آیا می دانید چک الکترونیکی چیست؟

چک الکترونیکی قابلیت جایگزینی با چک های کاغذی در فرآیندهای تجاری را دارد

چک الکترونیکی چیست؟

هیچ کس مطمئن نیست که اولین چک چه زمانی نوشته، یا بر روی چوب یا سنگ حک شده است. بعضی کارشناسان بر این عقیده اند که ممکن است رومی ها در حدود 352 سال قبل از میلاد چک را ابداع کرده باشند. حتی اگر این مطلب صحیح باشد ظاهرا این ایده ها در آن زمان چندان جایگاه کاربردی نداشته اند. بانک ها یا موسسات مشابه آن در بین النهرین، یونان و روم باستان وجود داشته اند و احتمالا سپرده ها را از یک حساب به دیگر حساب ها انتقال می داده اند. اما هیچ مدرک مستندی از آن انتقال ها باقی نمانده است.

آخرین مدرک از سپرده گذاری ها در قالب چیزی به نام چک ایتالیای قرون وسطی و کاتالونیا مربوط می شود. در این نواحی بانک های قدیم سپرده گذاران را مقید می کردند قبل از آنکه بانک سپرده شان را مصادره کند و یا آن را به حسب مشتری دیگری انتقال دهد، شخصا به بانک مراجعه کنند. استفاده عملی از ابزارهای نوشتاری برای نیل به چنین مقاصدی به تدریج شکل گرفت.

گفته می شود که چک در ایالات متحده، حدود سال 1681 برای اولین بار استفاده شد. وقتی بازرگانان در بوستون زمین خود را در یک سرمایه گذاری گرو می گذاشتند، دریافتند که می توان به جای این‌ کار چک نوشت. اولین چک چاپی مربوط به سال 1763 است که از بانک داری بریتانیایی لورنس چایلدز (Lawrence Childs) به جای مانده است.

اگر چه امروزه چک در سطح وسیعی قابلیت دارد، اما بانک داری مشکلات بزرگی را در خصوص آن مشاهده می نماید که هم‌چنان وجود دارد: به راستی چگونه می توان این قطعه کاغذ را به گونه ای جریان داد تا بتوان در بانک های دیگر آن را وصول کرد. در چک های رسیده می فرستاد. اما این امر، رفت و آمدهای زیاد و بعضا سرقت پول ها در نتیجه ناامنی را موجب می شد.

راه‌ حل‌ این مشکل در قرن هفدهم هم زمان با پیدایش علم بانک داری در بریتانیا پیدا شد. داستان از این قرار بود که یکی از پیک های بانک لندن در یک یا چند نقطه مستقر می شد و پیک های سایر بانک ها را می پذیرفت. آن ها می توانستند در این مکان مذاکره کنند و تمام چک های صادر شده از سایر بانک ها را قابل پرداخت نموده، تصمیم به معاوضه آن ها بگیرند یا این که جریان آن ها را در جهت دیگری قرار دهند. این سیستم را اصطلاحا سیستم Clearinghouse می گویند. پیوستن به این شبکه کاغذی بانک ها که در آن معاوضه چک با یکدیگر صورت می گیرد هم چنان کاربر دارد.

چک الکترونیکی

در این نوشته قصد قصد بر این است که تا ویرایشی امروزی تر از چک، که آن را چک الکترونیکی می نامند ارایه دهیم. چک الکترونیکی یک ابزار نوین پرداخت است متشکل از امنیت، سرعت بوده و دارای فرآیند بازدهی تمام تراکنش های الکترونیکی هم گون و توام با زیرساخت قانونی گسترش یافته صحیح است قابلیت جایگزینی با چک های کاغذی در فرآیندهای تجاری را دارد. اولین بار چک الکترونیکی توسط خزانه داری ایالات متحده برای آنکه پرداخت های کلان را در سطح اینترنت بسازند، به کار گرفته شد.

مفهوم چک الکترونیکی طی پروژه ای از F S T C، شرکت سرویس های نوین مالی (Financial Services Technology Consortiurn) گسترش داده شده است. FSTC دارای 100 عضو است که شامل تعدادی از بانک‌های بزرگ، کارپردازان فنی امور مالی، دانشگاه ها و لابراتوارهای تحقیقاتی است. کار فنی بر روی پروژه چک الکترونیکی در چند مرحله انجام شد. تولید ایده های جدید، انجام تحقیقات اولیه، ساخت و تثبیت نمونه های اولیه، به قاعده‌ در آوردن خصوصیات برای سیستم آزمایشی و اجرایی سیستم آزمایشی.

