چگونه لحظات بد زندگی مان را کنترل کنیم؟ (3)

یک پزشک – علیرضا مجیدی: پاسخ بهنجار نسبت به رخدادهای استرس‌‌آمیز ناگهانی یک واکنش هیجانی توأم با تدابیر مقابله‌‌ای یا مکانیزم دفاعی است که به عنوان محدودکندۀ شدت پاسخ هیجانی عمل می‌‌کنند.

پاسخ هیجانی، اضطراب یا افسردگی است. اضطراب پاسخ بهنجار نسبت به تجربه‌‌ای تهدیدکننده است؛ افسردگی پاسخ نرمال در مقابل فقدان است. این دو پاسخ ممکن است با هم ظاهر شوند چون رویداد استرس‌‌آمیز ممکن است ترکیبی از اجزاء خطر و فقدان باشد؛ مثلاً یک حادثه اتومبیل در جاده که یکی از همراهان به قتل می‌‌رسد. خواب نامنظم، عدم تمرکز، احساس منگی و علائم جسمی تحریک اتونومیک مخصوصاً طپش قلب و لرزش معمولاً وجود دارد.

تدبیر مقابله‌‌ای معمولاً اجتناب از موقعیت، یادآوری‌‌های مستقیم آن، و گفتگو یا اندیشیدن در مورد آن است. شایع‌‌ترین مکانیزم دفاعی انکار است، که به صورت تصور عدم وقوع رویداد تجربه می‌‌شود. با فروکش‌‌کردن عامل استرس‌‌زا، این فرایندها هم کاهش می-یابند؛ خاطره‌‌های رخداد به تدریج بازمی‌‌گردند و با ناراحتی کمتری می‌‌توان در مورد آن‌‌ها گفتگو یا فکر کرد.

انواع مختلف رویدادها می‌‌توانند سبب ایجاد اختلال استرس حاد شوند؛ مثلاً درگیرشدن در یک حادثه یا آتش‌‌سوزی، یا بدبختی ناگهانی و شدید مثل گسستن یک رابطۀ بسیار صمیمانه؛ یا تهاجم جنسی و تجاوز به عنف. چون پاسخ استرس در برخوردی که با همان رویداد مواجه می‌‌گردد ظاهر نمی‌‌شود، احتمالاً یک استعداد فردی مطرح است اما معلوم نیست که چیست.

درمان واکنش‌‌های حاد نسبت به تجارب استرس‌‌آمیز

1. با گوش فرادادن همدلانه هیجان را تخفیف دهید. در موارد شدید، داروهای ضداضطراب کوتاه‌‌اثر تجویز کنید.

2. یادآوری رخداد و کنارآمدن با آن را تشویق کنید.

3. با تدابیر مؤثرتر به بیمار کمک کنید.

4. به مسائل باقیمانده (نظیر فقدان، انتظار ار کار افتادگی) توجه کنید.

کاهش پاسخ هیجانی: با سعی اطرافیان و دوستان برای راحت‌‌ساختن بیمار و ایجاد مجال صحبت در مورد رویداد استرس‌‌آمیز امکان‌‌پذیر است. اگر دوست نزدیک و بستگان بیمار قابل دسترس نباشند، یا اضطراب شدید باشد، حمایت توسط یک پزشک، پرستار، یا مددکار اجتماعی ممکن است انجام گیرد. در بعضی از موارد، یک داروی ضداضطراب ممکن است به مدت چند روز برای کاهش اضطراب، یا یک داروی خواب‌‌آور به مدت چند شب برای بهبود خواب آشفته ضرورت یابد.

تشویق یادآوری: با کاهش اضطراب، انکار و اجتناب وابسته به آن نیز معمولاً فروکش می‌‌کند و شخص می‌‌تواند در مورد موضوع فکر کند و با آن کنار بیاید. وقتی انکار و اجتناب دوام یابند، باید با پرسش تدریجی و مکرر و تشویق ابراز هیجان در یادآوری رخدادهای استرس‌‌آمیز به او کمک کرد. رهایی در یادآوری، واکنش حاد را کوتاه می‌‌کند.

با تدابیر مؤثرتر به بیمار کمک کنید. برخی از مردم در روابط شخصی به بحران‌‌ها به طور غیرانطباقی با مسموم‌‌سازی خود با دارو، مصرف زیاد الکل و خودآزاری واکنش نشان می‌‌دهند. این افراد برای بهبود مهارت‌‌های مقابله‌‌ای خود در مدارا با بحرانهای آتی به گونه‌‌ای مؤثرتر، نیاز به کمک دارند.