بررسی آیات مربوط به پوشش

آیاتی که متضمن حکم پوشش است و به طور ظاهر یا نص بر احکام پوشش دلالت دارند بر دو قسم است:

یک پوشش جمعی برای خانواده و دوم پوشش فردی برای تک تک افراد. در پوشش خانواده نیز دو شکل متصور است: یک پوشش افراد خانواده از غیر خانواده، دوم پوشش افراد خانواده از بعضی افراد خانواده که خود این شکل در افراد بالغ و غیر بالغ متفاوت است.

اما پوشش فردی نیز بر دو قسم است؛ برای مردان و برای زنان. در مورد زنان دو بخش می‌شود: آنچه برای عموم زنان است و آنچه مختص به زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله) است.

علاوه بر این موارد، آیاتی در قرآن است که به طور اشاره یا کنایه بر مسئله پوشش دلالت دارند.

 بررسی آیات مربوط به پوشش
آیات مربوط به پوشش در دو سوره نور و احزاب آمده، البته آیات دیگری نیز در غیر از این دو سوره هستند که به طور کنایه یا اشاره بر موضوع مورد بحث دلالت دارند ولی در این مجال مورد بررسی قرار نمی‌گیرند.

آیاتی که به پوشش و حفظ حریم خانواده مربوط است خود بر دو قسم است:
1ـ ستر و پوششی که برای خانواده است و از غیر خانواده که آیات 27، 28 و 29 سوره نور متضمن آن است:

اى کسانى که ایمان آورده‏ اید، به خانه ‏هایى که خانه ‏هاى شما نیست داخل مشوید تا اجازه بگیرید و بر اهل آن سلام گویید. این براى شما بهتر است، باشد که پند گیرید.*و اگر کسى را در آن نیافتید، پس داخلِ آن مشوید تا به شما اجازه داده شود و اگر به شما گفته شد: «برگردید» برگردید، که آن براى شما سزاوارتر است، و خدا به آنچه انجام مى ‏دهید داناست.*بر شما گناهى نیست که به خانه‏ هاى غیر مسکونى- که در آنها براى شما استفاده‏اى است- داخل شوید، و خدا آنچه را آشکار و آنچه را پنهان مى‏ دارید مى ‏داند.

انس به هر چیز و به سوى هر چیز به معناى الفت گرفتن به آن و آرامش یافتن قلب به آن است، و کلمه استیناس به معناى عملى است که به این منظور انجام شود.

استیناس براى داخل شدن خانه به وسیله اللَّه گفتن و غیره صورت می‌گیرد، تا صاحب خانه بفهمد که شخصى مى‏ خواهد وارد شود و خود را براى ورود او آماده کند، چه بسا مى‏ شود که صاحب خانه در حالى قرار دارد که نمى‏ خواهد کسى او را به آن حال ببیند، و یا از وضعى که دارد با خبر شود.

در آیه بعد می‌فرماید اگر دانستید کسی در خانه نیست که اختیار دار اجازه دخول است، پس داخل نشوید تا از ناحیه مالک اذن، به شما اجازه داده شود.

آیه 29 داخل شدن در خانه‏ هایى را که براى استمتاع بنا شده و کسى در آن سکونت طبیعى ندارد تجویز مى‏ کند، مانند کاروانسراها و حمام‌ها و امثال آن، زیرا همین که براى عموم ساخته شده است خود اذن عام براى داخل شدن است.

