به یاد شهدای دفاع مقدس، از سیمرغ تا شوق پرواز

روزنامه وطن امروز – مرتضی اسماعیل دوست: از پشت خاکریزهای ایثار تا کنار قاب عکسی از لبخند شهادت راهی دلنشین طی می‌شود اما سینما و تلویزیون همچنان در پی بهانه‌ها برای ثبت رشادت‌ها، نگاه‌ها و دلبری‌های شهدا در پیمودن مسیر معراج نشسته است و از عدم توجه مسؤولان فرهنگی تا فقدان باوری جدی در نزد اهالی هنر، موجب شده این مهم از تکاپوی لازم بازبماند و بازمانده‌ها راهی به حریم حقیقت ندارند و همین می‌شود که سینما مسیری متروکه را طی کرده و دلبسته داستان‌هایی بی‌ریشه از این خاک شده و به جای رازمندی‌های عشق و شهادت به خمودگی نشسته در سیمای احوالی غریبه ختم می‌شود.

 اما در میان همین هاشورخورده‌های سینما، بودند و هستند سینماگرانی که به اندازه توان خود و البته ظرفیت سینمای ایران آثاری را به تولید و عرضه رساندند تا این سینما با دست‌هایی خالی‌تر از این شرمنده شهدا نباشد.  با وجود اینکه تا رسیدن به نقطه آرمانی راه بسیار است اما برای ارج نهادن به مسیر طی‌شده از ثبت آثار تصویری درباره شهدا و جهت تلنگری به متولیان امر و سازندگان آثار سینمایی فهرستی از آثار ساخته‌شده درباره شهدا و رزمندگان گرانقدر عرصه ایثار و مقاومت به بهانه اکران فیلم «ایستاده در غبار» تهیه شده که در ادامه می‌آید.

 سریال «سیمرغ» ساخته حسین قاسمی‌جامی

«سیمرغ» آغازی بر سریال‌سازی با موضوع شهدا در تلویزیون بود که حسین قاسمی‌جامی در سال 1371 و در گروه شاهد شبکه یک سیما تهیه کرد و در آن زندگی 2 تن از خلبانان جسور هوانیروز؛ علی‌اکبر شیرودی و احمد کشوری در قامت مردانی آسمانی به همراه جانفشانی مردمان غیور ایران در نبرد با دشمنان بعثی به نمایش درآمد.  قاسمی‌جامی که سال گذشته فیلم «پی 22» را درباره دلیرمردی‌های مردان دریایی ساخته بود، در گفت‌وگویی که هنگام اکران این فیلم با «وطن امروز» داشت، درباره سریال «سیمرغ» گفت: «در سریال «سیمرغ» سعی کردم تا حد زیادی به فضاهای واقعی نزدیک شوم و به شکلی کاملا جزئی به اتفاقات پرداختم. سریال «سیمرغ» دور از هرگونه شعاری ساخته شد و مورد توجه مخاطبان بسیاری قرار گرفت. به نظرم علت ماندگاری «سیمرغ» این بوده که در آن شخصیت‌ها به شکلی باورپذیر درآمدند».
  «به کبودی یاس» به کارگردانی جواد اردکانی

جواد اردکانی در سال 1387 براساس کتاب خاطرات «خاک‌های نرم کوشک» نوشته سعید عاکف، فیلمی داستانی با محوریت زندگی شهید علی برونسی، فرمانده تیپ ۱۸ جواد الائمه(ع) ساخت که در جشنواره فیلم فجر، برنده سیمرغ جلوه‌های ویژه و نگاه ملی شد اما به دلیل عدم حمایت لازم در اکران دیده نشد. فیلمی که در مشهد، خوزستان و تهران فیلمبرداری شد و ایده ساخت آن براساس رهنمودهای مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از هنرمندان حاصل شد. داوود عین‌آبادی، بازیگر گمنام ایفاگر نقش شهید برونسی شد و فیلم به دنبال نمایش گوشه‌هایی از رشادت‌های شهید برونسی در عملیات خیبر و بدر بود.
 
