اسهال و راههای درمان آن
افزايش غير طبيعي دفعات اجابت مزاج كه معمولاً با تغيير در قوام و حجم مدفوع همراه است، اسهال ناميده مي‌شود كه مي‌تواند به دو صورت حاد يا مزمن بروز كند.
اسهال مي‌تواند در اثر ابتلاء به عفونتهاي ميكروبي و يا ويروسي، بيماريها (نظير التهاب‌هاي روده‌اي و ايدز)، ناسازگاريهاي غذايي، حساسيت به الكل يا مسموميتها، بروز نمايد.
اصولاً اسهال خفيفي كه با ساير علائم (تب، دفع خون و …) همراه نباشد، خودبخود بهبود مي‌يابد، اما در صورتيكه جنبه آزاردهنده‌اي به خود بگيرد، مي‌توان از فرآورده‌هاي ضد اسهال بهره گرفت. اين فرآورده‌ها نيز تنها در درمان شرايط موقت و گذرا توصيه مي‌شوند.
**هشدار: در صورتيكه اسهال بيش از دو روز بطول بيانجامد يا با تب بالا، از دست دادن %5 كل آب بدن يا دفع خون همراه شود، هرگز خوددرماني نكنيد و فوراً باپزشك تماس بگيريد.
ممكن است اسهال به از دست دادن مقدار زيادي از آب و املاح بدن منجر شود. در اين شرايط، دهان خشك شده و چشمها گود مي‌افتند. ضعف، كاهش ميزان دفع ادرار و سرگيجه نيز از علائم ديگر اين عارضه هستند. بنابراين جايگزيني آب از دست رفته براي افراد مبتلا به اسهال و خصوصاً در اطفال، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. در اينگونه موارد مي‌توان با نوشيدن انواع مايعات و يا استفاده از محلولهاي خوراكي نظير ا-آر-اس (رجوع به تك‌نگار اين دارو)، آب و املاح از دست رفته را باز گرداند.
در صورت عدم دسترسي به پودر بسته بندي شده ا-آر-اس، مي‌توانيد از فرمول زير براي تهيه آن استفاده نمائيد:
2 قاشق مرباخوري شكر
1 قاشق چايخوري نمك
1/2 قاشق چايخوري جوش شيرين
+ 4 ليوان آب جوشيده سرد شده و يا آب ميوه
*توجه: استفاده از محلولهاي تزريقي وريدي (انواع سرم) در اين موارد، تنها در صورتي ضرورت مي‌يابد كه بيش از %10 كل آب بدن از دست رفته باشد و تشخيص آن نيز بر عهده پزشك است.
از جمله روشهاي غير داروئي ديگري كه مي‌توانند به رفع علائم اسهال كمك كنند عبارتند از استراحت، رژيم غذايي مناسب (مصرف مايعا- غذاهاي كم حجم ولي مقوي و پرهيز از مصرف سبزيجات و ميوه‌جات خام) و خودداري از مصرف فرآورده‌هاي ملين.
ضمناً در مورد شيرخواراني كه از شير مادر تغذيه مي‌كنند بهيچ عنوان نبايد شير مادر را قطع نمود اما براي كودكاني كه با شير خشك تغذيه مي‌شوند، طبق تجويز پزشك نوع مناسب‌تري از شيرخشك توصيه مي‌شود.
درمان داروئي اسهال
فرآورده‌هاي ضد اسهال، علائم آزاردهنده اسهال را بهبود مي‌بخشند. مانند ساير داروها، در صورتيكه مصرف كننده ساير داروهاي OTC (بدون نسخه) و يا نسخه‌اي مي‌باشيد، در مصرف اين فرآورده‌ها احتياط نمائيد. فرآورده‌هاي ضد اسهال تنها براي درمان شرايط موقت و گذرا توصيه مي‌شوند، بنابراين اگر اسهال براي مدت دو روز ادامه يابد و يا با تب بالا، كاهش بيش از %5 كل آب بدن و يا دفع خون همراه شود، حتماً بايد با پزشك تماس بگيريد. اين فرآورده ها عبارتند از:
1- زغال فعال (Charcoal Activated)
دسته داروئي: ضد اسهال- ضد نفخ
*توجه: استفاده از زغال فعال بعنوان پادزهر تنها تحت نظارت مستقيم پزشك مجاز مي‌باشد.
اسامي تجارتي:
CARBONET
CHARBON
اشكال داروئي OTC: فله (پودر جهت تهيه سوسپانسيون)
مقدار مصرف: بزرگسالان و كودكان بالاتر از 3 سال- 0/5 گرم هر نيم تا يكساعت (حداكثر 4 گرم در روز)
كودكان زير 3 سال- طبق تجويز پزشك
بعنوان ضد نفخ: بزرگسالان و كودكان بالاتر از 12 سال- 1 تا 4 گرم، بلافاصله پس از هر وعده غذا
نحوه مصرف: مقدار تعيين شده از پودر را در مقدار متناسبي آب يا آب ميوه پراكنده كرده، ميل نمائيد
موارد منع مصرف: مسموميت با مواد خورنده و سوزاننده- عدم هوشياري كامل بيمار
عوارض جانبي: استفراغ (معمولاً در صورت مصرف مقادير زياد)- يبوست- مدفوع سياهرنگ
مصرف در بارداري و شيردهي: منعي ندارد
نكات قابل توجه قبل از مصرف دارو:
– اگر اسهال بيش از دو روز و تب يا نفخ بيش از يكهفته پس از مصرف دارو باقي بماند، به پزشك اطلاع دهيد.
