آداب و رسوم مردم گلستان در ماه رمضان

خانه تکانی :

در بین مردم ترکمن استان گلستان مرسوم است که قبل از فرارسیدن ماه نزول قرآن اقدام به تمییز کردن منازل خود بپردازند که زنان ترکمن در این راستا به زدودن آلودگی از چهره خانه با شست و شوی فرش‌ها، خانه تکانی و شستن پتو برای میهمانی خدا در این ماه آماده می‌شوند.

غذاهای سنتی گرگانی‌ها در ماه رمضان

خوراکی ها :

“ترک” و “فرنی” غذای خاص گرگانی‌ها در ماه رمضان است و در مراسم افطار خانوادگی معمولا انواع غذاهای رایج مانند چای ،نان، پنیر مسقطی ،کتلت آبگوشت ،فرنی ،خرما، سبزی، حلوا، آش، سوپ، نان روغنی و شیرینی هایی مثل گوش فیل و نان پنجه ای، نان کنجدی و قطاب و زولبیا بامیه بر سر سفره وجود دارد و هر خانواده به سلیقه خود از آنها استفاده می‌کند.

الله یلی :

ماه رمضان در بین قوم ترکمن به ” اراز آی” مشهوراست و چند روز قبل از فرا رسیدن ارازآی ، ترکمن ها به کشتن گوسفند و بز اقدام می کنند و گوشتش را در بین فقرا و نیازمندان و همسایه ها تقسیم می کنند و یا اینکه با همان گوشت غذایی پخته و مهمانی می دادند که با آن ” الله یلی” می گفتند.

سحر خوانی:

یکی از رسم‌هایی که از قدیم در بین مردم استان گلستان رایج بوده بیدار کردن همسایه‌ها و اهل محل، هنگام سحر و قبل از اذان صبح است تا روزه داران خواب نمانند و برای صرف غذای سحری آماده شوند. در این سنت بیدار کردن همسایه ها و اهل محل در هنگام سحر و مدتی قبل از اذان صبح است تا روزه داران خواب نمانند و برای صرف غذای سحری آماده شوند و در قدیم مردی با سحرخوانی و یا ابیاتی موزون مردم را به بیداری دعوت می کرد.

الله رمضونى :

همچنین در این ایام مراسم الله رمضونى انجام می‌شود که در این مراسم، جوانان به جمع‏‌آورى اعانات براى مستمندان می‌‏پردازند و از محل جمع‌‏آورى این کمک‏ها به مستمندان افطارى می‌دهند. در این ماه شب زنده داری‌ها افزایش می یابد و اوج عبادات در استان شب‌های احیاء است که مردم با حضور در مساجد شهرها و روستاهای استان و در گرگان به ویژه مصلای وحدت و مسجد جامع، قرآن بر سر می‌گیرند.

نرم بلاغ :

آب داغ خوردن یکی از آداب خاص افطار باز کردن گرگانی ها است که به آن نرم بلاغ می گفتند که معتقد هستند آب گرم حنجره و معده خشک را برای خوردن غذا آماده می‌کند.

افطاری دادن از مهم‌ترین آداب مردم مسلمان گلستان در ماه رمضان است

برپایی افطاری باشکوه در مساجد :

افطاری دادن و میهمانی گرفتن و همچنین برپایی افطاری باشکوه در مساجد از مهم‌ترین آداب مردم مسلمان گلستان در ماه رمضان است که نقش مهمی در همبستگی اجتماعی ایفا می‌کند.

الله یولی :

با فرا رسیدن ماه رمضان اهل سنت استان گلستان با برپایی آداب و سنن خاص از جمله الله یولی(نذری دادن)، مراسم آشتی‌کنان، تهیه جهیزیه عروس، خانه تکانی و غیره به استقبال این ماه پرفیض و برکت می‌روند.

یارمضان:

در شب‌های 14 و 15 ماه مبارک رمضان در بین ترکمن ها رسم است که یک طلبه یا غزل‌خوان خوش صدا در روستا به راه می‌افتاد و اشعاری را می‌خواند که مضمون آن این بود که ای روزه‌داران ماه رمضان به نیمه رسید، مقاومت کنید تا نصف دیگر را روزه بگیرید و پس از هر مصرع جمعیتی که پشت سر این طلبه به راه می افتادند ” الاو” یا ” الله” می‌گفتند که به صورت منادایی بود.

در گذشته مراسم یارمضان تا پاسی از شب ادامه داشت و مردم ،وسایل و خوراکی ها و نذری‌های زیادی را به جمعیتی که در کوچه‌های روستا به راه افتاده بودند می‌دادند که پس از پایان مراسم بین نیازمندان تقسیم می‌کردند. پیام کلی مراسم “یا رمضان” این است که ماه نیمه شد و برای نیمه دیگر همت کنید.

بسیاری از این مراسم در گذشته‌های نه چندان در مناطق ترکمن‌نشین استان گلستان رواج داشته اما کم کم رنگ باخته و متأسفانه بخشی از آن به دست فراموشی سپرده شده است. که از مهم‏‌ترین مناسک عبادى ماه رمضان بین ترکمن‌ها پس از نمازهاى یومیه است برپا می‌شود.

نماز تراویح:

نماز تراویح اهمیت خاصی در بین اهل سنت استان گلستان دارد و در ایام این ضیافت الهی ترکمن‌های استان گلستان اعم از زن و مرد، پیر و جوان به مساجد محل خود رفته و شروع به خواندن نماز تراویح که نمازی 20 ‬رکعتی است، می‌کنند.

