احکام قسم خوردن

چیزی که به عنوان قسم خوردن وجود دارد، شامل دو قسم است؛

1- قسم براى اثبات یا نفى چیزى، که بعدا توضیح خواهم داد،

2- قسم براى انجام یا ترک کارى در آینده،

در این پست می خواهم همین نوع دوم از قسم را برای شما دوستان توضیح بدهم.

اگر فردی قسم بخورد که کارى را انجام دهد یا ترک کند، مثلا قسم بخورد که روزه بگیرد یا دود استعمال کند اگر قسمی که خورده است، دارای شرایطی که در نظر مراجع تقلید است باشد، الزامی است که به قسم خود عمل کند، و اگر عمدا آن را ترک کند باید کفاره بدهد.

چونکه نظرات مراجع عظام تقلید واضح و کامل است، توضیح نمی دهم، لطفا مرجع تقلید خودتون را انتخاب کند و از نظر مرجع تقلید خود آگاه شوید:

آیت الله خمینی

مساله: قسم چند شرط دارد:

اول: کسى که قسم مى‏خورد باید بالغ و عاقل باشد، و اگر مى خواهد راجع به مال خودش قسم بخورد، باید در حال بالغ شدن سفیه نباشد و حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع نکرده باشد، و از روى قصد و اختیار قسم بخورد پس قسم خوردن بچه و دیوانه و مست و کسى که مجبورش کرده‏اند، درست نیست و همچنین است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد قسم بخورد.

دوم: کارى را که قسم مى خورد انجام دهد، باید حرام و مکروه نباشد و کارى را که قسم مى خورد ترک کند، باید واجب و مستحب نباشد، و اگر قسم بخورد که کار مباحى را به جا آورد، باید ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد، و نیز اگر قسم بخورد کار مباحى را ترک کند، باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.

سوم: به یکى از اسامى خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمى شود، مثل خدا و الله و نیز اگر به اسمى قسم بخورد که به غیر خدا هم مى گویند، ولى به قدرى به خدا گفته مى شود که هر وقت کسى آن اسم را بگوید، ذات مقدس حق در نظر مى آید، مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد، صحیح است، بلکه اگر به لفظی قسم بخورد که بدون قرینه خدا بنظر نمى آید، ولى او قصد خدا را کند بنابر احتیاط، باید به آن قسم عمل نماید.

چهارم: قسم را به زبان بیاورد و اگر بنویسد یا در قلبش آن را قصد کند صحیح نیست ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.

پنجم: عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد و بعد تا آخر وقتى که براى قسم معین کرده عاجز شود یا برایش مشقت داشته باشد، قسم او از وقتى که عاجز شده به هم مى‏خورد.

آیت الله تبریزی

مساله: قسم چند شرط دارد:

اول: کسى که قسم مى خورد باید بالغ و عاقل باشد و از روى قصد قسم بخورد، پس قسم خوردن بـچـه و دیـوانه و مست و کسى که مجبورش کرده اند درست نیست، وهمچنین است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد قسم بخورد.

دوم: کارى را که براى آن قسم مى خورد باید حرام یا مکروه نباشد، و کارى را که قسم مى خورد ترک کند، باید واجب یا مستحب نباشد، واگر قسم بخورد کار مباحى را بجا آورد، باید ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد، و نیز اگر قسم بخورد کار مباحى را ترک کند باید انجام آن بهتر از ترکش نباشد.

سـوم: بـه یـکـى از اسمهاى خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمى شود مانند خدا و اللّه و نیز اگر به اسمى قسم بخورد که به غیر خدا هم مى گویند ولى به قدرى به خدا گـفـتـه مـى شـود که هر وقت کسى آن اسم را بگوید، ذات مقدس حق در نظر مى آید، مثل آنکه به خالق و رازق قسم بخورد، صحیح است، بلکه احتیاط وجوبى در غیر این صورت نیز عمل به قسم است.

