انزوا طلب ها از رابطه عاشقانه می ترسند؟!

ماهنامه همشهری تندرستی: «تنهایی» موقعیتی بسیار ناراحت کننده بوده و بسیاری از روانشناسان و روانپزشکان آن را اصلی ترین عامل بروز بسیاری از اختلالات و مشکلات روانی عنوان می کنند. ما می دانیم که انسان ناشی از یک رابطه معنوی و زیبا به نام ازدواج متولد می شود و از همان ابتدا ارضای تمام نیازهای اولیه او در گروی وجود یک رابطه خوب با والدینش خواهد بود.

به مرور زمان و با شکل گیری فرآیند رشد، داشتن روابط سالم در خانواده، در بین گروه دوستان و محیط کار مواردی کاملا ضروری برای شکل گیری شخصیت سالم انسانی به نظر می رسند؛ بنابراین تنهایی فرد را در شرایط بد و ناراحت کننده ای قرار می دهد و تمام جنبه های زندگی او را دستخوش تغییرات ناخوشایند می کند.

سقوط در جاه تنهایی معمولا با فاصله گرفتن از دیگرانی آغاز می شود که می توانند همسفر خوبی برای پیشروی در جاده زندگی باشند. دلیل این فاصله گیری همان چیزی است که می خواهیم به بررسی آن بپردازیم.

چرا انزواطلبی؟

مفهوم انزواطلبی از نگاه روانشناسی می تواند دلایل عمده ای داشته باشد که معمولا به دو گروه عمده تقسیم می شوند:

1. گروه اول کسانی هستند که از اختلال شخصیتی «اسکیزویید» رنج می برند. ویژگی اصلی آنها عدم تمایل برای برقراری هرگونه ارتباطی با دیگران است.

2. گروه دوم کسانی هستند که دلیل اجتناب از برقراری رابطه با دیگران توسط آنها به عزت نفس پایین شان بازمی گردد نه عدم هرگونه تمایل. در واقع آنها دوست دارند را دیگران رابطه ای نزدیک، صمیمانه و عاطفی داشته باشند ولی به دلیل عزت نفس پایین نمی توانند چنین روابطی را شروع کنند.

مفهوم انزواطلبی معمولا در خصوص افرادی صدق می کند که در گروه دوم قرار می گیرند. آنها کسانی که هستند برای برقراری رابطه با دیگران تمایل دارند اما موانع بازدارنده درونی آنها را دچار چالش های جدی می کند که نتیجه اش میل به تنهایی و انزوا است.

انزواطلب ها چه خصوصیاتی دارند؟

1. این افراد معمولا از مکانیسم های بزرگنمایی و اغراق برای چالش های روزانه زندگی خود استفاده می کنند و به اصطلاح عامیانه از کاه، کوه می سازند. این بزرگنمایی فقط شامل مشکلات و سختی ها نیست بلکه ترس اغراق آمیز آنها، صدمات فیزیکی احتمالی را نیز دربر می گیرد. انگار اگر در جمع باشند ممکن است کتک بخورند، آسیب ببینند یا دچار حادثه شوند!

2. ویژگی قابل تامل این افراد، دایره بسیار کوچک افراد نزدیک شان است که معمولا شامل چند نفر از بستگان و اعضای خانواده آنها می شود. انزواطلب ها تمایلی به گسترش این دامنه ندارند و همین روابط محدود برایشان مثل غنیمت است.
3. انزواطلب ها از ایجاد روابط نزدیک با دیگران اجتناب می کنند.

4. انزواطلب ها تنها زمانی از اجتناب خود عبور می کنند و تصمیم می گیرند که در نهایت با هزار زور و زحمت وارد رابطه نزدیک یا احساسی با کسی شوند که خیال شان راحت باشد طرف مقابل آنها را دوست دارد و قرار نیست تنهایشان بگذارد. هر گونه نشانه ای از عدم وجود این مسئله، انزواطلب ها را به شدت نگران می کند.

5. انزواطلب ها در مواجهه با دیگران، از فکر «خوب نبودن» یا «پذیرفته نشدن» احساس ترس می کنند و این حس همراه با شرمساری آنها را رها نمی کند. این وضعیت معمولا خود را با علائم اضطراب شدید نشان می دهد. ریشه این ترس همان منشی اصلی اختلال انزواطلبی در این افراد است.

6. انزواطلب ها وقتی در گروه یا جمع هستند به دلیل ترس از بیان موضوعی مسخره یا احمقانه، سکوت می کنند و غالبا کم حرف هستند. ترجیح آنها شنونده بودن است و حتی زمانی که شروع به صحبت می کنند تن صدای شان آنقدر آرام است که به سختی شنیده می شود.

7. انزواطلب ها تمایل اندکی به آموختن مطالب جدید دارند و تمرکز روی وظایف شغلی و سرگرمی های مختلف، کار بسیار سختی برایشان است.

8. انزواطلب ها از لحاظ اجتماعی خود را نالایق و از لحاظ شخصی خود را فاقد جذابیت می پندارند یا نسبت به دیگران احساس حقارت می کنند؛ و همین مسئله آنها را در موقعیت های اجتماعی، ناراحت و پریشان می کند.

9. طردشدگی و انتقاد تاثیر بسیار بدی روی انزواطلب ها می گذارد و آنها را به هم می ریزد.

