهرهای برازجان، کنگان، دیلم، اهرم و دشتی دایر بوده است ولی بتدریج از رونق و فعالیت کنار رفته اند. امروزه یک کارگاه سفال و سرامیک جدید از محل اعتبارات تبصره 3 در شهرستان برازجان احداث گردیده است که انتظار می رود با تولید کالاهای جدید و متنوع سفال و سرامیک و چینی بتواند به احیاء این هنر اصیل کمک نماید.
مراکز مهم تولید سفال در استان بوشهر عبارتند از:
شهرستان دشتستان و کنگان

گبه نوعی قالی با پودهای تقریباً ضخیم و دراز است که غالباً با مواد اولیه خودرنگ در طرحهای بدیع و سنتی و بر روی دارهای قالیبافی افقی و به شیوه قالی بافته می شود.
گبه برجسته ترین صنعت دستی و خانگی این استان است که تقریباً در اکثر نقاط روستائی و حتی در بعضی مناطق شهری رایج بوده و شغل اول یا حرفه دوم تعداد زیادی از خانواده ها محسوب می شود. زمینه گبه های بافت مناطق مختلف بوشهر تقریباً دارای رنگهایی نظیر، سفید، شیری، و قهوه ای است و نقوش به رنگهای مشکی و حنایی و قرمز … می باشد.
گبه بافان برا ی ایجاد نقوش بر روی فرآورده های خود در حین بافت از نقشه استفاده نمی کنند بلکه اکثراً بطور ذهنی به این کار می پردازند و بیشتر بافندگان یک یا چند طرح را در ذهن داشته و در بافت آن دارای مهارت هستند. در مجموع می توان گفت وجه مشترک تمامی گبه های تولیدی در استان به گونه ای نقش پردازی سنتی است که طی قرنها پرورش یافته و از نوعی ارزش هنری ویژه برخوردار است.
مواد اولیه استفاده در بافت گبه های سنتی غالباً از دامداران ساکن در همان مناطق خریداری و تهیه می گردد که پس از شستشو و در بعضی موارد با رنگرزی گیاهی در محل آماده می گردد. ولی در حال حاضر بیشتر مواد اولیه مورد نیاز بافندگان توسط پیله وران و تجار از سایر مناطق کشور تهیه می گردد که با رنگهای گیاهی رنگرزی گردیده اند.
امـروزه تـولیـد گبـه در استـان بوشهر به سفارش کشورهای اروپایی بوده که توسط تجار و پیله وران تولید می گردد و رنگهای استفاده شده در زمینه آنها بیشتر رنگ گل گز، خودرنگ، آبی، سبز، پرتقالی می باشد که تماماً از رنگهای گیاهی بوده و  از اشکال حیوان، عروسک در زمینه آن استفاده می گردد. لازم به توضیح میباشد تمامی گبه های تولید شده صادراتی بوده و اکثرآً به کشورهای اروپائی بویژه آلمان صادر می گردد.
تمامی گبه های تولیدی در استان بوشهر دارای گونه یی نقش پردازی سنتی است که طی هزاران سال پرورش یافته و نیز صور هندسی و نگاره های پرندگان و حیوانات یا انواع گل و یا یک تا سه ترنج در هر گوشه می باشد. در سالهای اخیر بدلیل رونق صادرات گبه های رنگی با طرحهای ساده و مواج بیشتر صنعتگران در شهرستانهای گناوه و دشتستان به سفارش تجار بخش خصوصی به تولید این محصول که با نقش های عروسک و خورشید و زمینه های ساده درآمد بیشتری برای بافندگان به همراه دارد می پردازد.
مراکز مهم تولید گبه در استان بوشهر عبارتند از:
روستـای شـول، ‌کمالی، بهمنیاری، ‌محمد صالحی، سرخره، ذکـریایی، بـامـنیر، مـال مـحمـود، خلیفه ای، ‌عطیبه،‌ دهداران،‌ شاه فیروز، ‌تنگ ارم، پرجونک، رود فاریاب، دهرود سفلی و علیا، بوشکان از توابع شهرستان دشتستان.