چهارم: قسم را به زبان بیاورد، و اگر بنویسد یا در قلبش آن را قصد کند صحیح نیست، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است .

پـنجم: عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد، و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد و بـعـدا از عـمل به آن عاجز شود، از وقتى که عاجز مى شود قسم او بهم مى خورد، و همچنین است اگر عمل کردن به نذر یا قسم یا عهد به قدرى مشقت پیدا کند که نشود آن را تحمل کرد.

آیت الله بهجت

مساله: قسم چند شرط دارد :

1- کسى که قسم مى خورد باید بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختیار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچه، دیوانه، مست و کسى که مجبورش کرده اند درست نیست، و همچنین است اگر در حال عصبانیت بدون قصد قسم بخورد.

2- کارى را که قسم مى خورد انجام دهد، باید حرام و مکروه نباشد و کارى را که قسم مى خورد ترک کند، باید واجب یا مستحب نباشد و قسم بر ترک امرى که راجح است، هرچند دنیوى باشد، منعقد نمى شود، و متعلق قسم با رجحان به طور قطع کفایت مى کند ولى انعقاد قسم در امر متساوى الطرفین، یعنى مباح، مبنى بر احتیاط است.

3- به یکى از اسامى خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمى شود، مانند « خدا » و « اللّه » ، و نیز اگر به اسمى قسم بخورد که به غیرخدا هم مى گویند ولى به قدرى بر خدا اطلاق مى شود که هروقت کسى آن اسم را بگوید ذات مقدس حق درنظر مى آید ، مثل آن که به « خالق » و « رازق » قسم بخورد، صحیح است .

4- قسم را به زبان بیاورد، و اگر بنویسد یا در قلبش آن را قصد کند، صحیح نیست، ولى شخص لال اگر با اشاره قسم بخورد، صحیح است.

5- عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد، و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن بوده ولى بعداً تا آخر وقتى که براى قسم معین کرده عاجز شود، یا برایش مشقت داشته باشد، قسم او از وقتى که عاجز شده بهم مى خورد.

احکام قسم خوردن

آیت الله سیستانی

مساله: قـسـم چند شرط دارد:

اول: کسى که قسم مى خورد باید بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختیار قـسـم بـخـورد، پس قسم خوردن بچه و دیوانه و مست و کسى که مجبورش کرده اند درست نیست و هم چنین است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد یا بى اختیار قسم بخورد.

دوم: کـارى را که براى انجام آن قسم مى خورد باید حرام یا مکروه نباشد، و کارى را که قسم مى خورد ترک کـنـد، بـایـد واجب یا مستحب نباشد، و اگر قسم بخورد کار مباحى را بجا آورد، چنانچه انجامش از نظر عـقـلا بـهتر از ترکش باشد قسمش صحیح است و هم چنین اگر قسم بخورد، کارى را ترک کند چنانچه ترکش از نظر عقلا بهتر از انجامش باشد، قسمش صحیح است، بلکه در هر دو مورد اگر انجام یا ترکش از نظر عقلا بهتر نباشد ولى براى شخص او بهتر باشد، باز هم قسمش صحیح است.

سوم: به یکى از اسمهاى خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمى شود مانند ( خدا ) و ( اللّه ). و نـیـز اگر به اسمى قسم بخورد که به غیر خدا هم مى گویند ولى به قدرى به خدا گفته مى شود که هر وقـت کـسـى آن اسـم را بـگـوید ذات مقدس حق در نظر مى آید، مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد صـحیح است، بلکه اگر به اسمى قسم بخورد که به تنهایى ذات مقدس ربوبى از آن در نظر نمى آید، ولى چـنـانـچه در مقام قسم خوردن استعمال شود ذات حق به نظر مى آید مثل سمیع و بصیر، باز هم قسمش صحیح است.

