حیرت انگیزترین پل های تاریخی جهان در لرستان!

سفر به پایتخت پلهای تاریخی

مسیر  لرستان با دارا بودن بیش از 100 پل تاریخی به عنوان پایتخت پلهای تاریخی ایران مطرح است، آثاری که از آنها به عنوان حیرت انگیزترین پلهای تاریخی دنیا یاد می‌شود و ثبت جهانی آنها در دستور کار قرار گرفته است.

به گزارش خبرنگار مهر، استان لرستان با موقعیت استراتژیک خود همواره در طول تاریخ به عنوان یکی از مهم ترین گذرگاههای شمال به جنوب کشور مطرح بوده به طوریکه این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی‌در مسیر هگمتانه ـ شوش در موقعیت ویژه ای قرار داشته و پل کشکان نیز در 50 کیلومتری جنوب خرم آباد در این مسیر احداث شده است.

پل های گاومیشان، شاپوری، پل آجری، پلدختر، کلهر، کشکان و شکسته از جمله پلهای تاریخی لرستان هستند که بیش از هزار و 400 سال قدمت تاریخی دارند و از معماری و هنر و پل سازی منحصربه فرد برخوردارند.

شناسایی بیش از 100 پل تاریخی در استان لرستان

تعداد زیادی از این پلهای حیرت انگیز با طول بیش از 200 متر و چشمه طاق هایی به طول بیش از 30 متر جلوه هایی از فناوری و معماری پیشینیان خردمند این دیار را به نمایش گذارده اند.

این در حالیست که ثبت جهانی پلهای تاریخی استان لرستان از جمله مصوبات دور دوم سفر هیئت دولت به این استان است که به نظر می‌رسد تحقق این مطالبه به حق مردم استان لرستان نیازمند پیگیری ویژه مسئولان و تشکلهای فعال در حوزه میراث فرهنگی است.

مشاور میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت مرمت پلهای تاریخی لرستان برای ثبت جهانی اظهار داشت: در حال حاضر برای ثبت جهانی پلهای تاریخی لرستان عملیات اسکن لیزر، مستند سازی پلها، فتوگرامتری و … آنها در استان صورت گرفته است.

مطالعات ثبت جهانی 6 پل تاریخی لرستان انجام شد

محمد رضا اسدی با بیان اینکه در استان لرستان بیش از 100 پل تاریخی شناسایی شده است، بیان داشت: در حال حاضر کار ثبت جهانی شش پل شاخص استان لرستان در دستور کار قرار گرفته است.

مشاور میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان یادآور شد: این پلهای شاخص شامل پل کشکان، پل شکسته، پل کلهر، پلدختر، پل گاومیشان و پل زال است.

اسدی با اشاره به وضعیت کارگاههای مرمت پلهای تاریخی لرستان یادآور شد: در حال حاضر کارگاههای مرمت پلهای تاریخی لرستان به صورت فعال مشغول به فعالیت هستند.

وی با اشاره به مراحل ثبت جهانی پلهای تاریخی لرستان بیان داشت: در تیرماه سال 88 یک هیئت کارشناس از سوی سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی کشور پلهای تاریخی لرستان را مورد بازدید قرار دادند.

مشاور میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان عنوان کرد: طی این بازدید صورت جلسه ای مبنی بر تهیه مدارک لازم، طرحها و … پلهای تاریخی لرستان به میراث فرهنگی لرستان محول شد.

اسدی افزود: بر اساس این صورت جلسه همه اقدامات، مطالعات و مستندات لازم به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور برای معرفی و ثبت جهانی پلهای تاریخی لرستان ارائه شده است.

ارتفاع پل کشکان به اندازه یک ساختمان 12 طبقه است

وی با بیان اینکه یکی از مولفه های لازم برای ثبت جهانی پلهای تاریخی لرستان منحصر به فرد بودن آنها است، ادامه داد: در حال حاضر پلهای تاریخی لرستان در جهان دارای ویژگی های منحصر به فردی است.

مشاور میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان با اشاره به پل تاریخی کشکان عنوان کرد: یکی از مولفه های منحصر به فرد این پل مساحت بیش از 200 متری پایه های آن و همچنین ارتفاع بلند آن است که به اندازه یک ساختمان 12 طبقه ارتفاع دارد.

اسدی تصریح کرد: ویژگی های منحصر به فرد پل کشکان مانند مساحت پایه ها و ارتفاع آن در هیچ پلی در دنیا وجود ندارد.

پل شکسته تنها پل سنگی دنیا

وی با اشاره به ویژگی های منحصر به فرد پل شکسته استان لرستان نیز بیان داشت: این پل متعلق به دوره ساسانی و تنها پلی در دنیا است که تمام سنگ است.

