رژیم غذایی بیماران تالاسمی مینور

افراد مبتلا به تالاسمی مینور نباید از خوراکی‌های پر آهن استفاده کنند

تالاسمی یکی از شایع ترین بیماری ها است و معمولا از پدر و مادری که ناقل ژن کم خونی هستند به فرزندان به ارث می رسد. تالاسمی به گروهی از اختلالات ژنتیکی در خون اطلاق می شود، برای فهم تاثیر تالاسمی بر بدن انسان لازم است ابتدا درباره نحوه ساخته شدن خون در بدن نکاتی را بدانیم. 

هموگلوبین جزو انتقال دهنده اکسیژن در سلول های قرمز خونی است و شامل دو پروتیین مختلف به نام آلفا و بتا است؛ اگر بدن توانایی تولید کافی از هر نوع پروتیین را نداشته باشد، سلول های خونی به طور کامل شکل نمی گیرد و در این صورت توانایی انتقال اکسیژن کافی را ندارد و در نتیجه نوعی کم خونی در بدن ایجاد می شود که شاید تا پایان عمر همراه فرد باشد. 

تالاسمی، بیماری است که به دو شکل مینور و ماژور تظاهر پیدا می‌کند. در تالاسمی مینور، فرد به جز یک کم‌خونی خفیف در برخی موارد مشکل دیگری را تجربه نخواهد کرد. اما در تالاسمی ماژور، فرد به انتقال خون منظم و مراقبت‌های طبی نیازمند است.

در افراد سالم فقط مقدار کمی از آهن مواد غذایی جذب بدن می شود، اما در افراد کم خون  جذب آهن افزایش می یابد. در بیماران تالاسمی نیز به علت کم خونی، جذب آهن مواد غذایی بیشتر است. بنابراین بیماران ، بهتر است رژیم غذایی خود را طوری تنظیم کنند که آهن کمتری از غذا جذب بدن شود.

تالاسمی یکی از شایع ترین بیماری ها است 

در رژیم غذایی روزانه دو نوع آهن وجود دارد: 

ـ آهن هم یا HEME IRON (آهن موجود در گوشت) 

ـ آهن غیرهم یا NON-HEME IRON (آهن موجود در مواد غیرگوشتی) 

آهن هم (HEME IRON ): 

این نوع آهن در انواع گوشت قرمز، ماهی و قسمت های تیره گوشت مرغ و بوقلمون وجود دارد، جگر و قلوه نیز منابع غنی از آهن نوع هم هستند. 

آهن هم به آسانی مورد استفاده بدن قرار می گیرد و جذب آن در بدن زیاد است (به طور متوسط 35 درصد آهن گوشت، جذب بدن می شود). 

آهن غیرهم (NON-HEME IRON): 

این نوع آهن در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد، از جمله در زرده تخم مرغ، شکلات، غلات، حبوبات، سبزی ها، میوه ها، ریشه های غده ای (مثل سیب زمینی و هویج)، میوه های خشک مثل کشمش، برگه هلو و آلو و انجیر خشک. 

جذب آهن غیرهم بسیار کمتر از جذب آهن هم است. (به طور متوسط حدود سه تا هشت درصد). 

افراد مبتلا به تالاسمی مینور پس از تشخیص از راه مراجعه به پزشک، نیازی به درمان و مراقبت‌های پزشکی ندارند. تنها نکته قابل توجه برای افراد مبتلا به تالاسمی مینور مربوط به تغذیه و خوراک می‌شود. مهم‌ترین اصل در برنامه غذایی این افراد، این است که نباید از خوراکی‌های پر آهن استفاده کنند.

بیماران برخلاف تصور عموم نه تنها دچار کمبود آهن نیستند، بلکه مستعد ابتلا به مسمومیت با آهن نیز هستند. از این رو به این بیماران توصیه می‌شود از غذاهایی که حاوی آهن زیادی هستند، پرهیز کنند.

از جمله گوشت یا جگر حیوانات بخصوص گاو و گوسفند و فرآورده‌های آنها نظیر همبرگر، سوسیس و کالباس. لوبیا، حبوبات، سویا، کره و خود بادام‌زمینی، گندم، کلم بروکلی و دیگر سبزیجات برگ سبز، هندوانه، کشمش، نخودفرنگی، آب آلو، آلو، خرما، انگور، باقلا، غلات غنی شده با آهن و نخود، آهن زیادی دارند و بهتر است این بیماران در حد اعتدال از آنها استفاده کنند.