فیلم «شور شیرین» به کارگردانی جواد اردکانی

جواد اردکانی در ادامه آثار دفاع‌مقدسی خود در سال 1388 سراغ «شور شیرین» رفت که اکران ناموفقی داشت اما نسخه تلویزیونی‌اش که در قالب مینی‌سریال 5 قسمتی از تلویزیون در سال 1394 پخش شد، توفیق بیشتری در جذب مخاطب یافت. فیلم به مقاطعی از زندگی شهید محمود کاوه، یکی از فرماندهان کردستان می‌پردازد که پیش از آن چند مستند درباره‌اش ساخته شده بود. آغاز فیلم درباره محاصره خانواده‌ای توسط عوامل ضد انقلاب در کردستان سال 1359 است که شهید کاوه با رشادت به نجات آنها پرداخت. در «شور شیرین» نیز ترکیب دوباره جواد اردکانی در مقام کارگردان و ابراهیم اصغری به عنوان تهیه‌کننده تا حدی موفقیت‌آمیز بوده است.
  «زیباتر از زندگی» ساخته انسیه شاه‌حسینی

انسیه شاه‌حسینی از جمله فیلمسازانی است که همه آثارش را برگرفته از موقعیت‌های دفاع‌مقدس ساخته است و در فیلم «زیباتر از زندگی» نیز به دنبال نمایش زندگی شهید حسین علم‌‌الهدی با بازی حامد کمیلی رفته است. فیلمی که روایتی 45 روزه از زندگی شهید را از فرماندهی سپاه هویزه در سال 59 تا روز شهادتش حکایت می‌کند. کارگردان در این فیلم به دنبال نمایش شرح فداکاری‌های شهید سیدحسین علم‌‌الهدی بوده که در 22 سالگی در عملیات نصر به قامت شهید پاسدار حق درآمد و فیلم نگاهی به نگاه جاودانه این شهید بزرگوار و مردمی بودن قیامش داشته است.
 «جاودانگی» ساخته اکبر منصورفلاح

سریال «جاودانگی» اگر چه به دلیل فضای پرمخاطب تلویزیون بیشتر از آثار سینمایی دیده شد اما همراه با موفقیت‌هایش، انتقاداتی را هم به همراه داشت که از جمله توسط خانواده شهید تندگویان صورت یافت.  «جاودانگی» پیرامون زندگی شهید محمدجواد تندگویان، وزیر نفت دولت شهید رجایی است که در سال 1359 به اسارت نیروهای بعثی عراقی درآمد و پس از تحمل شکنجه‌های فراوان به شهادت رسید و در سال 1370 پیکر پاکش به ایران بازگردانده شد. از این جهت سریال پخش شده در محرم سال 1390 قابلیت مناسبی برای ساخت اثری دراماتیک و با ظرافت‌های رسیدن به شخصیتی قهرمان داشت که «جاودانگی» بیشتر به وجه ملودرام کار نظر داشت.
«شب واقعه» ساخته شهرام اسدی

نام شهرام اسدی به واسطه فیلم معنوی «روز واقعه» ماندنی شد اما این فیلمساز تحصیلکرده در فرنگ که بسیار هم کم‌کار است، 14 سال پس از «روز واقعه» به «شب واقعه» رسید. فیلمی متفاوت در حوزه سینمای دفاع‌مقدس و با روایتی متمایز از آثار شخصیت‌محور درباره شهدا به دلیل خاص بودن شهید دریاقلی سورانی یکی از نیروهای مردمی خرمشهر که تحولی ویژه در زندگی‌اش از کشف معنا تا رسیدن به شهادت اتفاق افتاد.  حمید فرخ‌نژاد برای بازی در نقش دریاقلی سورانی نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر مرد در جشنواره فجر سال 1387 شد و فیلم با توجه به اکران محدودش، چند دفعه از تلویزیون در سال‌های اخیر پخش شد. حبیب احمدزاده با نگارش کتاب «داستان‌های شهر جنگی» و ساخت مستند «بهترین مجسمه دنیا» درباره شهید دریاقلی سورانی موجب شناسایی این قهرمان گمنام شد و فیلم «شب واقعه» که به دنبال ایجاد فضایی ماورایی به شخصیت تحول‌یافته شهید سورانی بود، لباسی متفاوت به روایت‌پردازی شخصیت‌های واقعی دفاع‌مقدس در سینما بخشید.
 «شوق پرواز» به کارگردانی یدالله صمدی