مشاور میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان افزود: حجم و بزرگ بودن این پل نیز از دیگر ویژگی های منحصر به فرد پل شکسته استان لرستان است.

اسدی همچنین با اشاره به ویژگیهای منحصر به فرد دیگر پل تاریخی لرستان یعنی پل گاومیشان یادآور شد: ویژگی منحصر به فرد این پل مربوط به دهنه این پل است که بزرگترین دهنه پلهای تاریخی جهان را به خود اختصاص داده است.

وی به ویژگیهای اثر تاریخی “پلدختر” اشاره کرد و بیان داشت: ویژگی منحصر به فرد این پل نیز عظمت و موقعیت قرار گیری آن است.

پل کلهر؛ اثری متعلق به دوره های مختلف تاریخی

مشاور میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان با اشاره به پل تاریخی کلهر معمولان نیز ادامه داد: ویژگی منحصر به فرد این پل تاریخی “سلسه پل” بودن آن است.

اسدی یادآور شد: همچنین ویژگی منحصر به فرد دیگر این پل این است که متعلق به دوره های مختلف تاریخی است به طوریکه پل کلهر مربوط به 5 تا 6 دوره تاریخی است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اعتبارات ملی و استانی در نظر گرفته شده برای مرمت پلهای تاریخی لرستان بیان داشت: اعتبارات ملی که برای مرمت پلهای تاریخی لرستان در نظر گرفته شده بیش از 250 میلیون تومان است.

اعتبار ملی مرمت پلهای تاریخی لرستان اختصاص نیافت

مشاور میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان یادآور شد: متاسفانه هنوز این اعتبار تخصیص داده نشده است.

اسدی با اشاره به اعتبارت استانی مرمت پلهای تاریخی لرستان افزود: بیش از 250 میلیون تومان از محل اعتبارات استانی برای مرمت پلهای تاریخی لرستان در نظر گرفته شده که از این مبلغ بیش از 60 درصد تخصیص داده شده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مدت زمانی که لازم است برای ثبت جهانی یک اثر تاریخی صرف شود، بیان داشت: مدت زمان لازم برای ثبت جهانی یک اثر تاریخی حداقل سه سال است.

مشاور میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان با تاکید بر اینکه همه کارهای لازم در استان توسط کارشناسان میراث فرهنگی برای تهیه مدارک لازم ثبت جهانی پلهای تاریخی لرستان انجام گرفته است، ادامه داد: در این راستا حمایت سازمانهای مردم نهاد، حامیان میراث فرهنگی، مردم منطقه، نمایندگان و مسئولان برای تسریع در ثبت جهانی پلهای تاریخی لرستان ضروری است.

اسدی با بیان اینکه کار جمع آوری مستندات، مطالعات، اسکن لیزر، فتوگرامتری و … پلهای تاریخی لرستان در کمتر از دو سال انجام گرفته است، یادآور شد: پیش بینی می‌شود که تا پایان سال 91 و بعد از معرفی پلهای تاریخی لرستان به شورای ثبت جهانی کشور این آثار تاریخی به ثبت جهانی برسند.

پل شاپوری، عامل ارتباط لرستان و خوزستان

پل شاپوری یا طاق پل شکسته در قسمت جنوبی شهر خرم آباد واقع شده و عامل ارتباط غرب استان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده و احتمالاً برای توزیع آب نیز مورد بهره برداری قرار می‌گرفته است

.

طول این پل 312 مترو ارتفاع آن 10.75 متر است که از 28 چشمه طاق و 27 پایه تشکیل شده و سطح هر پایه 61 متر و فاصله بین دو پایه 7.5 متر است.

هم اکنون پنج چشمه طاق پل سالم بوده و مابقی بر اثر عوامل طبیعی تخریب شده است. چشمه طاقهای پل به صورت جناقی ساخته شده و سبک سازی پل در قسمت طولی پل در زیر روگذر پل صورت گرفته است و پایه های پل و موج شکنهای آن به صورت لوزی شش ضلعی از سنگ ساخته شده است.

مصالح پل را سنگهای قلوه رودخانه ای و لاشه سنگ در چشمه طاقها و از سنگ های پاکتراش در قسمت پایه ها استفاده شده است. کف پل سنگ فرش و از نوع سنگ بلوک قرمز است که در اثر فرسایش آب از صورت کادر بودن خارج شده است.

این پل عظیم و دیدنی مربوط به دوره ساسانی و به شماره 1058 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل دختر، اثر ارزنده معماری پیش از اسلام

پل دختر که از آثار ارزنده معماری پیش از اسلام در لرستان محسوب می‌شود در ورودی شهر پلدختر واقع شده است. این دومین پلی است که در لرستان بنام “کر و دت”  مشهور است.

