ازدواج چیست؟
ازدواج قراردادی است رسمی برای پذیرش یک تعهد متقابل به منظور تشکیل زندگی خانوادگی ؛ تا طرفین ازدواج در سایه آن، در خط سیر معین و شناخته شده ای از زندگی قرارگیرند. این قرارداد با رضایت و خواسته زن و شوهر و بر مبنای آزادی کامل دو طرف منعقد می گردد و در پرتو آن، روابطی بس نزدیک بین آن دو پدید می آید. این قرارداد ارتباط و پیوند دو طرفه به وسیله الفاظ و عباراتی معین، انجام می گیرد که آن را «عقد» یا «پیمان ازدواج» می نامیم.
معنا و مفهوم «عقد»
«عقد» از نظر لغت به معنای «گره زدن » و خودِ «گره» است و در اصطلاح، هر چیزی که در سایه آن ، رابطه ای میان دو فرد یا دو گروه ایجاد شود.
و در زبان ازدواج زناشویی، «عقد» عبارت است از ایجاد پیوندی مشترک بین زن و شوهر که در سایه آن، حقوق تعهدات و مسؤولیت های مشارکت دو تن در زندگی خانوادگی و ایجاد نوعی روابط شرعی و قانونی است.
فلسفه ازدواج
به طور کلی؛ ضرورت های ازدواج عبارت است از :
الف ـ ضرورت فردی؛
ب ـ ضرورت اجتماعی؛
ج ـ ضرورت مذهبی؛
در ذیل به تفصیل از این موارد بحث می کنیم:
الف) ضرورت های فردی
1 ـ پاسخ مثبت به فطرت : انسان به حکم فطرت، دارای غریزه جنسی است و طبیعت و فطرتش ایجاب می کند که ازدواج کند.
2 ـ عامل بروز استعدادها: استعدادها برای بروز و تکامل خود نیازمند محیطی امن و آرامند، ازدواج برای جوان آرامش و آسایش ایجاد می کند؛ استعدادهای او را به حرکت در می آورد و به او امکان می دهد که از آن به نیکی بهره وری کند.
3 ـ عامل امنیت و آسایش: اصولاً «بلوغ» یعنی شکوفایی غریزه، چه برای پسر و چه برای دختر که همراه بحران است. ازدواج این بحران را تسکین می دهد؛ برای جوان محیط امن و آرام ایجاد می نماید و در سایه وجود عواطف خانوادگی، روح سرکش او مهار می شود.
4 ـ عامل نجات از تنهایی: به عقیده دانشمندان و فلاسفه، انسان موجودی الطبع و بالفطره اجتماعی است. از این رو، محتاج پناه و یاور و یاریِ دلدار است. ازدواج این فایده را دارد که آدمی را از تنهایی و اعتزال نجات دهد و همدلی را در کنار او، در بستر او و در آغوش او قرار دهد تا وجودش را عین وجود خود بداند و در غم و شادی و دردش شریک باشد.
ب ) ضرورت اجتماعی
ازدواج هر چند از یک نظر، مسأله ای شخصی و خصوصی است، ولی از نگاهی دیگر، دارای جنبه اجتماعی می باشد. بر این اساس ، ازدواج از ارکان مدنیت و راهی مطمئن برای تأمین آسایش جامعه و رفاه بشریت است. سود و زیان ازدواج تنها متوجه زوجین نیست، بلکه افراد اجتماع نیز به گونه ای از آن برخوردار می شوند.
بی تردید، ازدواج رابطه ای است که زوجین را تا حد زیادی از بی بند و باری و روابط نامشروع و انحرافات اخلاقی و جنسی نگاه می دارد. این سنت مقدس موجب مصونیت انسان از گناهان و معاصی می شود، لذا، در بعضی از روایات ازدواج وسیله حفظ نیمی از دین و در برخی روایات ، دو سوم دین بیان شده است.
ج ) ضرورت مذهبی
ضرورت مذهبی ازدواج از دوجنبه قابل بررسی است الف: قرآن ، ب : سخنان معصومین.
الف) ازدواج در قرآن :
ازدواج یکی از مهمترین و مقدس ترین سنّتهای اجتماعی است که در اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است. قرآن کریم می فرماید:
«و از نشانه ها و آیات خداوندی است که برای شما از خودتان جفتی بیافرید تا در کنار او آرامش یافته و با هم انس بگیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار نموده است . در این نشانه هایی است برای گروهی که تفکر کنند. (روم ، 21)»
و در آیه ای دیگر می فرماید:
«ای مردم! بترسید از پروردگار خود او که شما را از یک تن آفرید و از او جفتش را بیافرید و از آنان مردان و زنان بسیاری گسترانید و بترسید از خداوندی که از او و از ارحام پرسیده می شوید، بدرستی که خداوند بر شما نگاهبان است. (نساء ، 1)»
ب) ازدواج در سخنان معصومین:
تشکیل خانواده در اسلام بسیار محبوب است، تا آن جا که هیچ سازمان و بنایی نزد خدا محبوب تر از آن نیست، پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرمود:
نزد خداوند هیچ بنایی محبوب تر از خانه ای نیست که از طریق ازدواج آباد گردد.
