الهه‌ ناز مرسدس‌ بنز

مجله تخت گاز – امید آذرزمانی: وقتی در سال 1333 تصنیف الهه‌ناز با صدای دلنواز زنده یاد غلام‌حسین بنان و تنظیم روح‌الله خالقی برای اولین بار از رادیو ملی ایران پخش شد، حتی خالقان این اثر هم تصور نمی‌کردند که 61 سال بعد مردم هنوز الهه‌ناز را زمزمه کنند. هر چند در آن دوران تصنیف‌های مختلفی توسط هنرمندان اجرا شد اما هیچ‌یک نتوانستند جای الهه‌ناز را بگیرند. در تاریخ صنعت خودرو نیز بعضی از خودروها هم‌چون الهه‌ناز ماندگار شدند که هنوز هم با دیدنشان لب به تحسین آنها می‌گشاییم. مرسدس‌بنز Mercedes-Benz W187 مدل سال 1954 که حالا درست مثل تصنیف بنان 61 سال دارد، الهه‌نازی از ستاره درخشان اشتوتگارت است که در این شماره میزبانش هستیم.

آلمان از میان ویرانه‌ها سر بلند کرد

خوب که نگاهش کنید خواهید دید که هر چند الهه‌ناز مرسدس‌بنز در سال 1954 ساخته شده اما در واقع به دوران دیگری تعلق دارد. در سال‌های جنگ‌جهانی دوم بیشتر ظرفیت صنعت خودرو آلمان در اختیار تولید ادوات نظامی ‌قرار داشت و بمباران‌های متعدد کارخانه‌های آلمانی هزینه‌های سنگینی روی دست سازندگان گذاشته بود. پس از دوران جنگ ویرانه‌ای از شهرها و صنایع باقی ماند اما آلمان باید باز از میان ویرانه‌ها سر بلند می‌کرد. پس خودروسازان ساخت و ترمیم خطوط تولید و کارخانه‌ها را از سر گرفتند تا چرخ‌های صنعت دوباره بچرخد. دایملربنز به جای این‌که به سراغ طراحی پرهزینه و زمان‌بر محصولات جدید برود، نگاهی به گذشته کرد. این کمپانی با اقتباس از مدل 170 که با کد W15 شناخته می‌شد و اولین بار در سال 1931 تا 1936ساخته شده بود، چند محصول جدید از جمله سری W191 ، W136 و W187 را با تغییراتی راهی بازار کرد تا سود حاصل از فروش آنها خون تازه‌ای باشد در رگ‌های ستاره اشتوتگارتی.

 همان‌طور که اشاره شد یکی از محصولات جدید این کمپانی W178 با کد 220 بود که برای اولین بار در سال 1951 ساخته شد. این خودرو تا سال 1955 در 4 اتاق سدان، کوپه، کابریولت تیپ A و کابریولت تیپ B ساخته شد. همان‌طور که در بالا اشاره شد، این خودرو از آخرین وامداران طرح‌های مواج دهه 30 میلادی است که به مرسدس‌بنز فرصت داد برای تحقیق و توسعه اسطوره‌های جدید و تولید خودروهایی هم‌چون 300SL Gullwing در آینده برنامه‌ریزی کند.

برای نگارنده که چندی پیش مقاله‌ای در مورد مرسدس‌بنز 170S AC مدل 1950 نوشته، اولین چیزی که با دیدن 220 جلب نظر کرد تغییر محل قرارگیری چراغ‌ها بود. اگر نگاهی به مدل (170S (W136 بیاندازید، خواهید دید که چراغ‌ها در این خودرو روی گلگیرها و به‌صورت جداگانه بسته شده‌اند. اما در مدل 220 (W178) 1954 چراغ‌ها به‌جای این‌که روی گلگیرها مونتاژ شود، درون آنها نصب شده است. در واقع این طرح که در آن زمان نوآوری محسوب می‌شد از سال 1951 و با مدل 220 استارت خورد. تغییر محل نصب چراغ‌ها علاوه بر مدرن‌تر کردن طرح خودرو باعث افزایش قابلیت آیرودینامکی آن هم شد.

طرح مواج و محدب بدنه با مدل 170 نقاط مشترک زیادی دارد. از جمله آنها باید به گلگیرهای قوس‌دار خودرو در جلو اشاره کرد که در بالاترین نقطه آنها راهنماها جاخوش کرده‌اند. حتی طرح سپر استیل خودرو نیز به مدل 170 بسیار شبیه است. این شباهت با نگاهی به کل سپر‌ها و پروژکتورهای جلو بیشتر هم به چشم می‌آید. جلوپنجره به سبک مرسدس‌بنز‌های کلاسیک پهن و کشیده است. انگار جلوپنجره نقش بینی در صورت پیرمردی را دارد که هنوز از پا نیفتاده است.