گلیم بعد از گبه شاخصترین صنعت دستی و خانگی استان بوشهر است که توسط زنان و دختران خانه دار در مناطق روستائی بیشتر در اوقات فراغت از کارهای کشاورزی و خانگی بافته شده گلیم بوشهر با نقوش متنوع و هندسی دارای رنگهای بسیار زیبا و شاد است و از نظر اصالت  هنری قابل تامل می باشد.
گلیم بافان هم برای بافت از دارهای افقی استفاده می کنند و برای ایجاد نقوش بر روی فرآورده های تولیدی خود در حین بافت از نقشه استفاده نمی کنند و تماماً بطور ذهنی به این کار می پردازند و تمامی بافندگان یک یا چند طرح خاص را در ذهن داشته و در بافت آن دارای مهارت هستند.
مواد اولیه بافت گلیم هم توسط تجار و پیله وران تهیه میگردد که نوع رنگرزی آن به شیوه سنتی و یا گیاهی بوده در بافت مورد استفاده قرار می گیرد.
نام نقشه های بافته شده بر روی گلیم شامل (حوض، دانه بیگی، آئینه گل، ‌خراسانی، آقاجاری، تهرانی و چنگ) می باشد.
مراکز مهم تولید گلیم در استان بوشهر عبارتند از:
روستاهای طسوج،  سرمک،  حناشور، اژدرخواب، ممریز، سنا، درویشی، شنبه، چاهگاه و بن بید از توابع شهرستان دشتی.
روستاهای تشان، دره بان، اسلام آباد، ریز، قلعه باغ از توابع شهرستان کنگان.
روستاهای تلخ آباد، آبگرم، خیرک و شکرک از توابع شهرستان دشتستان

در نقاط مختلف استان بوشهر فرش بافی توسط روستائیان بومی و عشایر ساکن در مناطق مختلف صورت میگیرد که غالباً دارای نقشه ها و طرحهای هندسی است و بر روی دارهای افقی به صورت ترک بافی بافته می شود.
قالی و قالیچه های بوشهر که توسط عشایر ساکن در مناطق روستائی بافته می شود دارای ابعاد کوچک و طرح و نقشه های قالی عشایر استان فارس مانند:‌ ناظم، وزیر مخصوص، ماهی درهم، کله اسبی، ‌هیبت لو، کشکولی و غیره می باشد که بصورت ذهنی و در کارگاههای کوچک خانگی بافته می شود. منطقه تنگ ارم در شهرستان دشتستان از مهمترین مراکز قالیبافی در استان بوشهر محسوب می گردد که امروزه به دلیل رونق گبه بافی و درآمد بیشتری که از این محل عاید می گردد غالباً به تولید گبه های ساده و رنگی صادراتی که به سفارش بـخش خصوصی تولـیـد میـگردد می پردازند.
مراکز مهم تولید قالی در استان بوشهر عبارتند از:
شهر بوشهر، روستاهای شول، محمد صالحی از توابع شهرستان گناوه.
روستاهای تنگ ارم، ‌رود فاریاب، دهرود علیا و سفلی و بوشکان از توابع شهرستان دشتستان.
روستاهای شهرستان دشتی

گـرگور یـکی از وسایـل صید مـاهی است که با سیم فلزی گالوانیزه و به شکل یک نیم کره بافته می شود. محل ورودی آن قیف مانند است که دهانه آن گشاد و انتهای آن تنگتر است و ماهی بصورت زنده و بدون آسیب صید می گردد. این حرفه بافندگی توسط مردان صورت می پذیرد و در سواحل طولانی استان مورد استفاده قرار می گیرد و می تواند اشتغال قابل توجهی را ایجاد نماید. شهرستانهای دیلم، بوشهر، گناوه، ‌دیر و کنگان از مراکز تولید گرگور می باشند.
مراکز مهم تولید کنند گرگور در استان بوشهر عبارتند از:
شهرستانهای دیلم، بوشهر، گناوه، کنگان

حصیربافی در استان بوشهر بدلیل فراوانی برگ و الیاف درخت خرما و گیاهان خودرو در مناطق باتلاقی و شوره زار از دیرباز رایج بوده است و تقریباً اکثر روستائیان بویژه مردان در دوران فراغت از فعالیت های کشاورزی به آن اشتغال می ورزند. فراوانی مواد اولیه مورد نیاز و کاربرد گسترده محصولات حصیری موجب افزایش بازدهی اقتصادی این حرفه و عمومیت آن بوده است. مهم ترین محصول حصیری استان بوشهر که هم از نظر اقتصادی خود مصرفی دارای اهمیت ویژه ای بود و هم در گذشته در ممالک عربی بازار مناسبی داشت. نوعی فرش حصیری بنام (تک) است که معمولآً با 8 ساعت کار یک بافنده ماهر در ابعاد 200×200 سانتی متر بافته می گردید و بهترین وسیله برای پوشش سقف کپرهای روستائی بود.
سایر محصولات حصیری که در روستاهای استان بوشهر تولید می شوند عبارتند از: تویزه یا جانانی ـ مخرف که نوعی زنبیل کوچک است ـ بادبزن ـ کلاه حصیری تلی که ظرف مناسبی برای نگهداری حبوبات و غلات است، زیر داغی ـ کپو ـ چاکان که سبد جمع آوری خرما و یا کپه ترازو است.
مراکز مهم تولید حصیر در استان بوشهر عبارتند از:
شهرستان گناوه ـ ‌دشتی ـ دشتستان ـ کنگان.