آداب سخن گفتن در قرآن !

سخن گفتن نباید با داد و فریاد همراه باشد

زبان با آن که حجم کوچکی نسبت به سایر اعضای بدن دارد، اما کارایی بسیار زیادی دارد و به همین علت هم گناهان زیادی را برای این عضو بر شمرده‌اند.

خداوند متعال نعمت‌های زیادی را به بندگان ارزانی داشته که هر کدام از آنها شکر مخصوص به خود دارند؛ چرا که علاوه بر شکر زبانی هر نعمتی سزاوار شکر عملی است که عبارت‌ است از استفاده کردن هر نعمت در جایی که خداوند فرموده است.

یکی از نعمت‌هایی که خداوند در قرآن کریم به آن اشاره فرموده، نعمت زبان است: «أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَینَینِ. وَ لِسانًا وَ شَفَتَینِ» (بلد / 8 ـ 9)؛ آیا دو چشمش نداده‌ایم؟ و زبانی و دو لب .

زبان با آن که حجم کوچکی نسبت به سایر اعضای بدن دارد، اما کارایی بسیار زیادی دارد و به همین علت هم می‌بینیم گناهان زیادی را برای این عضو بر شمرده‌اند.

روش سخن گفتن در قرآن چگونه تبیین شده است؟

 قرآن کریم درباره کیفیت سخن گفتن به برخی از محورهای چگونگی سخن گفتن اشاره فرموده است، از جمله:

الف) سخن گفتن باید با نرمی باشد،«فَقُولا لَهُ قَوْلًا لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشى‏ ؛[1] ولی به نرمی با او (فرعون) سخن بگویید؛ شاید متذکر شود، یا (از خدا) بترسد!».

ب) سخن گفتن نباید با داد و فریاد همراه باشد، نه در همه جا بلکه در نوع محاورات عرفی و در شرایط عمومی و الا در مقابل حاکم «لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِم‏ ؛[2] زیرا خداوند متعال می‌فرماید: «َ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِیر ،…؛[3] از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن) که زشت‌ترین صداها صدای درازگوشان است»،[4]

ج) سخن گفتن در غیر جای خودش نباید همراه با ناله و نفرین و یا اف گفتن و … باشد زیرا در قرآن کریم از این گونه تکلم کردن و سخن گفتن نهی شده است.[5] مثلاً درباره سخن گفتن با پدر و مادر می‌فرماید:«… وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیما؛[6] و گفتار سنجیده و بزرگوارانه به آن‌ها (پدر و مادر) بگو و… »

* در سخن گفتن مواظب باشید؛ چرا که تمام سخنانتان نوشته می‌شود
«وَ إِنَّ عَلَیکُمْ لَحافِظینَ. کِراماً کاتِبین» (انفطار10ـ 11)؛ و قطعاً بر شما نگهبانانى [گماشته شده‏] اند. [فرشتگان‏] بزرگوارى که نویسندگان [اعمال شما] هستند.

با مردم به زبانِ‏ خوش سخن بگویید

 * محکم و مستدل حرف بزنید
«یا ایهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیدًا» (احزاب/70) ؛ اى کسانى که ایمان آورده ‏اید، از خدا پروا کنید و سخنى درست و استوار گویید.

 با پدر و مادر بزرگوارانه سخن بگویید
«… وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریمًا» (اسراء/23)؛ به آنها(والدین) «اوف» مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى.

با مردم به نیکی سخن بگویید
«… وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنًا … .» (بقره/83)؛ … و با مردم [به زبانِ‏] خوش سخن بگویید …
 

* محتوای سخن از امراض و بیماری‌های اخلاقی پاک باشد

در سخن گفتن باید سعی شود که محتوای سخن از امراض و بیماری‌های اخلاقی که غالباً زبان انسان به آن‌ها آلوده می‌شود، مبرّا و پاک باشد. برخی بیماریهای زبان عبارتند از: الف) کذب[7] ب) غیبت[8] ج) تمسخر دیگران و آن‌ها را  با القاب زشت صداکردن.[9] و…

 باید از سخن گفتن در جایی که زمینه انگیزه‌های فاسد و امراض گوناگون می‌شود خودداری کرد.

* انسان باید سخنانش مزّین به صفات پسندیده و خوب باشد

از جمله: الف) صادقانه باشد: «….ِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ ……لَهُمْ مَغْفِرَهً وَ أَجْراً عَظِیماً[10]
مردان راستگو و زنان راستگو و … خداوند برای همه آن‌ها مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است».

گردآوی:بخش مذهبی بیتوته

 منابع:

andisheqom.com

tebyan.net

=========================

پی نوشت ها:
[1]. طه/ 44.
[2]. نساء/ 148.
[3]. لقمان/ 19.
[4].  ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ج 17،ص 59.
[5] . لقمان/ 19؛ نساء/ 8،9،148..
[6] . اسراء/23.
[7]. حج/30.
[8]. حجرات/ 12.
[9]. حجرات/ 11.
[10]. احزاب/ 35.