اولین نگاه ما به 220 در پارکینگ بود و تا زمانی که این زیباروی زیر آسمان بیکران قرار نگرفته، نمی‌شد ابعادش را به درستی ترسیم کرد. اما وقتی خودرو از پارکینگ بیرون آمد تازه طول 4538 میلی‌متری آن به چشم آمد. البته عرض و ارتفاع خودرو هم به‌ترتیب 1685 و 1560 میلی‌متر است که در مقایسه با هم‌نسلان آمریکایی هم‌چون کادیلاک مثل فیل و فنجان به نظر می‌رسد.  از کنار جلوپنجره قطور خودرو، 3 زه کرومی ‌به سمت عقب حرکت می‌کنند که زه بزرگ‌تر با عبور از روی مرز درپوش محفظه موتور و بدنه، در ادامه از زیر ستون جلو و روی در‌ها تا گلگیر عقب امتداد می‌یابد. در واقع جذاب‌ترین مشخصه کناری بدنه همین زه است. البته روی رکاب‌ها نیز زه‌های کرومی ‌دیگری دیده می‌شود که باعث شده طرح از یکنواختی دور شود.

در سمت جلو هر 2 گلگیر عقب دو بخش تیره‌رنگ وجود دارد که با زه‌های کرومی ‌تزیین شده است. در باک در سمت راست و انتهای گلگیر قرار دارد. عرض محوری خودرو یا همان Wheeltruck در محور عقب 1435 میلی‌متر و در محور جلو معادل 1315 میلی‌متر است. به همین دلیل هم هست که اگر از نمای عقب و با کمی‌ زاویه به سمت بیرون خودرو را نگاه کنید، چرخ‌های عقب کاملا دیده می‌شوند اما فقط قسمتی از چرخ‌های جلو به چشم می‌آیند. یکی دیگر از شاخصه‌های دوران طلایی صنعت خودرو در دهه 30 میلادی با نگاه کردن به بخش عقب بدنه نمایان می‌شود؛ جایی‌که سقف پارچه‌ای پایان یافته و قوس پرشیب بدنه و در صندوق عقب آغاز می‌شود. این بخش را باید یکی از آخرین یادگار مرسدس‌بنز‌های آنتیک دهه 30 دانست که با تولید مرسدس‌بنز W121 در سال 1953 از محصولات این کمپانی رخت بربست.

برای باز کردن در محفظه بار باید ابتدا پوشش روی قفل را کنار بزنید تا سویچ وارد مغزی شود. سپس با فضای بزرگی روبه‌رو می‌شوید که به 3 طبقه تقسیم شده است. در پایین‌ترین طبقه چرخ زاپاس دیده می‌شود که با کمربندی از چرم در جایش محکم شده است. در طبقه وسط فضایی خالی و بزرگ وجود دارد و در بالاترین طبقه کمی‌ فضا کوچک‌تر می‌شود. در این 2 بخش چمدان‌های چرمی ‌قرار می‌گیرد و با بست‌های چرمی ‌بسته می‌شود که البته متاسفانه چمدان‌ها موجود نبودند. اما نکته جالب این‌که جعبه کمک‌های اولیه خودرو در ‌صندوق عقب بود و وقتی آن را باز کردیم با تعدادی باند و… مواجه شدیم که نمی‌دانیم آیا محتویات جعبه اوریجینال هستند  و یا در طول این 61 سال تعویض شده‌اند. مکمل نمای عقب 2 چراغ کوچک است که در پایین گلگیرها نصب شده‌اند. در آن دوران بیشتر تولیدات صنعت خودرو، چراغ‌های عقب کوچکی داشتند که کاملا برعکس تولیدات این دوران است.

مبل چهارچرخ

وقتی نوبت به عکاسی از داخل کابین 220 رسید، تصمیم گرفتیم سقف برزنتی سرمه‌ای رنگ را  که در تناسب با رنگ تودوزی کابین است باز کنیم تا نور بیشتری به کابین برسد. برای باز کردن سقف ابتدا باید دستگیره‌های کوچک در بالای قاب شیشه جلو را به سمت بیرون بکشید و سپس سقف را از داخل غلافش خارج کنید. بعد از این کار کافی است مفصل نگهدارنده سقف در عقب را کمی ‌به سمت داخل بفشارید تا خم شود. البته بخش دایره شکل این مفصل آنقدر نوک‌تیز هست که قطعا از جمع 2275 مالک مدل کانورتیبل (از مدل کانورتیبل در 2 تیپ A و B جمعا 2275 دستگاه ساخته شد) به دستان تعدادی از آنها آسیب رسانده است! بعد از جمع کردن سقف بهتر است کاور سقف را رویش قرار دهید. 

بزرگ‌ترین نوستالژی این خودرو وقتی جلوه‌گر می‌شود که دستگیره در را پایین می‌کشید و در از سمت جلو رو به عقب باز می‌شود، صحنه‌ای که اگر از متولدین دهه 60 و بعد از آن باشید، احتمالا فقط در فیلم‌های قدیمی شاهدش بوده‌اید. تودوزی کابین به رنگ سرمه‌ای است و در تضاد با رنگ سفید استخوانی بدنه، کاملا به چشم می‌آید. در سال‌های گذشته، تودوزی و البته رنگ بدنه توسط مالک قبلی خودرو نوسازی شده و به‌همین دلیل وقتی درون کابین قرار گرفتید، بوی چرم نو را احساس خوهید کرد. جای‌جای کابین را چوب و چرم فرا گرفته به طوری‌که تداعی کننده یک خودرو لوکس باشد. البته نوسازی کابین شامل چوب‌های تزیینی نیز می‌شود.