چـهارم: قسم را به زبان بیاورد، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است و هم چنین براى کسى که قادر بر تکلم نیست اگر بنویسد و آن را در قلبش قصد کند کافى است بلکه در غیرش نیز احتیاط ترک نشود.

پنجم: عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد و اگر موقعى که قسم مى خورد، ممکن باشد و بعدا از عمل به آن عاجز شود، چنانچه خود را عمدا عاجز نکرده باشد، از وقتى که عاجز مى شود قسم او به هم مى خورد، و هـم چـنین است اگر عمل کردن به نذر یا قسم یا عهد به قدرى مشقت پیدا کند که نشود آن را تحمل کرد.

آیت الله صافی گلپایگانی

مساله: قسم چند شرط دارد:

اول: کسى که قسم مى خورد باید بالغ و عاقل باشد، و از روى قصد و اختیار قسم بخورد، پس قسم خـوردن بچه و دیوانه و مست و کسى که مجبورش کرده اند، درست نیست، و همچنین است اگر در حال عصبانى بودن بى اختیار قسم بخورد.

دوم: کارى را که قسم مى خورد انجام دهد، باید حرام و مکروه نباشد، و کارى را که قسم مى خورد ترک کند، باید واجب و مستحب نباشد، و اگر قسم بخورد که کارمباحى را بجا آورد، باید ترک آن در نـظر مردم بهتر از انجامش نباشد، و نیز اگر قسم بخورد کار مباحى را ترک کند، باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.

سوم: به یکى از اسمهاى خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمى شود مانند خـدا – و – اللّه، و نـیـز اگر به اسمى قسم بخورد که به غیر خدا هم مى گویند، ولى بقدرى به خدا گـفته مى شود که هر وقت کسى آن اسم را بگوید، ذات مقدس حق در نظر مى آید: مثل آن که به خـالق و رازق قسم بخورد صحیح است بلکه بنابر احتیاط واجب در غیر اینصورت هم به قسم عمل نماید.

چـهارم: قسم را به زبان بیاورد و اگر بنویسد یا در قلبش آن را قصد کند صحیح نیست: ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.

پـنـجم: عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد، و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد، و بـعـدا از عـمـل به آن عاجز شود، از وقتى که عاجز مى شود، قسم او بهم مى خورد، و نیز اگر عمل کردن به قسم بقدرى مشقت پیدا کند که نشود آن راتحمل کرد، و یا این که متعلق قسم در موقع عمل مرجوح یا حرام شود، قسم بهم مى خورد و همین طور است حکم در عهد و نذر.

آیت الله مکارم شیرازی

مسأله: هرگاه کسى با شرایط زیر قسم یاد کند باید به قسم خود عمل نماید و گرنه کفّاره دارد:

1- کسى که قسم یاد مى کند باید بالغ و عاقل باشد و اگر درباره مال خود قسم مى خورد باید سفیه نباشد، همچنین حاکم شرع او را از تصرّف در اموالش منع نکرده باشد و از روى قصد و اختیار قسم بخورد، بنابراین قسم خوردن بچّه و دیوانه و کسى که مجبورش کرده اند درست نیست، همچنین اگر در حال عصبانى بودن بدون اراده و قصد قسم بخورد.

2- کارى را که براى انجام آن قسم مى خورد باید حرام و مکروه نباشد و کارى را که قسم بر ترک آن مى خورد واجب و مستحب نباشد و اگر براى انجام کار مباحى قسم مى خورد باید ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد، همچنین اگر قسم براى ترک کار مباحى مى خورد باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.

3- به یکى از نامهاى خداوند قسم یاد کند خواه نامى باشد که به غیر ذات مقدّس او گفته نمى شود، مانند «خدا» و «اللّه» یا نامى که به غیر او نیز گفته مى شود، ولى از قرائن معلوم است که مقصودش خداست، بلکه اگر به نامهایى قسم یاد کند که بدون قرینه خدا به نظر نمى آید ولى او قصد خدا را کند بنابر احتیاط واجب باید به آن قسم عمل کند.

