نقد و بررسی فیلم ایستاده در غبار ( Standing in the Mist )

خلاصه داستان:

این فیلم داستان زندگی سردار حاج احمد متوسلیان را در مقاطع مختلف زندگی اش روایت می کند.

کارگردان :                                                                                                                          

محمدحسین مهدویان : مستند ساز جوان ایرانی که در سال 1391 با ساخت فیلمی نیمه مستند به نام « آخرین روزهای زمستان » درباره زندگی شهید باقری توانست توجهات زیادی را به خود جلب نماید و سپس در سال 1394 با بکارگیری همان فرمول فیلمسازی، « ایستاده در غبار » را روانه سینماها کرد که موفق به دریافت جایزه بهترین فیلم از جشنواره فیلم فجر شد.

درباره فیلم « ایستاده در غبار » :

اولین موضوع مهم در مورد « ایستاده در غبار » نحوه روایت داستان می باشد که روایتی نیمه مستند دارد و اغلب کلماتی که در فیلم شنیده می شود برگرفته از مستنداتی است که صدای واقعی متوسلیان بر روی آن قرار دارد؛ این سبک از فیلمسازی را اصطلاحاً « داکیودرام » می نامند. مهدویان پیش از این فیلم، این سبک و سیاق از روایت را در اثری مستند به نام « روزهای آخر زمستان » که درباره زندگی شهید باقری بود بکار گرفته بود و حالا در اولین تجربه سینمایی اش بار دیگر از این فرمول استفاده کرده است. شیوه متفاوت روایت داستان این سردار پر افتخار باعث می شود تا مخاطب اثر به دو دسته مخالف و موافق تقسیم شوند که در مورد لذت تماشای فیلم نظرات متفاوتی خواهند داشت.

اما فارغ از تجربه گرایی کارگردان در سبک فیلمسازی نامتعارفش، باید به تصویر ارزشمندی که مهدویان از حاج احمد متوسلیان ترسیم کرده اشاره کرد که در میان آثار مرتبط با دفاع مقدس، تصویری به مراتب واقعی تر و ملموس تر می باشد. در « ایستاده در غبار » ، مهدویان، حاج احمد متوسلیان را فردی زمینی معرفی می نماید که خصوصیات اخلاقی خود را دارد و گهگاهی به تندخویی و بداخلاقی شهره بوده. این ویژگی ارزشمند باعث شده تا « ایستاده در غبار » از حیث نزدیک شدن به قهرمان داستان، از دیگر آثار سینمای جنگ ایران پیشی بگیرد.

فیلم همچنین در بخش طراحی صحنه و لباس و همچنین قاب بندی تصاویر، یکی از بهترین آثار سالهای گذشته سینمای ایران محسوب می شود. طراحی صحنه و لباس در « ایستاده در غبار » با دقت و وسواس زیادی انجام شده تا محیط جنگ و سالهای دهه ی 60 را تداعی کند و در انجام این کار نیز موفق بوده است. تصویربرداری فیلم نیز که به تبعیت از آثار مستند اغلب با حرکات متناوب دوربین همراه بوده، کمک شایانی کرده تا مخاطب به فضای داستان نزدیک شود.

اما عمده ایرادی که می توان به این روایت مستند وار از زندگی متوسلیان وارد دانست، عدم گسترش شخصیت احمد متوسلیان می باشد که باعث شده وجه درام داستان دچار مشکل شود. این موضوع که مهدویان، متوسلیان را به خوبی شناخته و به تماشاگر معرفی می کند یک ویژگی مثبت است، اما اینکه مخاطب بتواند درباره بخش های مختلف زندگی این سردار به خوبی اطلاعات بدست آورد و بر داشته هایش افزوده شود، بخشی است که فیلم از ارائه صحیح آن بازمانده و به همین جهت بسیاری از اتفاقات بی آنکه مقدمه ای برای آن شکل بگیرد به وقوع می پیوندد. زندگی متوسلیان در این فیلم با استفاده از تصاویر ساخته شده در سبک مستند روایت می شود اما با علم به اینکه این اثر مستند نیست، می شد بخش هایی را هم با توجه به حضور بازیگران،به فیلم اضافه نمود که به شناخت عمیق تری از آنچه که بر این سردار گذشته منجر شود.

فیلم همچنین در دو مقطع از روایت داستان زندگی سردار به مشکل بر می خورد. نخست زمانی است که متوسلیان در بیمارستان بستری می شود و سپس انقلابی می شود. در این برهه متوسلیان به جای استراحت ترجیح می دهد به مطالعه کتاب اقدام نماید که در نهایت تفکر وی را تغییر داده و روحیات او را دگرگون می کند. اما فیلمساز به سرعت از کنار این اتفاق عبور می کند و هرگز اشاره ای نمی کند که تحول حاج احمد متوسلیان به واسطه چه کتابی یا چه اتفاقی اینچنین شگرف شکل گرفت. فصل پایانی فیلم هم که قطعاً سوال برانگیزترین مقطع زندگی متوسلیان به شمار می رود، بدون پاسخ مشخصی به حال خود رها می شود که این موضوع یک ضعف قابل توجه برای اثر محسوب می شود.

با اینحال، « ایستاده در غبار » اثر ارزشمندی در حوزه دفاع مقدس می باشد که قادر است دیدگاه سنتی مخاطب درباره قهرمانان جنگ را تغییر دهد. مهدویان به خوبی توانسته حاج احمد متوسلیان را با تمام اخلاق های خوب و بد در فیلم به نمایش درآورد و از قدیس نمودن او پرهیز نموده است. این تصمیم قاطعانه باعث شده تا مخاطب احساس لذت بیشتری از ملاقات قهرمان داستانش بر پرده سینماها داشته باشد. قهرمانی که از جنس خود اوست و جدا از مردم متصور نمی شود. شاید سبک و سیاق مستند وار « ایستاده در غبار » نتواند سیل عظیم تماشگران را به سینماها بکشاند اما قطعا مهدویان توانسته در اولین تجربه سینمایی خود سربلند باشد. « ایستاده د غبار » در بخش طراحی صحنه و لباس و چهره و همچنین فیلمبرداری و بازی بازیگران فیلم، یکی از بهترین های چند سال اخیر سینمای ایران است و چنانچه بتوانید از ایرادات گاها آزار دهنده فیلمنامه و همچنین زمان طولانی فیلم چشم پوشی نمائید، می توانید از فیلم لذت ببرید.

منتقد : میثم کریمی                                                      

نام فیلم : ایستاده در غبار

کارگردان : محمدحسین مهدویان

فیلمنامه : محمدحسین مهدویان

تهیه کننده : حبیب الله والی نژاد

مدیر فیلمبرداری: هادی بهروز

بازیگران :

هادی حجازی فر

امیرحسین هاشمی

ابراهیم امینی

عماد محمدی