کابین به صورت دو نفره طراحی شده و جالب آنکه 220 برخلاف بسیاری از هم‌سالانش در جلو به جای صندلی نیمکتی 2 صندلی چرمی ‌جداگانه برای سرنشین و راننده دارد. طراحی کابین طوری انجام شده که برای 2 نفر در جلو فضای کافی وجود داشته باشد به‌همین دلیل صندلی عقب نیمکتی است. در واقع صندلی عقب بیشتر برای قرار دادن چمدانی بزرگ و یا چند ساک مناسب است اما اگر صندلی‌های جلو را کمی ‌به سمت داشبورد حرکت بدهید، 2 سرنشین با قد متوسط می‌توانند روی صندلی‌های عقب قرار بگیرند. البته در مدل کابریولت B به دلیل طراحی کابین برای 4 نفر، فضای کافی برای سرنشینان عقب هم وجود دارد. هر چند هر دو مدل کابریولت A و B ویل‌بیس 2845 میلی‌متری دارند اما طول مدل A معادل 4538 و مدل B 4507 میلی‌متر است.

فرمان سه‌شاخه خودرو قطر زیادی دارد زیرا در آن سال‌ها خبری از فرمان هیدرولیک برای هر خودرویی نبود. حلقه کرومی‌ آشنای وسط فرمان در این خودرو به‌صورت دایره کامل است و جالب آنکه نقش دسته راهنما را هم بازی می‌کند! به این معنی که به هر سمتی که می‌خواهید بپیچید، برای راهنما زدن باید این حلقه را به همان سمت حدودا کمتر از یک چهارم دایره بچرخانید. البته در سال‌های بعد این دایره در مدل‌هایی مثل W111 ،W112  و … نیمه بالایی‌اش را از دست داد تا  به جای راهنما نقش بوق را داشته باشد.

هر چند مالک قبلی دستی به سروگوش کابین کشیده اما، مشخصا خودرو از Base مناسبی برخوردار بوده زیرا ظرافت‌های کابین به‌خصوص در مونتاژ قطعات کاملا به چشم می‌آید. فرمان، بخش جلو داشبورد، درها و سقف روکشی تیره و عمدتا سرمه‌ای دارند اما قطعات چوبی بزرگی بالای داشبورد و روی درهای کناری را فرا گرفته است. روی رودری‌های کناری فضایی وجود دارد که مناسب قرار دادن روزنامه و اشیاء کوچک است. این فضای کیسه‌مانند در بسیاری از خودروهای کلاسیک و آنتیک دیده می‌شود اما متاسفانه به دلیل عدم تعویض کش‌های معیوب آن، معمولا بخش بالایی آنها آویزان و دفرمه می‌شود. خوشبختانه در بازسازی تودوزی خودرو این قسمت هم مورد توجه قرار گرفته و زمانی که در‌ها باز می‌شوند، رودری اصطلاحا اتوکشیده و صاف دیده می‌شود.

صندلی‌های جلو بسیار راحت هستند و به دلیل نرمی‌ زیاد، وقتی روی آنها می‌نشینید، با شکل بدن شما تطبیق پیدا می‌کنند و قطر ابرهای نشیمن آنها آنقدر زیاد است که انگار مبل راحتی منزلتان را تبدیل به خودرو کرده‌اید! روبه‌روی راننده 3 نشانگر بزرگ قرار دارد که آنها نیز طرحی آشنا دارند زیرا مرسدس‌بنز در سال‌های متمادی از چنین طرحی برای نشانگرهای انواع خودروهایش استفاده کرد. خبری از دور موتور نیست و 2 نمایشگر دایره‌ای شکل برای نشان دادن ساعت و سرعت طراحی شده‌اند. در وسط این 2 دایره نیز یک مستطیل وجود دارد که خودش به 3 بخش تقسیم می‌شود.

در این 3 بخش بزرگ‌ترین قسمت به دمای آب اختصاص دارد و در چپ و راست هم می‌توان برق و روغن را چک کرد. طراحان  این خودرو دکمه کنترل بخاری و چراغ‌ها را در پایین داشبورد و درست زیر فرمان جای‌گذاری کرده‌اند. هم‌چنین در بالای نشان‌گر‌ها چراغ‌هایی وجود دارد که روشن شدن آنها خبر از روشن بودن راهنما و یا چراغ‌های اصلی می‌دهد. در 2 سمت کابین 2 دریچه کرومی ‌زیبا قرار دارد که خروجی‌های بخاری هستند. برای تنظیم این دریچه‌ها می‌توان با دست آنها را چرخاند. اهرم ترمز دستی هم در نوع خودش جالب است چون با دیدنش به یاد عصای پدربزرگتان می‌افتید! در بالای قاب شیشه جلو، آینه وسط و آفتابگیرهای فابریک خودرو هنوز بعد ‌از بیشتر از نیم‌قرن در جایشان قرار دارند و اتفاقا کاملا هم سالم هستند.