2ـ ستر و پوشش در درون خانواده است در برابر بعضی از افراد خانواده که خود بر دو گونه است:

 ـ پوشش در برابر افراد غیر بالغ:
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذینَ مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ وَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاهِ الْفَجْرِ وَ حینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ مِنَ الظَّهیرَهِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاهِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَ لا عَلَیْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُمْ بَعْضُکُمْ عَلى‏ بَعْضٍ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ؛

اى کسانى که ایمان آورده ‏اید، باید غلام و کنیزهاى شما و کسانى از شما که به [سن‏] بلوغ نرسیده‏ اند سه بار [در شبانه روز] از شما کسب اجازه کنند: پیش از نماز بامداد، و نیمروز که جامه‏ هاى خود را بیرون مى‏ آورید، و پس از نماز شامگاهان. [این،] سه هنگام برهنگى شماست، نه بر شما و نه بر آنان گناهى نیست که غیر از این [سه هنگام‏] گرد یکدیگر بچرخید [و با هم معاشرت نمایید]. خداوند آیات [خود] را این گونه براى شما بیان مى‏کند، و خدا داناى سنجیده‏کار است.

مهم‌ترین مسأله‏ اى که در این سوره، تعقیب شده مسأله عفت عمومى و مبارزه با هرگونه آلودگى جنسى است که در ابعاد مختلف مورد بررسى قرار گرفته، آیات مورد بحث نیز به یکى از امورى که با این مسأله ارتباط دارد پرداخته و خصوصیات آن را تشریح مى‏ کند و آن مساله اذن گرفتن کودکان بالغ و نابالغ به هنگام ورود به اطاق‌هایى است که مردان و همسرانشان ممکن است در آن خلوت کرده باشند.

بدیهى است این دستور متوجه اولیاى اطفال است که آن‌ها را وادار به انجام این برنامه کنند، چرا که آنها هنوز به حد بلوغ نرسیده ‏اند تا مشمول تکالیف الهى باشند، و به همین دلیل مخاطب در اینجا اولیاء هستند.

ذکر این نکته نیز لازم است که آیه از کودکانى سخن مى‏گوید که به حد تمیز رسیده ‏اند و مسائل جنسى و عورت و غیر آن را تشخیص مى ‏دهند، زیرا دستور اذن گرفتن خود دلیل بر این است که این اندازه مى‏ فهمند که اذن گرفتن یعنى چه.

ـ پوشش در برابر افراد بالغ خانواده
در آیات 59 سوره نور احکام آن بیان شده است: وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْکُمُ الْحُلُمَ فَلْیَسْتَأْذِنُوا کَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ؛ و چون کودکان شما به [سن‏] بلوغ رسیدند، باید از شما کسب اجازه کنند همان گونه که آنان که پیش از ایشان بودند کسب اجازه کردند. خدا آیات خود را این گونه براى شما بیان مى‏ دارد، و خدا داناى سنجیده‏ کار است.

نوجوانان بالغ طبق این آیه موظفند در همه حال به هنگام ورود بر پدر و مادر اذن بطلبند. این حکم مخصوص به مکانى است که پدر و مادر در آنجا استراحت مى‏ کنند و گرنه وارد شدن در اطاق عمومى اجازه گرفتن لزومى ندارد.

جدای از این تکلیفی که بر فرزندان قرار داده شده است والدین نیز باید در نوع رفتارها و پوشش خود در برابر فرزندان دقت کافی را داشته باشند تا منجر به تحریک هیجانات جنسی در آنان نگردد.

مادران و پدرانی که با لباس‌های نامناسب در انظار فرزندان خویش ظاهر می‌شوند و رفتارهایی نامناسب با یکدیگر دارند، امیال نهفته در وجود آنان را بیدار می‌سازند و تمایل فرزندان را به جنس مخالف بیش‌تر می‌کنند.

این امر مقدمه‌ای خواهد شد که اموری چون دوستی با جنس مخالف، دیدن تصاویر ناشایست و فیلم‌های مبتذل در جامعه رواج یافته و اخلاق جنسی زیر پا گذاشته شود.

اسلام با نزول این آیات تدابیری اندیشیده است تا ضمن خدشه وارد نشدن به روابط مشروع زنان و مردان با یکدیگر، حال فرزندان نیز مغفول نماند.

منابع:
تفسیر نمونه، ج ‏14، ص 427.
ترجمه المیزان، ج ‏15، ص 153.
مقاله بررسی آیات مربوط به پوشش

تبیان