آداب و رسوم مردم نایین در ماه محرم

آغاز محرم و شور حسینی
مراسم محرم و عزاداری سرور و سالار شهیدان حسین بن علی(ع) در نایین به سبک خاصی برگزار میشود. چند روز قبل از محرم چند نفر از نوجوانان محله دو عدد چوب را که به «چق چقی» معروف است، دست گرفته و به هم زده و این شعر را می خوانند:

«نذر حسین و عباس، یه دوملچو در انداز»

مردم بدین وسیله آغاز محرم را خبر می شوند و هر کس به اندازه توانایی مالی خود کمک های خود را از قبیل پول، برنج، چای، قند و … برای عزاداری محرم اهداء می کنند. البته این مراسم اکنون به دلیل پیشرفت وسایل ارتباط جمعی به دست فراموشی سپرده شده است و نذورات در حسینیه ها جمع آوری می شود.

در اوایل تمام شب های محرم مدت نیم ساعت جوانان محله در میدان بیرونی حسینیه جمع شده و به کوبیدن دهل می پردازند و بدین وسیله به مردم اعلام می شود درب حسینیه به روی عزاداران باز است. این کار تا شب آخر ماه صفر ادامه می یابد.

مراسم جوش
در شب پنجم محرم دو عَلَمْ را که با جامه ها و پارچه های رنگین زینت داده اند، به حسینیه آورده و سینه زنان گرد علم جمع شده و به نوحه خوانی می پردازند. از شب ششم به بعد در پایان مراسم زنجیرزنی در حسینیه ها عزاداران به دو گروه تقسیم می شوند و دایره وار ایستاده و با فریاد حسین بر سر و سینه می زنند که این مراسم را «جوش» می گویند. پس از پایان گرفتن نوحه سرایی، دوازده بند محتشم کاشانی توسط دو نفر هم صدا، در حالی که همگام با یکدیگر از میان عزاداران عبور می کنند؛ خوانده می شود.

شب تاسوعا و تاسوعای حسینی
شب تاسوعا مراسم خاصی برپا می شود؛ بدین ترتیب که از اوایل شب هفت محله نایین، به ترتیب خاصی دسته جات عزاداری را به طرف امامزاده سلطان سید علی(ع) روانه می کنند. این دسته جات از راه بازار قدیم نایین به طرف امامزاده حرکت می کنند. ترتیب آن ها بدین صورت است: باب المسجد، کلوان، نوآباد، پنجاهه، سرای نو، چهل دختران، کوی سنگ. این دسته جات به ترتیب ابتدا در روبروی سقاخانه چهل دختران و سپس در امامزاده به عزاداری می پردازند.

لازم به ذکر است که در این شب کسانی که اوّلین سال درگذشت عزیزانشان است بر سر مزار آن ها حاضر شده و با روشن کردن چراغ و خواندن فاتحه و قرآن برای شادی روح عزیزان از دست رفته شان دعا و از جای خالی آنان در محرم یاد می کنند. البته دو سالی است که چون اموات در بهشت کبری نایین به خاک سپرده می شوند؛ برای راحتی مردم این مراسم عصرها از ساعت 3 بعدازظهر تا غروب آفتاب انجام می گیرد و مردم هم برای عرض تسلیت و قرائت فاتحه بر سر مزار اموات حاضر می شوند.

روز تاسوعا دسته جات عزاداری هرمحله به طرف محلات دیگر برای عرض تسلیت به افرادی که عزیزانشان را از محرم سال گذشته تا کنون از دست داده اند؛ به حرکت در می آیند. هر صاحب عزا با توجه به این که از کدام محله است، در آن محله حاضر شده و مردم برای عرض تسلیت به آنان به حسینیه ها می روند. ظهر تاسوعا در همه محلات سفره ناهار حضرت امام حسین(ع) و ابوالفضل(ع) برپا می شود.

روز عاشورا
در اوایل روز عاشورا مردم به حسینیه ها می روند. دو محله باب المسجد و کلوان به صورت دسته جات عزاداری به طرف امامزاده سلطان موصلیه(س) و پنج محله نوآباد، پنجاهه، سرای نو، چهل دختران و کوی سنگ به ترتیب به طرف امامزاده سلطان سید علی(ع) به طور منظم به حرکت در می آیند و در آن جا به عزاداری و سینه زنی و زنجیرزنی و نوحه خوانی می پردازند.

در ظهر روز عاشورا نیز نماز جماعت در امامزاده نایین برگزار می شود و سپس در هر حسینیه سفره ناهار امام حسین(ع) برپا می باشد. مردم در این روزها در حسینیه ها حضور فعال دارند و نذورات خود را از قبیل چای، کیک، شیرینی و شربت و … بین عزادارن پخش می نمایند. همچنین نذورات نقدی مردم صرف تهیه ناهار و ملزومات حسینیه می گردد.

