نحوه مبارزه با موریانه

موریانه ها مهم ترین آفت و نابود کنندۀ ساختارهای چوبی به شمار می آیند

هر چند از 1800 گونه موریانه شناخته شده در دنیا تنها 148 گونه به ساختمانها صدمه می زنند اما خسارت آن چنان شدید است که داخل هر محدوده ای که انتشار یابند دیر یا زود الوارهای بی محافظ و یا وسایل چوبی به کار رفته در ساختمان ها تخریب می شوند. بنابراین باید به فکر مبارزه با این موجودات کوچک افتاد. هرچند اگر بخواهیم خودمان نمی توانیم موریانه های هجوم آورده به منزلمان را تارومار کنیم اما در این مقاله راه هایی برای شناسایی حضور موریانه ها در منزل داریم.

گام ۱

موریانه ها مهم ترین آفت و نابود کنندۀ ساختارهای چوبی بخصوص در مناطق جنوبی ایران به شمار می آیند. براساس تحقیقات به عمل آمده، موریانه ها سالانه بیش از دویست میلیارد تومان خسارت به کشور وارد می کنند، مهم ترین گونه از موریانه هایی که در ایران زیست می کنند موریانه های زیرزمینی هستند حرکات و ساختار زندگی آن ها در زیرزمین می باشد. موریانه ها حشراتی اجتماعی هستند که در لانه ها به صورت کلونی یا به طور معمول در زیرزمین یافت می شوند که معمولا در نزدیکی درختان، کُندۀ چوب، انبارهای چوب، پالت ها، پالت های چوبی، دیوارهای خشتی که ملات آن ها را عناصر چوبی مانند کاه و کلش پوشانده تغذیه می کنند.

گام ۲

در برخی از مناطق چندین کلونی از موریانه ها در کنار یکدیگر به صورت مصالمت آمیز زندگی می کنند. که همین مطلب ما را بر این می دارد تا دقت بیشتری در خرید منزل داشته باشیم. چرا که در مناطقی که به مناطق موریانه خیز معروف می باشد احتمال آن می رود که شاید روزی موریانه ها بتوانند راهی برای نفوذ به منزل ما پیدا کنند که در ادامۀ این مطلب تا حدودی به مسائل پیشگیرانه از نفوذ موریانه ها اشاره می شود.

گام ۳

در مناطقی که موریانه خیز می باشند مانند جنوب ایران و یا حتی برخی از مناطق تهران نظیر منطقۀ طرشت، باغ فردوس، لویزان، نیاوران و… بایستی قبل از خرید ملک از سلامت خانه اطمینان حاصل گردد و سالیانه به صورت مرتب از منزل در مقابل حملۀ موریانه ها بازرسی انجام داد. این نکته قابل ذکر است بعضی از نشانه ها به صورت غیر منتظره و تصادفی پدیدار می شوند که در این زمان پیشنهاد می شود قبل از هر گونه اقدامی با کارشناسان شرکت های مبارزه با حیوانات موذی تماس بگیرید چرا که برخی از اقدامات خودسرانه سبب می شود تا رگه های موریانه از یک نقطه به نقاط مختلف پخش گردد که در این صورت نحوۀ مبارزه با آن ها مشکل تر می شود.

گام ۴

حرکت و هجوم موریانه ها:

کلونی موریانه ها معمولاً در طول ۳ تا ۵ سال بالغ شده و شروع به ازدحام جمعیت می کنند. اکثر موریانه ها در اوایل پاییز تا ابتدای زمستان و از ابتدای بهار تا اواسط تابستان شروع به ازدیاد می کنند.

معمولاً موریانه ها در طول روزهای گرم و بارانی فعالیتشان شدت بیشتری پیدا می کند، که در این زمان موریانه های کارگر برای پیدا کردن منبع غذایی حرکت خود را از زیر زمین به سطح شروع می کنند. که ما حتی الامکان بایستی در منزل وسایلی که مواد آن ها را چوب تشکیل می دهد به صورت مستمر بازدید کنیم و در منازلی که حمله صورت می گیرد در ابتدا بایستی منابع چوبی مانند کمدها، مبلمان، بوفه از سطح دیوار به میزان ۱۰ سانتیمتر فاصله ایجاد کنیم. این نکته قابل ذکر است موریانه های بالدار تا حد زیادی به مورچه ها مشابهت دارند.

گام ۵

موریانه ها بر خلاف مورچه ها در محیط های باز پرسه نمی زنند. موریانه ها از طریق تونل های زیر زمینی که معمولاً قطر آن ها به اندازۀ یک مداد می باشد راه های ارتباطی خود را (که معمولاً رگه می نامند) به یکدیگر متصل می کنند. ساختار این لوله ها به اصطلاح گلی است که از خاک و ذرات چوب و مواد سلولزی ساخته می شود.