نماز تراویح در تمامی مساجد منطقه ی ترکمن نشین برپاست

آغیز آچار :

مراسم افطار (آغیز آچار) و نماز تراویج در ماه رمضان در بین ترکمنهای استان گلستان،  روزهای ماه مبارک، شادی و نشاط را مهمان چهره‌ها می کند. هر روز قبل از اذان مغرب، کودکان هر محله در محل ورودی به مسجد محل خود تجمع می‌کنند و منتظر اعلام فرا رسیدن وقت افطار می‌شوند و به محض اینکه موذن مسجد آن را اعلام می کند، به سوی منازل خود رفته و با صدای بلند فرارسیدن زمان افطار را به اطلاع دیگران می‌رسانند.

در بین ترکمن‌ها رسم بر این است که هر روز هر کدام از خانه‌های یک محله ، غذایی درست می‌کنند و آن را به مسجد محله ی خود می‌فرستند تا نمازگزاران با آن افطار کنند.نان های محلی و بوروگ از خوراکی های ویژه افطار در بین ترکمن ها می باشد. در طول ماه مبارک رمضان، مساجد ترکمن‌ها پر ازدحام است و حال و هوایی دیگر دارد. اگر در شب‌های ماه مبارک رمضان در مناطق ترکمن نشین باشی و از گلدسته‌های مساجد صدای اذان برای برپایی نماز عشاء را بشنوی، پیر و جوان و حتی کودکان را خواهی دید که با عرقچین‌های سفیدی که بر سر دارند، به سمت مساجد می‌روند.

در شب‌های ماه مبارک رمضان، جمعیت عظیمی که اکثر آن‌ها را جوانان و نوجوانان و حتی کودکان تشکیل می‌دهند، برای برپایی نماز عشا و نماز «تراویح» که پس از آن به جماعت می‌خوانند، به مساجد می‌آیند. در بیش‌تر مساجد، به خاطر کثرت نمازگزاران و کافی نبودن فضای صحن برخی از مساجد، نمازگزاران در حیاط و حتی بیرون از حیاط مساجد، نماز را بر جای می‌آورند. «تراویح» نمازی 20 رکعتی است که در قالب 10 نماز دو رکعتی، پس از اقامه نماز عشاء به جماعت خوانده می‌شود به این شکل که امام جماعت پس از خواندن حمد در هر رکعت، یک سوره از سوره‌های کوتاه قرآن مجید را در این نماز قرائت می‌کند.

نماز تراویح در تمامی مساجد منطقه ی ترکمن نشین برپاست اما در برخی از مساجد نیز «نماز ختم» برپا می‌شود. به این ترتیب که در طول یک هفته ، هر شب نمازگزاران در قالب همان نماز تراویح ، به نماز می ایستند و امام جماعت در هر رکعت از نمازهای دو رکعتی، به جای قرائت سوره‌های کوتاه پس از حمد، از نخستین سوره‌ی ابتدای قرآن آغاز می‌نماید و در هر رکعت بخشی از قرآن را از حفظ می‌خواند و در رکعت های بعدی ادامه‌ی آن را می‌خواند و به این ترتیب در طول یک هفته، قرآن را به جماعت و در قالب نماز تراویح، ختم می‌کنند.

هر چند این نمازهای 20 رکعتی (که در قالب نمازهای دو رکعتی برپا می‌شود) هر شب دو الی سه ساعت به طول می‌انجامد، اما ترکمن‌ها شرکت در آن‌ها را از مستحبات مؤکد می‌دانند و گاه قبولی طاعات خود در این ماه را منوط به شرکت در آن نمازها می‌دانند.

مراسم احیاء :

با فرا رسیدن شب‏هاى احیاء،مردم روزه‏ دار گلستان با اشتیاق فراوان در مساجد حضور می ‏یابند و مراسم احیاء را با خواندن قرآن، دعاى جوشن کبیر برپا می کنند و دسته‏ هاى عزادار در مساجد به سینه‏ زنى و عزادارى می‌پردازند. برپایی مراسم احیا شب‌های قدر در مسجدها،مکان‌های مذهبی و در برخی خانه‌ها از دیگر مراسم مشترک بین گلستانی‌هاست.

رمضان الله :

کردکویی‌ها نیز پانزدهمین روز ماه رمضان را با جشن همراه می‌کنند و در این جشن که مراسم سنتی “رمضان الله” معروف است افراد نذرهای خود مانند آرد ، نان و حلوا را برای تقسیم بین فقرا به این مراسم می‌آورند.

افطاری 50 سالگی :

یکی از رسوم جالب این ماه نزد کتول‌های استان گلستان این است که اگر فردی در این ماه به 50 سالگی برسد افطاری می‌دهد. گلستانی‌ها باور دارند قبل سپیده صبح عیدفطر، زکات فطره را به دست مستمندان برسانند.

کر:

ترکمن‌ها 2 روز قبل از پایان ماه مبارک رمضان را، روز “کر” می‌دانند و در این روز زنان خانواده با کمک دختران و زنان همسایه و دوستان برای نظافت خانه، مانند شست‌و‌شوی فرش‌ها، ظروف، لباس‌ها و خانه تکانی همت می‌گمارند تا به استقبال عید فطر بروند.

برپایی نماز عید فطر در استان گلستان

عید فطر :

با فرارسیدن عید فطر که یکی از چهار عید مهم مسلمانان است در نخستین روز ماه شوال پس از یک‌ماه میهمانی خدا، مردم آن را جشن می‌گیرند و در نخستین ساعات روز عید فطر به مساجد به خصوص مصلاها و مساجد جامع می‌روند تا در نماز جماعت عید فطر شرکت کنند و در این روز حلوا پخته و به خانه های همسایگان می برند.

منبع:negahmedia.ir