یکی از موفق‌ترین آثار ساخته شده درباره شخصیت‌های شهید را یدالله صمدی در سریال «شوق پرواز» آفرید. «شوق پرواز» درباره زندگی سرلشکر خلبان عباس بابایی بوده و نگاه همیشه قصه‌گوی کارگردان پیشکسوت سینمای ایران، شمایلی تماشایی به اثر بخشید. پروژه‌ای که سال‌هایی طولانی صرف ساخت آن شد و در مقطعی قرار بود توسط حسین قاسمی‌جامی ساخته شود و در نهایت با مشارکت گروهی از هنرمندان مطرح و با نقش‌آفرینی شهاب حسینی در نقش شهید بابایی این فیلم ساخته شد. کارگردان فیلم «پدر آن دیگری» در گفت‌وگوی سال گذشته با «وطن امروز» درباره «شوق پرواز» گفته بود که در آن زمان با دوربین دیجیتال این سریال را ساخته بود.
فیلم «یوسف هور» ساخته علی‌اصغر شادروان

شادروان پس از سال‌ها عدم فعالیت در سینما سراغ سردار شهید علی هاشمی در منطقه هور رفت تا روایتگر بخشی از زندگی و زمانه شهید جزیره مجنون باشد. سردار شهیدی که زندگی دراماتیکی داشت و جسد مطهرش بعد از 22 سال کشف و شناسایی شد. نکته تاسف‌برانگیز درباره فیلم «یوسف هور» عدم اکران آن بود و اینکه هیچ شرکت سینمایی پخش این فیلم را برعهده نگرفت! و این نشانه‌ای دیگر از مهجوریت سینمای دفاع‌مقدس در کشورمان است.
فیلم «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا

«چ» مهم‌ترین و فاخرترین اثر ساخته شده با محوریت شهدا در سینمای ایران است که بیشتر از فیلم‌های دیگر هم دیده شد که این مهم به دلیل شناخته شده بودن فیلمسازش بود. ابراهیم حاتمی‌کیا در فیلم «چ» به جای پرداخت به وجوه گسترده نگاه و زندگی شهید مصطفی چمران به عنوان اسطوره‌ای تاریخی در سرزمین ایران، سراغ 2 روز از زندگی این شهید گرانقدر در مبارزات پاوه رفت و سعی داشت بخشی از نگاه خالصانه شهید چمران را در «چ» نمایان کند. از این رو نگاه عرفانی چمران در کنار جسارت‌ورزی‌های شهید وصالی، فیلم مهمی در سینمای دفاع‌مقدس را به نام حاتمی‌کیا ثبت کرد.
«آخرین روزهای زمستان» ساخته  مهدویان

اثری متفاوت در سینمای دفاع‌مقدس که مقدمه‌ای برای ثبت جاودانه‌ای چون «ایستاده در غبار» شد که این روزها درباره حاج احمد متوسلیان به اکران سینماها درآمده است. «آخرین روزهای زمستان» ترکیبی از مستند و روایتی داستانی درباره شهید حسن باقری است که با نگاه خلاقانه محمدحسین مهدویان  در 10 قسمت 50 دقیقه‌ای ساخته شد.
«بزرگمرد کوچک» به کارگردانی صادق صادق‌دقیقی

دهه 90 برخلاف دوران گذشته صاحب بیشترین آثار ساخته شده با محوریت شهدا بود که «بزرگمرد کوچک» ساخته صادق صادق‌دقیقی، فیلمساز جوان و متعهد سینمای ایران از جمله آنهاست که به زندگی شهید نوجوان، بهنام محمدی می‌پردازد. فیلمی که در سال 1390 با کمترین امکانات و به شکلی محدود اکران شد و در نهایت کمتر از 15 میلیون تومان فروخت.