زیرا منافع و برکات فراوانی دارد و در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره می شود.
1 ـ عامل حفظ پاکدامنی و کسب اخلاق نیک :
ازدواج از نظر اسلام وسیله ای برای پاکدامنی است. رسول خدا (ص) به زید بن حارثه فرمودند : ازدواج من تا پاکدامن باشی.
2 ـ عامل تکمیل دین:
ازدواج غیر از ایجاد نظم در زندگی، وسیله ای برای حفظ و تکمیل دین است و بسیاری از گناهان از وجود آدمی ریشه کن می شود و راه برای سعادتمندی او از هر سو فراهم می گردد.
لذا، رسول اکرم (ص) فرمودند : هر کس ازدواج کند نیمی از دینش را باز یافته است.
در جای دیگر فرمودند:
هرکس در ابتدای جوانی ازدواج کند شیطان فریاد می کند: ای وای، دو سوم دین خود را از شرّ من حفظ کرد. (وسایل الشیعه ، ج20، ص17)
3 ـ موجب ازدیاد نسل،
پیامبر(ص) فرمودند: ازدواج کنید: زیرا من به زیادتی شما نسبت به امت های دیگر در قیامت مباهات می کنم.
این که امروزه در کشور ما با توجه به احکام ثانویه، به مهار جمعیت حکم می شود مطلب دیگری است که این مختصر مجالی برای طرح آن نیست.
4 ـ موجب ازدیاد مسلمان :
پیامبر (ص) فرمودند: چه مانعی دارد که مؤمن زنی بگیرد تا خداوند فرزندی نصیبش کند که با کلمه ی لا اله الا الله زمین را گرانبار کند؟ و تعداد موّحدین و یگانه پرستان بیشتر شود.
5 ـ موجب ازدیاد روزی:
پیامبر فرمودند : روزی را به وسیله زن گرفتن زیاد کنید.
پیامبر (ص) فرمود: هر کس ازدواج را از ترس فقر و تنگدستی ترک کند. به خدا سوء ظن برده است، زیرا خداوند می فرماید: اگر آنها (زن و شوهر) فقیر باشند خداوند آنها را از کرم خود بی نیاز می کند.
6 ـ نشانه پیروی از سنت پیامبر اکرم(ص): حضرت علی (ع) فرمودند:
ازدواج کنید، ازدواج سنت پیامبر(ص) است آن جناب می فرمودند : هر که می خواهد از سنت من پیروی کند، بداند که ازداج سنت من است.
7 ـ موجب جلب رضایت الهی : پیامبر (ص) فرمودند :
هیچ چیز نزد خداوند محبوبتر از این نیست که خانه ای در اسلام به وسیله ی ازدواج آباد گردد.
8 ـ موجب کسب طهارت معنوی :
پیامبر (ص) فرمودند : هرکس می خواهد خدا را پاک و پاکیزه ملاقات کند باید متأهل باشد.
9 ـ ارزش دهی به عبادات:
دو رکعت نماز متأهل بهتر از هفتاد نمازی است که مجرد می خواند.
خوداری از ازدواج عوارضی دارد که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:
پیامدهای خودداری از ازدواج
1- خودداری از ازدواج زمینه را برای روابط جنسی نامشروع و غیرقانونی فراهم می کند که نمونه های آن را در کشورهایی که برای خود آمار و حسابی دارند، می بینیم. بدیهی است که کودکی که به دور از ازدواج یا بدون خواسته والدین در اثر یک ازدواج اجباری پدید آید موجب تنفر اجتماع می شود و این که آینده چنین کودکانی چه خواهد شد، به خوبی معلوم نیست.
2-خودداری از ازدواج موجب بیماری های وخیمی هم چون امراض روحی و روانی خودارضائی می شود؛
3- خودداری از ازدواج موجب از دست دادن گرمی و نشاط زندگی است . هر کس در دوران جوانی به ازدواج تن ندهد، در دوران پیری با رنج تنهایی مواجه خواهد شد.
4- خودداری از ازدواج موجب توسعه و گسترش فساد و فحشا و بی بندباری می شود.