چک الکترونیکی چیست؟

یک چک الکترونیکی نسخه الکترونیکی و یا به عبارتی نسخه نمایشی چک کاغذی است.

چند ویژگی اولیه چک های الکترونیکی از این قرارند: همان اطلاعاتی را دارند که در چک های کاغذی موجود است. می توانند با همان ارزش و چهارچوب قانونی چک های کاغذی پایه ریزی شوند. قابلیت پیوند به اطلاعات نامحدود و معاوضه سریع بین سایر بخش ها. می توانند در هر تراکنش مشابه چک های کاغذی امروزی استفاده شوند. توسعه قابل استفاده بودن در مقایسه با چک های کاغذی با اضافه کردن مبلغ.

چک الکترونیکی به همان روش چک های کاغذی عمل می کند

چک الکترونیکی چگونه کار می کند؟

چک الکترونیکی به همان روش چک های کاغذی عمل می کند: نویسنده چک (Payer)، چک الکترونیکی را به کمک انواع مختلفی از دسـتگاه های الکترونیکی می نویسد و سپس آن را به وسـیله ترمینال های دریافت کننده (Payer) به بانک های دریافت کننده واگذار می کند. دریافت کننده های الکترونیکی، چک الکترونیکی را که نوعی اعتبار رسیده محسوب می شود، در قالب سپرده دریافت نموده و سپس آن را به بانک های پرداخت کننده (Payer’s banks) می سپارند. بانک های پرداخت کننده چک الکترونیکی را تایید نموده و حساب مرتبط با چک را شارژ می کنند.

چک الکترونیکی از زاویه ای دیگر

در جریان چک الکترونیکی، تراکنش می تواند از جانب بانک های دریافت کننده (Payer’s banks) آغاز شود:

تراکنش با ارسال صورت حساب و یا یک یادداشت بانکی به پرداخت کننده چک، که در سیستم حساب های قابل پرداخت مشتری طراحی شده است، آغاز می شود. وقتی زمان پرداخت صورت حساب فرا رسید، اطلاعات موجود در صورت حساب به وسیله سیستم حساب های قابل پرداخت بررسی می گردد و سپس داده های صورت حساب‌ برای آن که یک چک الکترونیکی صادر شود مورد استفاده قرار می گیرد.

چک الکترونیکی صادرشده شامل مجموعه اطلاعات یک چک، نظیر دریافت کننده چک، مبلغ، زمان پرداخت و اطلاعات حساب می باشد. برای امضا نمودن چک، پرداخت کننده یک رمز را برای گشوده شدن کارت دفترچه چک خود وارد می نماید. (مشابه ورود رمز در کارت هوشمند).

این کارت یک جایگاه امن برای کلید امضای خصوصی پرداخت کننده است. یک امضای چک الکترونیکی ممکن است به شکل رمز‌نویسی شده، یک کپی از صورت حساب چک الکترونیکی را پیوست داشته باشد، بنابراین یک مزاحم نمی تواند صورت حسابی دیگر را به صورت‌ تقلبی ثبت و ارسال نماید.

قالب بندی صورت حساب ها ثابت نیست ولی می تواند از لحاظ طولی، شکل و داده های موجود در آن قابل تغییر باشد. بنابراین یک پرداخت کننده می تواند متن رسیده از دریافت کننده (Payee) را برگشت دهد. این امر دریافت کننده را قادر می سازد تا اطلاعات موردنیاز جهت پرداخت صحیح را تکمیل نماید.

چک الکترونیکی امضا شده به وسیله email یا تراکنش وب، به یک دریافت کننده ارسال می شود. دریافت کننده صحت امضا پرداخت کننده را روی چک الکترونیکی و صورت‌حساب بررسی کرده، اطلاعات صورت‌حساب را استخراج نموده و به حساب های قابل وصول ارسال می کند، دریافت کننده رمز خود را جهت گشودن دفترچه چک الکترونیکی وارد می کند.

