صنایع دستی استان کرمانشاه
گلیم بافی از صنایع دستی خانگی است که در بیشتر نقاط استان کرمانشاه رواج دارد. اکثر کارگاههای گلیم بافی در خانه های روستاییان هرسین به عنوان مرکز عمده تولید گلیم در استان از شهرتی خاصی برخوردار است. گلیم بافی از صنایع دستی خانگی است که در بیشتر نقاط استان کرمانشاه رواج دارد. وجود مراتع مساعد جهت پرورش دام ها که تأمین کننده الیاف لازم گلیم هستند خود دلیلی بر متداول بودن گلیم بافی در این نواحی است.
نقوش چشمه نظامی، و نقوش ترکیبی درخت و لانه گنجشک، مرغابی، مار، عروسک، قیچی، خطوط افقی، عمودی، نقش قرقره راه راه، پنجه گربه، قاچ خربزه، گل مشرفی، گل ترمه و سوزنی از جمله نقوشی هستند که در گلیم های استان به ویژه هرسین دیده می شود. همچنین در زمینه گلیم های هرسین نشانه های بسیاری از درهم تنیدگی تمدن و فرهنگ ها ملاحظه می شود. از جمله مناطق دیگری که در آن گلیم بافته می شود می توان به جوانرود، گیلان غرب و ریجاب اشاره کرد.
موج و در اصطلاح محلی رختخواب پیچ و مفرش از پشم خالص بافته می شود که تولید آن بیشتر جنبه رفع نیازهای محلی و سفارش دهندگان آشنا را دارد موج و در اصطلاح محلی رختخواب پیچ و مفرش از پشم خالص بافته می شود که تولید آن بیشتر جنبه رفع نیازهای محلی و سفارش دهندگان آشنا را دارد. موج بافی یکی از هنرهای خانگی است که هنوز در منطقه اورامانات رواج دارد. موج های رنگین کمان در اورامانات و جوانرود از شهرتی خاص برخوردار است در جوانرود این صنعت شکل کارگاهی پیدا کرده به طوریکه در در این کارگاه ها جولاها هنوز در پشت دستگاه ها به کار موج بافی مشغولند. امروزه موج هنوز مورد استفاده قرار می گیرد به طوری که در مواردی هم به جای پتو یا روانداز یا رویه کرسی، زیر انداز، پرده و حتی به جای بقچه های بزرگ کاربرد دارد. جانماز یا سجاده تولید دیگر کارگاه موج بافی است. قطع جانماز کوچک و حدود 60*110 سانتی متر است. رنگ آمیزی و نقش پردازی جانماز متأثر از جنبه معنوی کاربرد آن است و برخلاف موج که دارای رنگ های شاد است. ترکیب رنگی آن، سیاه، سفید و قهوه ای می باشد.
مهمترین طرح های موج بافان عبارتند از کشکولی، چهار خانه، سیاه و سفید، تخت قرمز، برمالی و شطرنجی ضمناً موج بافان قادرند هر گونه پیشنهاد سفارش دهندگان را بافته و ارائه دهند.
نمد مالی از جمله هنرهای سنتی کاربردی منطقه عشایری کرمانشاه است که از دیرباز در این استان وجود داشته و تاریخی به قدمت دست بافی دارد نمد مالی از جمله هنرهای سنتی کاربردی منطقه عشایری کرمانشاه است که از دیرباز در این استان وجود داشته و تاریخی به قدمت دست بافی دارد. در گذشته انواع پوشش های پشمی و زیر اندازها، حتی زین اسب ها از نمد تهیه می شد. در حال حاضر مصرف پوشش آن از قبیل کلاه نمدی، جلیقه و فرجی می باشد و چه زیباست نقش های رنگین این نمدها که هنوز در کف سیاه چادرها و بر دوش چوپانان خودنمایی می کنند. کاربرد نمد در بین عشایر به ویژه آنهایی که درحال کوچ هستند بیشتر می باشد نمدهای زیر انداز منطقه معمولاً به دو رنگ سیاه و سفید به صورت سفید در زمینه سیاه در نقش می باشد. البته رنگ های سبز، سرخ، پرتغالی و بنفش هم در زمینه سفید برای تزئین کردن آن می افزایند. نقش های متداول در روی نمدهای نقاط مختلف کرمانشاه عبارتند از: شمشیر و تپانچه، رنگین کمان، گل ترنج، تبرزین، درخت و گنجشک، کله قوچی، نیلوفر، بز کوهی، مرغ، گل، پله، جقه شاهی.
چیغ یا چیخ عبارت از حصیری به پهنای تقریبی 150 سانتی متر است که روی آن نقش های متفاوتی به وسیله نخ های رنگارنگ پشمی ایجاد می شود. از چیغ برای حفاظت اطراف سیاه چادرها استفاده می شود و گاهی نیز برای تقسیم داخل چادرهای عشایری به چند بخش جدا از هم کاربرد دارد.
گیوه کشی یکی از صنایع دستی استان کرمانشاه است که از قدمت دیرینه ای برخوردار است. گیوه را به اصطلاح محلی کلاش هم می گویند. مناطق کوهستانی، و گذرهای صعب العبور و سنگلاخی استفاده از گیوه به عنوان پاپوش نرم، سبک، راحت و مقاوم را در کرمانشاه رواج داده است. مراکز ساخت گیوه، پاوه هرسین و کرمانشاه می باشد.
