آشنایی با هنر ملیله دوزی

ملیله به دوخت هایی اطلاق می شود که از مفتول های طلایی، نقره و آلیاژهای مختلف که به شکل فنری در آمده اند، برای تزئین سطح پارچه استفاده می شود. ملیله بر خلاف نخ های سرمه قابلیت انعطاف ندارد و براثر کشش زیاد از فرم خود خارج می شود.

برای آماده کردن پارچه یک قطعه متقال یا کتان به اندازه مخمل یا ترمه ای که می خواهند بر آن ملیله دوزی کنند، می برند و با قلم موی پهن به تمام نقاط آن به طور یک نواخت محلول غلیظی از سریش و آب مالیده، مخمل یا ترمه را روی آن قرار می دهند و با دست چند مرتبه روی آن می کشند تا صاف شود و به پارچه زیرین متقال یا کتان بچسبد.

پس از آن که پارچه ها خشک شد نقش هایی را که قبلا آماده شده است، روی پارچه مخمل یا ترمه منتقل می کنند یعنی دور کار را ملیله می دوزند و ملیله را کاملا با نخ و سوزن محکم می کنند. سپس به توردوزی می پردازند و داخل نقش را ملیله می دوزند و این کار را ادامه می دهند تا تمام نقش با ملیله پر شود. در قسمت های اصلی و برجسته نقشه، ابتدا مقداری پنبه به اندازه گل یا بوته تکه تکه می کنند و روی قسمت های مورد نظر قرار می دهند و آن را با نخ ساده روی پارچه می دوزند و سپس آن را ملیله دوزی می کنند.

در دوران حکومت ساسانیان برای زینت دادن به لباس های رسمی لشگری و کشوری از ملیله دوزی استفاده می شده است.نمونه بسیار زیبایی از دوخت ملیله، روی مخمل دست باف می باشد که در حال حاضر در موزه آستان قدس رضوی نگه داری می شود. این نوع رودوزی در اکثر نقاط کشور رواج دارد. روش نگه داری آن حفاظت از رطوبت مداوم، حرارت و آتش، اشعه مستقیم و مداوم خورشید، سفیدکننده های شیمیایی و اشیای برنده است و برای شست و شوی آن می توان از آب و صابون و شوینده های معمولی و غیر اسیدی استفاده کرد.

قدمت این دوخت با شواهد تاریخ و اشیا به دست آمده از حفاریها به 2500 الی 3000 سال پیش می رسد . هنر زری دوزی و دوختن نقشها و خطوط موازی با زری، بر روی شلوارها در زمان هخامنشیان معمول بوده است لکن آنچه دقیقا گویای ملیله برای تزئین لباس ها و پارچه ها می باشد، تکه هائی است که در ناحیه لولان در منتهی الیه شرق ایران کنونی بدست آمده است . این نمونه ها چند تکه ملیله دوزی و قلابدوزی است که در حفاریها کشف شده است و به نظر می رسد که مربوط به دوره اشکانیان باشد.

در این نمونه نقش یک درخت مو ملیله دوزی دیده می شود که دارای شاخه های پیج در پیچ است و قسمتهای باز را برگ و انگور پر کرده است . این هنر زیبا و ظریف با گذشت زمان، دوران تکاملی را نیز طی کرده و هنرمندان، این نمونه از سوزن دوزی را با دانه های مروارید همراه کردند.
منبع:irandeserts.com