چند مسئله راجع به حق الناس

حق‌الناس یعنی حساب و کتابی که در آن با مردم طرفیم

سوال: کارمند اداره‌ای هستم و گاه به دستور رئیس اداره، در گزارش‌ها اعدادی را به صورت نادرست جابجا می‌کنم. این عمل چه حکمی دارد؟ آیا حقوقی که می‌گیرم حرام است؟

حقوق دریافتی شما اگر در برابر این کار نباشد، اشکال ندارد و حلال است. اما این کار جایز نیست و اگر کارمزد یا پاداشی برای این گزارش خلاف واقع می‌گیرید، حرام است.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیه الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):
 دروغ حرام است و گرفتن پول در قبال آن نیز حرام است.

حضرت آیه الله العظمی شبیری زنجانی(مد ظله العالی):
 نوشتن مطالب غیر واقع هم دروغ و از گناهان بزرگ می‌باشد و حقوقی که در برابر این کار حرام می‌گیرد حرام است.

حضرت آیه الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
 اگر دروغ محسوب شده و یا خلاف مقررات باشد، جایز نیست هر چند مجرد آنچه در سوال مرقوم شده موجب حرمت حقوق دریافتی نمی‌شود.

حضرت آیه الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
جایز نیست.

حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
 لازم است طبق قوانین و مقررات عمل شود و اگر این کار توسط شما انجام می‌گیرد حقوقتان اشکال دارد.
 
 سوال: مدتی است در یک نهاد انقلابی مسئول قسمتی هستم و در محل کارم دستگاههای گران قیمتی وجود دارد که به لحاظ امنیتی آنها را به خانه برده و در آنجا کارهای اداری را انجام می‌دهم آیا می‌شود بعضی از کارهای شخصی را با آنها انجام داد؟

جواب: استفاده از اموال دولتی برای کارهای شخصی جایز نیست و موجب ضمان اجره المثل می‌شود، بلی در مواردی که خلافت مقررات نباشد و با اجازه مسئولین مربوط باشد اشکال ندارد. (استفتائات مقام معظم رهبری، س 1965) و (جامع المسائل آیه الله فاضل لنکرانی ره، ج 1، س 922)

سوال: اگر کسی مالی را از شخصی غصب کرده باشد آیا حتماً باید حضور وی برود و خود را معرفی کند بعد مال را تحویل دهد یا به طور مخفیانه هم می‌تواند این مال را به این شخص برساند؟

جواب:معرفی کردن خود لازم نیست اگر مال غصبی را به صاحبش برگرداند هر چند بوسیله شخصی دیگر باشد ذمه او بری می‌شود و از گناه خود نیز توبه نماید انشا الله خداوند متعال او را مشمول عفو و رحمت خود قرار می‌دهد. (مجمع المسائل آیه الله گلپایگانی (ره)، ج 2، ص 109)

خداوند حق‌الناس را نمی بخشد , باید با خود شخص مسئله را حل کنیم

سوال: وقتی شخصی از کنار درختی یا باغی می‌گذرد می‌تواند از میوه و محصول آن باغ استفاده کند؟

جواب: جایز است برای مسافر هنگام عبور از کنار باغها با رعایت چند شرط از میوه آن به قدر حاجت بخورد: 1) به قصد خوردن میوه نیامده باشد. 2 ) موجب فساد نگردد. 3) چیزی را از میوه باغ با خود حمل نکند. و احتیاط آنست که در صورت یقین به عدم رضایت مالک خودداری کند. (استفتائات جدید آیه الله مکارم شیرازی دام ظله، ج1، س 1578)

سوال: اگر کسی بدون مسئولیت و در اثر سهل انگاری به شخصی ضرر و زیانی وارد کند و قابل جبران نباشد و امکان دسترسی به شخص برای طلب حلالیت را نداشته باشد، تکلیفش چیست؟

جواب: اگر ضرر و زیان مادی است باید جبران نماید و یا به نحوی طلب حلالیت کند و اگر طرف را نمی‌شناسد از طرف او با اجازه مجتهد جامع الشرایط به فقیر صدقه دهد و از گناه خود هم توبه نماید و اما اگر ضرر و زیان غیر مادی باشد مثلاً بر اثر غیبت یا تهمت آبروی مسلمانی را ریخته است جبران آن به این است که سوء ظن آن افراد را نسبت به شخص مذکور بر طرف نماید و با تعریف از او و یا تکذیب گفته‌های قبلی خود رفع مشکلی نماید و اگر این جهت هم ممکن نباشد برای او از خداوند طلب مغفرت کند و از گناه خود نیز توبه نماید انشاء الله خداوند متعال او را مشمول عفو خود قرار می‌دهد. (جامع المسائل آیه الله فاضل لنکرانی ره، ج 2، س 1200 و 1201)
 
منابع:
اسلام کوئیست
اندیشه قم
جامع المسائل آیه الله فاضل لنکرانی ره، ج 1 و 2
استفتائات جدید آیه الله مکارم شیرازی دام ظله، ج1
استفتائات امام خمینی (ره)، ج 3
تبیان