4- قسم را باید به زبان بیاورد، بنابراین اگر در قلبش بگذراند کافى نیست و در کتابت و نوشتن احتیاط، عمل به آن است، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.

5- عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد ولى بعداً عاجز شود یا مشقّت شدید داشته باشد از همان وقت که چنین شده قسم او به هم مى خورد.

آیت الله فاضل لنکرانی

مسأله: قسم چند شرط دارد:

اوّل: کسى که قسم مى خورد باید بالغ و عاقل باشد و اگر مى خواهد راجع به مال خودش قسم بخورد سفیه نباشد و حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع نکرده باشد و از روى قصد و اختیار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچه و دیوانه و مست و کسى که مجبورش کرده اند، درست نیست، و همچنین است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد یا بى اختیار قسم بخورد.

دوّم: کارى را که قسم مى خورد انجام دهد، باید حرام و مکروه نباشد و کارى را که قسم مى خورد ترک کند، باید واجب و مستحب نباشد و اگر قسم بخورد که کار مباحى را به جا آورد باید ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد و نیز اگر قسم بخورد که کار مباحى را ترک کند باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.

سوّم: به یکى از اسامى خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمى شود مانند «خدا» و «الله» و نیز اگر به اسمى قسم بخورد که به غیر خدا هم مى گویند ولى بقدرى به خدا گفته مى شود که هر وقت کسى آن اسم را بگوید، ذات مقدس حق در نظر مى آید، مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد صحیح است. بلکه اگر به لفظى قسم بخورد که بدون قرینه، خدا بنظر نمى آید ولى او قصد خدا را کند بنابر احتیاط باید به آن قسم عمل نماید.

چهارم: قسم را به زبان بیاورد و اگر بنویسد یا به قلبش خطور دهد، صحیح نیست ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.

پنجم: عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد و بعد تا آخر وقتى که براى قسم معین کرده عاجز شود یا برایش مشقت داشته باشد قسم او از وقتى که عاجز شده به هم مى خورد. و نیز اگر متعلّق قسم در موقع عمل مرجوح یا حرام شود قسم بهم مى خورد و همینطور است حکم در عهد و نذر.

آیت الله وحید خراسانی

مسأله: قسم چند شرط دارد:

اول: کسى که قسم مى خورد باید بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختیار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچه و دیوانه و مست و کسى که اکراهش کرده اند درست نیست، و همچنین است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد قسم بخورد، و قسم سفیه و مفلس در صورتى که مستلزم تصرف در مال باشد صحیح نیست.

دوم: کارى را که براى انجام آن قسم مى خورد باید حرام یا مکروه نباشد، و کارى را که قسم مى خورد ترک کند باید واجب یا مستحب نباشد و وجوب عمل به قسم متعلق به فعل یا ترک مباحى که مصلحتى در دین یا دنیا در آن نباشد محل اشکال است.

سوم: به یکى از اسمهاى خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمى شود، مانند (خدا) و (الله)، و نیز اگر به اسمى قسم بخورد که به غیر خدا هم مى گویند ولى به قدرى به خدا گفته مى شود که هر وقت کسى آن اسم را بگوید ذات مقدس حق در نظر مى آید، مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد صحیح است، بلکه به اسمى هم که بر خدا و بر غیر خدا گفته مى شود اگر خدا را قصد کند و قسم بخورد، بنا بر احتیاط واجب به آن قسم عمل کند.

چهارم: قسم را به زبان بیاورد، و اگر آن را بنویسد یا در قلبش قصد کند صحیح نیست، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.

پنجم: عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد، و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد و بعدا از عمل به آن عاجز شود، از وقتى که عاجز مى شود قسم او به هم مى خورد، و همچنین است اگر عمل کردن به نذر یا قسم یا عهد به قدرى مشقت پیدا کند که نشود آن را تحمل کرد.