هرچند این بنا در قرن 4 ه.ق مورد مرمت و تجدیدبنا قرار گرفته است اما اصل آن بنا به احتمال قریب به یقین مربوط به دوره ساسانی است.

جهت پل شرقی غربی و طول آن 270 متر است. پایه های پهن و قطور این پل که از سنگهای پاک تراش ساخته شده اند در داخل رودخانه هنوز پابرجاست.

در حال حاضر تنها یک طاق از پل موجود است که جاده خرم آباد – اندیمشک از زیر آن می‌گذرد. بلندای این طاق 18 متر از سطح آسفالت است و نزدیک به 30 متر از آب رودخانه ارتفاع دارد. درباره وجه تسمیه پل برخی آنرا منتسب به ایزدبانو آناهیتا می‌دانند.

بی تردید این پل اهمیت ویژه ای در ارتباط بین مناطق جنوب با غرب و مرکز و شمال داشته و علاوه بر اتصال لرستان و ایلام راه اصلی شاپور خواست به جندی شاپور شهر قدیمی‌خوزستان (دوره ساسانی) به شمار می‌رفته است.

این بنا به شماره 1678 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل گاو میشان، فاتح رودخانه سیمره

پل گاومیشان در فاصله 30 کیلومتری شهرستان پلدختر و بر فراز رودخانه سیمره در حد فاصل استانهای ایلام و لرستان احداث شده است. جهت پل شمال شرقی به جنوب غربی است.

طول این پل حدود 175 متر و عرض گذر سطح پل نزدیک به 8 متر و 20 سانتیمتراست و در حال حاضر دارای 6 چشمه طاق است.

عرض چشمه اصلی این پل حدود 33 متر و 70 سانتیمتر و مصالح اصلی آن را ملات، آجر و سنگ تشکیل می‌دهند. معماری پاتاقها به سبک معماری دوره ساسانی است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره های صفوی و قاجاری دیده می‌شود.

بنا به گفته برخی مورخان نامگذاری این پل به “گاومیشو” به جهت پرورش گاومیش در منطقه بوده است اما با توجه به اهمیت گاو در آیین مهر پرستی ممکن است این نام از آیین مهرپرستی ماخوذ شده باشد.

این پل که از بناهای عظیم دوره ساسانی است به شماره 2222 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل کشکان، مسیر راه باستانی شاپور خواست

پل کشکان در بخش چگنی برروی رودخانه ای به همین نام و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهان احداث شده است. در متون تاریخی از آن به عنوان کژکی یاد شده است. طول پل حدود 320 متر و عرض هریک از دو چشمه شرقی آن 23.20 متر است. ارتفاع آن در بالاترین قسمت 26 متر و در کوتاهترین قسمت 10 متر است و از 12 طاق پل تنها سه دهنه آن تخریب شده و بقیه هنور سالم هستند .برخی از پایه های پل باسنگهای بزرگ وحجاری شده ساخته شده اند. مواد و مصالح این بنای سترگ از سنگ ، گچ و آجر تشکیل شده است.

در کنار این پل بقایای سه پل دیگر از دوره های گذشته وجود دارد که با مشخصات پلهای ساسانی قابل مقایسه هستند.

بنای فعلی منسوب به آل حسنویه و مربوط به قرن 4 ه.ق است که به شماره 355 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید است.

پل کلهر، پلی منحصر به فرد در پلدختر

این پل در بخش معمولان از توابع شهرستان پلدخترواقع شده است و پایه های آن بصورت بیضی شکل است؛ از ویژگی های آن می‌توان به وجود سکویی در داخل دو پایه اصلی پل نام برد که این سکو از 12 پله ساخته شده و کاربرد آن دقیقاً روشن نیست ولی احتمالاً به عنوان پشت بند از آنها استفاده شده است.

رنگ ملات پل در قسمت پایه ها متمایل به قرمز رنگ است که به علت ترکیب آن با یک نوع شنهای قرمز رنگ و همچنین یک نوع گیاه به نام تره پی Tarahpey استفاده شده است.

کتیبه ای در قسمت غربی پل بر سینه کوه بالاتر از مسیر گذر روی پل به طرف شمال غربی آن به دستور بدر بن حسنویه نوشته شده است و قرینه آن در قسمت جنوب بر سینه کوه وجود داشته که متأسفانه به علت عملیات راهسازی تخریب گردیده است.

این پل در ادوار مختلف مورد استفاده قرار گرفته است ولی بیشتر قسمتهای آن مربوط به زمان بدر بن حسنویه (374 هـ .ق) است.

این بنا به شماره 2586 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع: mehrnews