 مصرف یک عدد پرتقال همراه با غذا جذب آهن را دو برابر خواهد کرد

در تالاسمی مینور که فرد به نوعی دچار کم‌خونی است، با دریافت اسیدفولیک و مصرف منابع غذایی حاوی آن وضعیت فرد بهتر می‌شود. غلات سبوس‌دار و سبزیجاتی مثل کاهو و کلم بهترین منابع دریافت اسیدفولیک هستند. 

مصرف روزانه میوه و سبزیجات به میزان کافی در تمام افراد بخصوص بیماران مبتلا به تالاسمی توصیه می شود زیرا این مواد، خطر بروز گرفتگی عروق را در بیماران تالاسمی کاهش می دهد.

این بیماران باید به مصرف مواد معدنی دیگر توجه خاصی داشته باشند و تا جایی که می توانند بدن خود را سالم نگه دارند. یکی از این مواد مغذی، کلسیم است.

کلسیم به تقویت و حفظ سلامت استخوان‌ها کمک شایانی می کند. بعلاوه بیماران مبتلا به تالاسمی استخوان‌های سستی داشته و در معرض مشکلات استخوانی بسیاری قرار دارند بنابراین کلسیم باید به مقدار کافی و بیشتر از یک فرد معمولی در رژیم غذایی این افراد وجود داشته باشد. کلسیم در این بیماران یک فایده دیگر نیز دارد و آن کاهش جذب آهن است.

ویتامین C عامل افزایش دهنده جذب آهن است. ویتامین C در میوه ها (به ویژه در مرکبات و گوجه فرنگی) و سبزی ها (جعفری، شاهی، شنبلیله، تره، شبت، گل کلم، فلفل دلمه ای و…) یافت می شود. 

سبزی های پخته شده حاوی ویتامین C کمتری می باشد، برای مثال مصرف یک عدد پرتقال یا 100 گرم سبزی خوردن همراه با غذا جذب آهن را دو برابر خواهد کرد. 

بنابراین بیماران تالاسمی بهتر است از مصرف میوه ها و سبزی ها به همراه وعده غذایی یا بلافاصله پس از آن خودداری کنند. 

اما از آنجایی که میوه ها و سبزی ها، حاوی انواع ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها می باشند و مصرف آن ها ضروری است، بهتر است در بین دو وعده ی اصلی غذا (به عنوان میان وعده) مصرف شوند. 

مصرف میوه و سبزیجات در تمام افراد بخصوص بیماران مبتلا به تالاسمی توصیه می شود 

مصرف موادی مانند غلات سبوس‌دار، چای، قهوه و لبنیات موجب کاهش جذب آهن غذاهای گیاهی می‌شود که توصیه می‌شود بیماران مبتلا به تالاسمی،‌ این مواد غذایی را در وعده‌های اصلی مصرف کنند.

زینک (روی) دارای کارکردهای بیولوژیکی مهمی است که هنوز به صورت کامل شناخته نشده اند. با این حال، اهمیت زینک برای رشد کودکان، بلوغ جنسی نوجوانان، سیستم ایمنی قوی و داشتن پوست سالم اثبات شده است. سطح زینک خون افراد مبتلا به تالاسمی پایین است چون معمولا روی بیشتری را از طریق ادرار از دست می دهند. با توجه به این که زینک در بدن ذخیره نمی شود، این بیماران باید به صورت منظم از بهترین منابع حاوی این ماده معدنی استفاده کنند. مصرف مکمل زینک، البته تحت نظر پزشک هم می تواند برای این بیماران مفید باشد.

ویتامین A اگرچه در بینایی، تقویت سیستم ایمنی و رشد استخوانی نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند، اما در صورتی که با غذا‌های حاوی آهن مصرف شود باعث می‌شود آهن زیادی جذب بدن شود. بتا کاروتن نیز یک رنگدانه قرمز یا نارنجی است که در بدن تبدیل به ویتامین A می‌شود و مانند آن عمل می‌کند. این ماده در گیاهان و میوه‌های وجود دارد.