نقد و بررسی فیلم سیانور

خلاصه داستان:

داستان فیلم درباره گروه مجاهدین در دهه ی پنجاه در ایران و افرادی است که در آن زمان در دل این گروه سازمان یافته فعالیت می کردند.

کارگردان :

بهروز شعیبی : وی کار خود را به عنوان بازیگر آغاز کرد و در آثاری همچون « آژانس شیشه ای » و سریال « بازگشت پرستوها » به ایفای نقش پرداخت. شعیبی در ادامه اگرچه مسیر بازیگری را ادامه داد، اما تصمیم گرفت تا به پشت دوربین هم رفته و تجربیاتی در زمینه فیلمسازی کسب کند. وی سالها به عنوان دستیار کارگردان و برنامه ریز در آثاری همچون « توکیو بدون توقف » و « خوابگاه دختران » فعالیت کرد و تجربیات ارزشمندی را بدست آورد. « دهلیز » اولین فیلم بلند سینمایی بهروز شبیعی محسوب می شود که مورد توجه بسیاری قرار گرفت و حالا او با « سیانور » به سینما بازگشته است.

درباره فیلم « سیانور » :

« سیانور » به برهه ای حساس از تاریخ ایران می پردازد که در آن سازمانی تحت عنوان « مجاهدین خلق » رفته رفته با اختلاف درونی تبدیل به سازمانی تروریستی با رویکردهای عجیب و غریب شدند که هر ایرانی به خوبی به داستان آنها واقف است و در اینجا هم تقی شهرامی حضور دارد که گفته می شود برای رفتن سر قرارها به جای یک قرص سیانور، چند قرص را همزمان در دهانش نگه می داشت تا اگر اتفاقی برایش افتاد و قرص اول عمل نکرد، قرص های بعدی کارش را بسازد!

اما در فیلم « سیانور » داستان پر فراز و نشیب این گروه همزمان با عاشقانه ای روایت می شود که می توان از آن به عنوان اولین اشکال اساسی فیلمنامه نام برد. بهروش شعیبی که با فیلم « دهلیز » توانسته بود توانایی های کارگردانی خود را به معرض نمایش بگذارد، در ساخت « سیانور » قصد داشته چند قدم را به یکباره بردارد که مشخصاً تجربه کم او و بلند پروازی نامتعارفش باعث کاهش کیفیت فیلم شده است.

شعیبی برای تصویرسازی روابط سازمانی و در مجموع موجودیت گروه مجاهدین در فیلمش، به سراغ شخصیت های واقعی و بازسازی تصویر آنها در فیلم رفته که نتیجه کار فاصله بسیاری با خود واقعی افراد دارد و در اینجا همه چیز قراردادی و ساده تر شکل گرفته است. شعیبی سعی کرده اعضای این گروه را انسانهای باهوشی متصور شود اما در اجرا ، آنان را به حدی ساده و تک بعدی معرفی می کند که حتی در مقطعی به تیپ می رسند.

شاید بتوان یک مثال درباره شخصیت پردازی اثر را مرتبط به شخصیت بهمنش ( با بازی مهدی هاشمی ) برشمرد که فارغ از حضور ناموفق و در مجموع انتخاب عجیب مهدی هاشمی برای ایفای این نقش، خودِ شخصیت نشانی از قدرت سازمان یافته در ساواک را به تصویر نمی کشد و در پرداخت او از عناصر بدمن های کلیشه ای تاریخ سینما استفاده شده است. دیگر شخصیت های مجاهد فیلم نیز وضعیت بهتری ندارند و میزان پرداخت شخصیت شان جز چند تیتری که از آنها در سالهای اخیر در ذهن هر ایرانی نقش بسته، اطلاعات بیشتری دریافت نمی کنیم.

مهیا نمودن بستری عاشقانه در میان وضعیت بغرنج سیاسی، نیز یکی از تصمیماتی است که معمولاً فیلمسازان با تجربه به خوبی از پس آن بر می آیند اما بهروز شعیبی مشخصاً هرگز به چنین تجربه ای دست نیافته و نتیجه کار هم مطابق انتظار قانع کننده نیست. عاشقانه فیلم بیشتر حول محور دیالوگ های پینگ پنگی رخ می دهد بی آنکه بیننده موقعیتی را برای شکل گیری عاشقانه میان این افراد ببیند. بهروز شعیبی همانند بسیاری از فیلمسازان به این نکته بسنده کرده که با چند نوبت گفتگو، مخاطب می بایست تغییر کاربری احساسات آدمهای داستان را باور نماید؛ بی آنکه آنها اصلاً عاشق بودنشان را ثابت نمایند.

با اینحال می توان « سیانور » را در بخش های فنی اثری ممتاز برشمرد که مخصوصاً در بازسازی سالهای دهه ی 50 موفق عمل کرده و طراحی صحنه اثر می تواند نمره قبولی را بگیرد. در واقع طراحی صحنه و فیلمبرداری علی برازنده را می توان بهترین بخش فیلم برشمرد که به زنده شدن حال و هوای سالهای قبل از انقلاب برای مخاطب کمک شایانی کرده است.

اما در بخش بازیگری این توفیق ادامه پیدا نکرده و شاهد ترکیب بازیگرانی هستیم که اگرچه سعی کرده اند به نقش هایشان نزدیک شوند اما به جهت فیلمنامه ای پر حفره، قادر نیستند درخششی داشته باشیند. همانطور که اشاره شد بدترین بازیگر فیلم مهدی هاشمی است که مشخص نیست انتخاب او برای ایفای نقش یک مامور ساواک براساس چه متر و معیاری انجام شده. مهدی هاشمی نه ترسناک است،نه قلدر است و نه شبیه به انسانهای بی رحم! انتخاب او برای ایفای نقش بهمنش احتمالاً بدترین انتخاب فیلم بوده است.

« سیانور » اثری است که می توانست با کمی دقت در بازسازی داستان گروه مجاهدین به اثری ممتاز در سالهای فقدان آثار اینچنینی در سینمای ایران مبدل شود اما عدم شناخت صحیح کسانی که در فیلم از آنها نام برده می شود سبب شده تا آنان وضعیتی منفعل و بی رمق در فیلم داشته باشند در حالی که در واقعیت هرگز اینچنین نبود. گنجاندن عاشقانه ای سطحی توسط شعیبی در دل داستان نیز کمکی به افزایش بارِ درام فیلم نکرده تا در پایان به یک کلیشه کلاسیک منجر شود. با اینحال « سیانور » در بخش های فنی اعم از طراحی صحنه و فیلمبرداری نمره قبولی می گیرد و شایسته احترام است.

منتقد : میثم کریمی   

نام فیلم : سیانور

کارگردان : بهروز شعیبی

فیلمنامه : مسعود احمدیان

تهیه کننده : سید محمود رضوی

مدیر فیلمبرداری: علی برازنده

بازیگران :

هانیه توسلی

بابک حمیدیان

بهنوش طباطبایی

مهدی هاشمی

حامد کمیلی

بهروز شعیبی