چک های پشت نویسی شده به بانک های دریافت کننده جهت تسویه و قرارگیری در حساب ارسال می شوند. فرآیند تسویه می تواند به وسیله سیستم های نمایش چک الکترونیکی (ECP System) موجود یا دیگر سیستم های تسویه و پرداخت انجام شود هر دو بانک دریافت کننده و پرداخت کننده، امضاهای چک الکترونیکی و پشت نویسی های به کار رفته در دو لایه از سیستم (تایید کلیدهای امضا و حساب بانک پرداخت کننده اصلی (صادرکننده چک)) را بررسی می کنند.

بانک پرداخت کننده تحقیق می کند که این چک الکترونیکی تکراری نباشد، حساب و هویت پرداخت کننده جاری صحیح باشد و سپس چک را به پرداخت کننده حساب سپرده درخواست (DDA) ارسال می کنند.

در نهایت یک پیام به پرداخت کننده ارسال می شود که در آن شرح کاملی از روند تراکنش آمده است.

چرا چک های الکترونیکی را به کار می بریم؟

چک های الکترونیکی ویژگی های مهمی دارند، آن ها خدمات زیر را عرضه می کنند: تراکنش های بانکی را قادر می سازند تا با امنیت کافی در اینترنت به کار گرفته شوند. در بستری نامحدود ولی کنترل شده اطلاعات، صحت خود را حفظ می کنند. تقلب های ایجاد شده روی چک ها از بین می رود. تایید خودکار محتویات و صحت چک ها. خصیصه های مرسوم چک های معمولی نظیر توقف پرداخت و اصلاح آسان آن. افزایش قابلیت های نظیر فعال نمودن تاریخ پرداخت.

تکنولوژی چک الکترونیکی: ‌

تکنولوژی چک های الکترونیکی ارتقا نرم افزارها و سخت افزارها توسط FSTC به منظور: کاهش هزینه های اولیه (در مقایسه با سایر ابزارهای پرداخت). به دست آوردن استاندارد صنعتی جهانی. فراهم کردن یک ابزار جهانی برای کاربران. امروزه چک های الکترونیکی بر پایه های زیر بنا شده اند: زبان مشترک فروش خدمات بانکی (FSML). تقویت امضاهای الکترونیکی به منظور به کار بردن آلگوریتم های فعال پرداخت. امنیت سخت افزارهایی نظیر کارت های هوشمند. تایید هویت دیجیتالی. فعال نمودن عملیات بانک ها و تجارت.

مقایسه چک الکترونیکی و سایر ابزارهای پرداخت

از آن‌چه تاکنون گفته شد می توان به قابلیت های چک الکترونیکی در مقایسه با چک های کاغذی معمولی پی برد. اما آنچه در مقایسه سیستم خدمات کارت با چک الکترونیکی می توان گفت از این قرار است: کارت ها به وسیله اشخاص حقیقی و در وسعت کسب و کار کوچکتری به کار می روند تا پرداخت ها را در مکان های فروش و یا ترمینال های نزدیک به مشتریان مقدور سازند. سیستم امنیتی که در اینترنت برای کارت به کار می رود می تواند در سطح Offline نیز به کار گرفته شود. چک های الکترونیکی می توانند امنیت پرداخت ها را نه تنها در پرداخت های جزیی محلی بلکه در سراسر سطح اینترنت برقرار کنند.

برخلاف کارت، چک الکترونیکی می تواند برای اشخاص حقوقی مانند وصول پرداخت های تجاری به کار گرفته شود. در واقع می توان به جای چک های معمولی در تجارت از آن استفاده نمود.

به سبب ریسک های وابسته به کارت، برخی صادرکنندگان کارت ها یک محدودیت روزانه روی مبلغی که می تواند در یک کارت شارژ نمود قرار داده‌اند. در حالیکه چک الکترونیکی در اختیار مشتری است نه بانک، همچنین هیچ تبصره مشاهبی برای اینگونه محدودیت ها تعریف نشده است.

کلام آخر

چک الکترونیکی قابل استفاده برای تمام دارندگان حساب، کوچک و بزرگ، است؛ در جایی که سایر راه حل های پرداخت الکترونیکی با میزان ریسک بالا و یا نامناسب باشند. امن ترین ابزار پرداخت فعال تا به امروز به شمار می روند. فراهم نمودن سرعت و امنیت تسویه های مالی لازم. تواما با حساب های چک های معمولی موجود قابل استفاده است. قابل جریان به کمک دامنه متنوعی از سخت افزارها و نرم افزارهای کاربردی است.

منبع : پایگاه تخصصی نرم افزار ایران