10. در مورد سبک دلبستگی انزواطلب ها باید گفت که نظر کلی آنها نسبت به خودشان منفی است اما دیدگاهشان نسبت به دیگران بین مثبت و منفی در نوسان است. سبک دلبستگی آنها ترکیبی از ترس و نگرانی را به همراه دارد. آنها از یک طرف آرزوی دوستی و پذیرفته شدن از سوی دیگران را دارند اما از طرف دیگر به شدت از طرد و ترک شدن توسط دیگران می ترسند.

انتقاد کردن از انزواطلب ها؛ یا بازی با دم شیر!

از نگاه آرون یک برقراری ارتباط با فردی که از اختلال شخصیت اجتنابی یا انزواطلبی رنج می برد، کار بسیار سختی است زیرا این افراد حساسیت زیادی نسبت به انتقاد دارند. به همین دلیل، قدم اول برای برقراری یک ارتباط سازنده و کمک به این افراد «اعتمادسازی» است. اگر می خواهید با فردی انزواطلب رابطه داشته باشید، فراموش نکنید که او با روش های مختلف مثل بر هم زدن قرار ملاقات و … سعی در آزمودن اعتماد و وفاداری شما نسبت به خودش دارد. بسیار مهم است که در ابتدا از به چالش کشیدن فرد انزواطلب خودداری کنید زیرا او همیشه واکنش اغراق شده ای به انتقاد نشان می دهد.

استرس ممنوع!

شرط برقراری رابطه با افراد انزواطلب و کمک به آنها برای بیرون آمدن از پیله تنهایی این است که شما در کنار آنها قرار بگیرید و سعی کنید رویدادهای اجتماعی را از نگاه آنها ببینید. به کمک این شیوه درک مناسب تری نسبت به سبک فکری آنها که البته بسیار هم ترس آور است، پیدا می کنید.

از آنجایی که این افراد در روابط بین فردی سطح اضطراب بالایی را تجربه می کنند بهتر است حسابی مراقب شان باشید تا تحت فشار قرار نگیرند و روش های کنترل و مدیریت اضطراب را همراه با آنها انجام دهید تا بتوانید سطح استرس را در رابطه پایین بیاورید.

استفاده از روش هایی مثل حساسیت زدایی در مورد موضوعات مختلف می تواند به این افراد در زمینه کنترل هیجانات و احساسات شان کمک کند و تحمل عاطفی آنها افزایش دهد. در مرحله دوم کار کمی تخصصی تر خواهد شد و معمولا فرآیند درمان حرفه ای آغاز می شود.

چرا روابط صمیمانه انزواطلب ها را می ترساند؟

طبق نظر دکتر بک، شخصیت های اجتنابی به خاطر باورشان مبنی بر اینکه طرد خواهندش د از شروع روابط و پاسخ دادن به تلاش دیگران برای برقراری ارتباط با آنها می ترسند. از آنجایی که طرد شدن برای آنها غیرقابل تحمل است، بنابراین به اجتناب اجتماعی روی آورده و علاوه بر این، آنها با فکر نکردن در مورد موضوعاتی که احساس ملال و اندوه را در وجودشان ایجاد می کند، به دام اجتناب شناختی و عاطفی می افتند.

همچنین انزواطلب ها به علت پایین بودن تحمل شان در مقابل ملال و اندوه، دائما سعی می کنند که توجه خود را از افکار منفی منحرف کنند؛ بنابراین برطرف کردن موضوعاتی که دربرگیرنده احساس خطر در برقراری روابط نزدیک و صمیمی هستند و نیز از بین بردن افکار فاجعه آمیز در مورد عدم تایید و طرد از سوی دیگران ضروری است.

در صورتی که این افراد مهارت خودکفایتی را در وجودشان افزایش دهند و در سطوح مختلف روابط بین فردی موفقی را با دیگران تجربه کنند، آنگاه بیشتر پذیرای این تفکر هستند که عدم تایید در یک رابطه نزدیک به معنای طرد یا نابودی نیست.

درمان اختلال انزواطلبی از دیدگاه شناخت درمانی

در درمان این اختلال استفاده از گروه باعث می شود تا این بیماران نگرش های جدیدی را یاد گرفته و مهارت های ویژه ای را در محیطی که به لحاظ اجتماعی بی خطر و دوست داشتنی است، تمرین کنند. به طور خلاصه رویکرد شناخت درمانی در این اختلال شناسایی، چالش مهم، تعهد فرد دوری گزین در درمان است که با به کارگیری تلاش های زیاد اعتماد را در فرد به وجود می آورد و موجب کاهش اضطراب اجتماعی و اجتناب شناختی و عاطفی این افراد می شود.

فراموش نکنید که باورها و افکار غیرمنطقی در مورد وجود نقص و ضعف در وجودشان، در ذهن این افراد ریشه دوانده است و این افکار احساسات بسیار ناخوشایندی را نظیر شرم و ترس در مواجهه با دیگران برای افراد انزواطلب ایجاد می کند.

شناخت و بررسی این باورها می تواند کمک چشمگیری به روند رشد مهارت های اجتماعی آنها بکند. کنترل افکار غیرمنطقی برابر است با کنترل و کاهش چشمگیر اضطراب و صد البته بالا رفتن احساس آرامش و راحتی در مواجهه با دیگران.