– ميان مصرف اين دارو و ساير داروها فاصله زماني 2 ساعت را مراعات نمائيد.
– اين دارو را همراه با لبنيات مصرف نكنيد زيرا از اثر آن كاسته مي‌شود.
– اين دارو رنگ مدفوع را سياه مي‌كند كه جاي نگراني نيست.
– دارو را در ظروف دربسته شيشه‌اي يا فلزي نگهداري كنيد.
2- او-آر-اس (O.R.S)
دسته داروئي: جايگزين كننده آب و املاح از دست رفته
اسامي تجارتي: REHYDRALYTE
NORMOLIT
تركيبات: 3/5 گرم سديم كلرايد+ 1/5 گرم پتاسيم كلرايد+ 2/9 گرم تري سديم سيترات + 20 گرم دكستروز در هر بسته پودر
اشكال داروئي OTC: پودر بسته بندي شده در بسته‌هاي گرمي
مقدار مصرف: بزرگسالان و كودكان بالاتر از 3 سال- برحسب نياز
كودكان پائين تر از12 سال- تا روزي 3 ليتر از محلول آماده شده
شيرخواران- تا روزي يك‌ليتر ازمحلول آماده شده
نحوه مصرف: هر بسته از پودررا در يك ليتر (چهار ليوان) آب جوشيده سرد شده حل نموده، براي طعم بهتر، در يخچال نگهداري كنيد و بلافاصله پس از تهيه مصرف نمايئد.
عوارض مصرف بيش از حد دارو: ممكن است در شيرخواران تشنج بدهد كه بايد از تشنج ناشي از كم آبي بدن تميز داده شود.
مصرف در بارداري و شيردهي: منعي ندارد
نكات قابل توجه قبل از مصرف دارو:
– در صورت عدم بهبودي پس از مصرف دارو، به پزشك مراجعه كنيد.
– در صورت بروز استفراغ در شيرخوار، پس از 10 دقيقه دوباره مصرف دارو را با مقدار كمتر ودر دفعات بيشتر ادامه دهيد.
– بعد از تأمين آب و املاح بدن، براي كودك از ساير غذاها نيز استفاده نمائيد.
3- يدوكينول:
دسته داروئي: ضد اسهال
اشكال داروئي: قرص 210 ميلي گرمي
مقدار مصرف: بزرگسالان : روزي 3 عدد تا 20 روز
موارد احتياط: حساسيت به دارو ، ابتلا به بيماري هاي تيروئيد
عوارض جانبي: دردهاي عصبي ( نوروپاتي) ، سزگيجه، خارش ، كهير ، كاهش بينايي ، تهوع و استفراغ ، درد
شكم و بزرگ شدن تيروئيد
مصرف در بارداري و شيردهي: بهتر است اجتناب شود.
نكات قابل توجه قبل از مصرف دارو:
– اگر اسهال بيش از دو روز و تب يا نفخ بيش از يكهفته پس از مصرف دارو باقي بماند، به پزشك اطلاع دهيد.
– طي 3 روز اول درمان ممكن است اسهال تشديد شود در صورت ادامه اين حالت بيش از 3 روز دارو را قطع و با پزشك خود مشورت كنيد.
– براي جلوگيري از عود مجدد عفونت بهداشت را كامل رعايت كنيد.
قبل و بعد از دفع مدفوع و صرف غذا دستها را با آب گرم و صابون بشوييد و از خوردن غذاهاي خام خودداري كنيد.
4- ديفنوكسيلات:
دسته داروئي: ضد اسهال
نام تجاري:
LOMOTIL
اشكال داروئي: حاوي 5/2 ميلي گرم ديفنوكسيلات و 025/0 ميلي گرم آتروپين
مقدار مصرف: بزرگسالان : روزي 3 تا 4عدد و سپس كاهش دز مصرفي به 2 تا 3 عدد
موارد احتياط: حساسيت به دارو
عوارض جانبي: سرگيجه ، سر درد، خشكي دهان ، افزايش فشارخون ( بدليل احتباس ادراري) ، بي اشتهايي و تپش قلب
مصرف در بارداري و شيردهي: اجتناب شود.
نكات قابل توجه قبل از مصرف دارو:
-از مصرف دارو بدون تجويز پزشك خودداري كنيد.
– مصرف طولاني مدت دارو باعث ايجاد وابستگي به دارو مي شود.
5- لوپرامايد هيدروكلرايد:
دسته داروئي: ضد اسهال
اشكال داروئي: قرص و كپسول 2 ميلي گرمي
مقدار مصرف: بزرگسالان : 4 ميلي گرم دز شروع كننده ، سپس 2 ميلي گرم دز ادامه دهنده تا 5 روز
عوارض جانبي: كرامپ شكمي ، سر گيجه ، بثورات جلدي
مصرف در بارداري و شيردهي: بهتر است اجتناب شود.