گیوه از دو قسمت کفی و رویی تشکیل می شود. کفی معمولاً از لاستیک و چرم است ولی رویی از نخ می باشد. تا قبل از پیدایش صنعت لاستیک سازی، گیوه کش ها در کرمانشاه زیر کلاش ها را از پوست گاومیش تهیه می کردند و رویه آن را از نخ یا ابریشم می بافتند که اکثر اعیان از آن استفاده می کردند. با پیدایش صنعت لاستیک برای کارگران و کشاورزان زیر لاستیک به کار می بردند. نوع دوم کلاش معروف به کلاش اورامی است که گیوه باف های آن منطقه که به « دوم » شهرت دارند. در نهایت استادی زیر گیوه را از کهنه پارچه که کوبیده می شود و با روده خشک حیوانات که تیره می گویند به هم وصل می کنند که از لحاظ فرم و طرح با گیوه های کرمانشاه و هرسین کاملاً متفاوت است .
مهمترین انواع فرآورده های گیوه بافی عبارتند از دم پایی، پاشنه بلند، گیوه عاج دار، پشت بسته، کفشی، حوله ای، منجوقی، قیصری، جاوی، توری و ملکی
در حال حاضر در شهر کرند کارگاه هایی وجود دارد که کم و بیش به ساخت وسایل فلزی و ابزار کار فعالیت دارند. صنعتگران کرندی در تهیه ابزار و وسایل کار و شکار، چاقو، کارد، قندشکن، ابزار زین و یراق، قفل و کلید شهرت زیادی داشته و دارند. متأسفانه در حال حاضر به علت عدم توجه به فلز کاری کرند این صنعت رو به نابودی است و جز چند کارگاه سنتی عموماً از میان رفته و رو به زوال نهاده اند که کارگاه های دایر هم به تهیه وسایل خانگی و زیستی اشتغال دارند علاوه بر کرند در شهر کرمانشاه نیز چند کارگاه آهنگری نیز وجود دارد که بیشتر آلات کشت و زرع را می سازند.
هنر قلمزنی در این استان روزگاری جلوه ای خاص داشته است و قلمزنان بزرگی در این خطه مشغول فعالیت بوده اندهنر قلمزنی در این استان روزگاری جلوه ای خاص داشته است و قلمزنان بزرگی در این خطه مشغول فعالیت بوده اند که آخرین فرد از تبار قلمزنان حرفه ای شهر کرمانشاه استاد علی اکبر عین القضایی است که با تدریس قلمزنی به جوانان کرمانشاهی دست به احیاء این هنر زده است. قلمزنان هنرمند کرمانشاهی با الهام از آثار تاریخی دوره هخامنشی و ساسانی و طبیعت منطقه، در نهایت ظرافت و زیبایی آثار هنری عظیمی را خلق کرده اند که شهرت جهانی دارد
پرده بافی نیز یکی از صنایع دستباف کرمانشاه می باشد. جاجیم بافی یکی دیگر از صنایع دستی کرمانشاه است که از دیرباز بین خانواده های روستایی و عشایر رواج داشته است.
پرده بافی نیز یکی از صنایع دستباف کرمانشاه می باشد و هنوز چند نساجی در کرمانشاه به بافت پرده های نخی به اندازه های متفاوت مشغول می باشند. برای بافت پرده از همان دستگاهی استفاده می شود که در موج بافی به کار می رود، جاجیم بافی یکی دیگر از صنایع دستی کرمانشاه است که از دیرباز بین خانواده های روستایی و عشایر رواج داشته است. جاجیم به عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می گیرد. حتی در بین برخی از خانواده های روستای جاجیم را به عنوان چشم روشنی و جهیزیه نوعروسان هدیه می دهند و به عنوان یادگاری ارزنده سال ها در خانوارها باقی می ماند مواد اولیه جاجیم پشم است و بافت آن شبیه به گلیم است با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته می شود و پس از بافتن به هم متصل و دوخته می شود. در منطقه اورامان و ثلاث زنان جاجیم هایی را با نقوش متنوع و جنس مرغوب می بافند که در نوع خود کم نظیر می باشد.
قالی بافی به صورت یک فعالیت جنبی با ارزش خود مصرفی و با نقوش بومی و محلی از سال ها پیش در میان روستائیان کرمانشاه وجود داشته است. نقش های محلی شناخته شده ، نام روستاهای معینیقالی بافی به صورت یک فعالیت جنبی با ارزش خود مصرفی و با نقوش بومی و محلی از سال ها پیش در میان روستائیان کرمانشاه وجود داشته است. نقش های محلی شناخته شده، نام روستاهای معینی را برخود دارد که از جمله می توان به نقش های حسین آباد و اکبر آبادی و کیونانی اشاره کرد. امروزه تقریباً در بیشتر روستاهای سنقر و در اغلب روستاهای صحنه، کنگاور، دینور و بیستون، قالی بافی دایر است. در میان عشایر منطقه غربی کرمانشاه به ویژه ثلاث باباجانی اگرچه قالی بافی صنعت دستی اصلی نیست ولی در کنار گلیم بافی و سایر دست بافت ها قالی هم بافته می شود. در فرهنگ قالی بافی کرمانشاه واژه گل به معنی نقش به کار برده می شود چنانکه در گل اکبرآباد، گل ترنجی، منظور از گل نقشه گل قالی است. نقش های شناخته شده در قالی بافی این منطقه عبارتند از دارگل، بازوبندی، سماوری، عبداللهی، اکبر آبادی، کیونانی و حسین آبادی که هر یک از این نقش ها، خود مجموعه ای از خرده نقش ها را در بر دارند.
منبع : صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران
