علامت سازی

سابقه علم گردانی در ایران و به ویژه در میان مردم تهران مشخص نیست. آنچه مسلم است آیین علم گردانی به دوره‌های پیش از حکومت صفویه باز می گردد و نشانه‌ای برای حضور یک قبیله یا خاندان در جنگ بوده است اما دولت صفویه مانند سایر آیین‌های این دوره علامت سازی را مرسوم کرد و هنرمندان اصفهانی، آن را به اوج خود رساندند. رسم علم گردانی در دوره قاجار شکل تازه‌ای گرفت و علامت‌ها هر روز به همت هنرمندان ایرانی سنگین‌تر و نشانه‌های بیشتری به آن افزوده شد.

در دوره ناصری چندین علم مشهور وجود داشت که مربوط به دارالخلافه بود. دوست‌علی خان معیرالممالک در یادداشت‌هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه از« علم زنبورک‌خانه» نام می‌برد که پیشاپیش دسته سلطنتی حرکت می‌کرد.

قدیمی‌ترین علم‌های ایرانی در موزه توپکاپی استانبول نگهداری می‌شود. شاید این علم ها – که نمونه‌ای از علامت و نشان قبایل مختلف ایرانی است – در عصر حکومت ترکمنهای آق قویونلو و قره قویونلو وجود داشته و دسته‌های سیاسی و مذهبی از آنها استفاده می‌‌کرده اند. این علمها از غنایم جنگی است و پس از تصرف شهر تبریز توسط سپاهیان عثمانی، شاه سلیم آنها را به استانبول منتقل کرد . یک علم هم در موزه مرکزی آستان قدس رضوی است که قدمت آن به قرن ۱۳ ه.ق میرسد و در شهر اصفهان ساخته شده است.

به غیر از علم فلزی چند نوع علم در تکایا و جلوی دسته های ایران هست:

علم چوبی : فرمی است شبیه به سرو که معمولاً روی آن را با پارچه‌ای مشکی می‌‌پوشانند و در بالای آن یک تیغه علم، پنجه یا قبه وصل کرده و پارچه‌های رنگی نیز به آن می‌‌آویزند.

علم کردی : طرز کار بر روی این علم و تزئینات آن شبیه به علم چوبی است با این تفاوت که از چوب یک تکه ساخته می‌شود و به اصطلاح تو پر است.

علم جریده : از چوب یک تکه ساخته می‌شود ولی باریک ونقاشی ها در تزیینات آن ساده تر از 2 نوع دیگر است و در روستاهایی که از نظر مالی در مضیقه‌اند ، معمولاً از علم جریده استفاده می‌شود .

منبع:seeiran.ir