لازم به ذکر است که شخصی به یادبود حضرت ابوالفضل(ع) در میان دسته جات عزاداری مشکی پر از آب به دوش می کشد و با پای برهنه بین عزاداران به دادن آب می پردازد و بدین ترتیب از لب تشنه امام حسین و یارانش و سقای کربلا در این روز یاد می کنند.

مراسم شام غریبان
مراسم شام غریبان امام حسین(ع) در نایین به سبک خاصی برگزار می شود. بدین ترتیب که اوایل شب محله کوی سنگ در حالی که دو دسته شده و شمعی به دست گرفته اند، و برای عرض تسلیت به پیشگاه مبارک امام چهارم(ع) به طرف مسجد حضرت سجاد(ع) به حرکت در می آیند و در آن جا به عزاداری می پردازند. آن ها در حالی که دسته ای نشسته و بر سر می زنند و دسته دیگر بر سینه می زنند و می خوانند:

چه شده عالم، چه شده عالم، این همه ماتم، مگر امشب شام غریبانست
پسر زهرا، پسر زهرا، تن عریانش، به بیابانست، مگر امشب شام غریبانست

ساعتی پس از این مراسم محله کلوان همانند محله کوی سنگ شمع به دست یه طرف محلات دیگر نایین حرکت کرده و با خواندن این اشعار به طرف حسینیه ها به حرکت در می آیند:

امشب به صحرا بی کفن، جسم شهیدان است، شام غریبانست
امشب نوای کودکان، بر بام کیوان است، شام غریبانست

و بدین ترتیب حسینیه ها (باب المسجد، نوآباد، پنجاهه، چهل دختران، کوی سنگ و سرای نو) را طی می کنند و در آن جا به عزاداری می پردازند و در آخر هم در حسینیه خودشان یعنی کلوان، شام غریبان امام حسین(ع) را به سوگ می نشینند.

شب بنی اسد
در شب سیزدهم ماه محرم، که شب «بنی اسد» گفته می شود؛ در نایین به گونه ای خاص عزاداری می شود. محله چهل دختران در امامزاده سلطان سیدعلی(ع) و محله کلوان در امامزاده سلطان موصلیه(س) به عزاداری می پردازند.

دیگر مراسم و پخت آش
در روزهای دیگر محرم و صفر از قبیل شب اول ماه صفر، اربعین و 28 صفر هم مراسم های عزاداری خاصی برگزار میشود که مجال آن در این مقاله نیست. فقط این نکته جالب و شنیدنی است که در شب 28 صفر در محله کلوان در مقابل امامزاده حیدر(ع) دیگ های آش برپاشده و در این شب هئیت عزاداری از حسینیه باب المسجد به حسینیه کلوان آمده و سپس در مقابل دیگهای آش به عزاداری می پردازند. مردم نایین در پای دیگ های آش حضوری فعال دارند و برای برآوردن حاجات خود آش را با ملاقه چوبی بزرگی به هم می زنند و در موقع اذان صبح هم در صف های طولانی آش نذری می گیرند(مواد داخل آش از طریق نذورات مردم و گوشت آن از طریق قربانی کردن جلو هیئت ها تأمین میشود).

مراسم «چق چقی زنی»
مراسم دیگری که در نایین جذاب، جالب، دیدنی و منحصر به نایین است؛ مراسم «چق چقی زنی» می باشدکه توسط هیئت کوی سنگ و هیئت محمدیه در امامزاده سلطان سیدعلی برگزار می شود. این مراسم بدین صورت است که دو نفر در حالی که دو قطعه چوب به نام «چق چقی» در دست می گیرند، روبروی هم ایستاده و با آهنگ خاص نوحه خوان این چوب ها را به هم می زنند. این مراسم در نایین طرفداران زیادی دارد.

مراسم شبیه خوانی
مراسم شبیه خوانی و تعزیه داری روستای بافران نایین در نوع خود بی نظیر و دیدنی است. این مراسم که در روز عاشورا برگزار می شود بسیار رقت آمیز بوده و مردمی که وسیله نقلیه دارند در روز عاشورا از اطراف جهت بهره مندی از این مراسم باشکوه خود را به بافران می رسانند و از این مراسم معنوی استفاده می برند.

متذکر می شویم که مراسم عزاداری در ماه محرم و صفر در نایین بسیار جالب است و هر کدام با نظم خاصی اجرا می شود و حسینیه ها پایگاه عزاداری مردم می باشد.
منبع:naein.gov.ir

خیریه سلام | موسسه حامیان سلامت کودکان