کلونی موریانه ها معمولاً در طول ۳ تا ۵ سال بالغ شده و شروع به ازدحام جمعیت می کنند

گام ۶

در مواردی که موریانه ها به سطح زمین می آیند از طریق این لوله ها حمله ور می شوند. با شکستن این لوله ها می توان فعالیت موریانه ها را مشاهده نمود اما زمانی که لوله ها خالی است به این معنا نیست که موریانه فعالیتش از بین رفته از طرفی آن ها این توانایی را دارند تا لوله های گلی آسیب دیده را مجدداً بازسازی نمایند. لوله های قدیمی معمولاً شکننده و خشک می باشند.

گام ۷

لوله هایی که در سقف یا در طبقات بالایی مشاهده می شود نشانه ای از هجوم هوایی (هجوم ثانویه) این حشرات می باشد.

اکثراً هجوم ثانویه زمانی پدیدار می شود که رطوبت و مواد غذایی در دسترس موریانه ها به میزان کافی وجود داشته باشد.

گام ۸

اشکال لوله های گلی:

– لوله در قسمت بیرونی دیوار

– لوله های حلق آویز از تیرچه طبقات

– لوله های مستقر روی دیوار های حاوی خاستر

– لوله های روی دیوار داخلی

– لوله های سقفی

– لوله های داخل کاغذ دیواری

– لوله در بلوک داخلی

– لوله ها در کنار قرنیزهای دیوار

– لوله بر روی پارکت کف

گام ۹

آسیب موریانه ها

معمولاً تصور می شود که موریانه ها فقط از چوب تغذیه می کنند اما نکته مهم این است که موریانه ها از هر موادی که حاوی سلولز باشد، تغذیه می کنند و برخی از نژادهای موریانه ها توانایی آن را دارند که برای یافتن غذا حتی از دیوار های سیمانی نفوذ می کنند در واقع هیچ چیزی نمی تواند از دندان های تیز موریانه در امان باشد گاهی از طریق مواد غیر سلولزی نظیر پلاستیک یا فوم نیز وارد می شوند. بعضی از تحقیقات نشان می دهد که کلونی هایی که شامل ۶۰/۰۰۰ کارگر هستند در کمتر از یک ماه یک قطعه چوبی ۱*۲۰۰ متر را مصرف می کنند، البته آسیب های ناشی از موریانه ها به عوامل مختلفی مانند دما، رطوبت و میزان دسترسی مواد غذایی بستگی دارد اما آن چیزی که زندگی موریانه ها را از سایر حشرات مجزا می سازد این است که موریانه ها در هیچ یک از فصول سال از فعالیت نمی ایستند و مانند سایر حشرات به خواب زمستانی نمی روند. معمولاً آسیب های جدی در طول فعالیت ۳ تا ۵ ساله موریانه ها در منزل ایجاد می شوند و مهم ترین مسئله و عاملی که ما را بر آن می دارد تا خطر حملۀ موریانه ها را جدی بپنداریم این است که موریانه ها با توجه به نحوۀ زندگی آن ها در زیر زمین و دور از دید انسان بنیاد و ساختار منزل را مورد حمله قرار می دهند.

گام ۱۰

انتشار موریانه ها ازمحلی به محل دیگر و حتی کشوری به کشور دیگر به راحتی امکان پذیر است. افزایش تعداد ساختمان ها با تغییر روش ساختمان سازی موجب شده است که موریانه ها در کشورهایی که تا کنون مطرح نبوده اند به صورت آفت درآیند؛ مثلا در مناطقی که خانه ها را از خشت و گل بدون استفاده از الوار می ساختند بنظر می آید که ساختمانها بدون موریانه باشند در حالیکه استفاده از تیر، الوار و تغییر بافت ساختمانی سبب شده که موریانه ها تکثیر یافته و مشکل آفرین شوند.

گام ۱۱

در سالهای اخیر به سبب بالا رفتن مخارج تعمیر و نگهداری، موریانه ها خسارات بسیاری به ساختمانها وارد آورده اند. خصوصا” در مناطقی که پروژه های خانه سازی ارزان قیمت و به تعداد زیاد وجود دارد و به برنامه های تعمیر و نگهداری اهمیتی داده نمی شود؛ ساختمانها بیشتر در معرض حمله موریانه ها قرار میگیرند.

گام ۱۲

علامت مشخصه آلودگی به موریانه

علامت مشخصه آلودگی به موریانه های زیرزمینی وجود خاک یا مخلوطی از شن وموریانه چوب جویده شده در الوارها است در همین حال لوله های خاکی یا راهروهای پوشیده که بر روی دیوارهای غیر قابل نفوذ بنا می شود خطوط ارتباطی بین لانه و غذا می باشد.

گام ۱۳

اگر الوار با خاک تماس داشته باشد موریانه ها از زیر دالان های داخل خاک با چوب در تماس داشته بدون هیچگونه علامت مشخصه وارد الوار می شوند دیوارهای خشتی یا سنگی با ملات گل به حفره های ممتد راه را برای موریانه های الوار سقف ایجاد می کنند.

مسئله ای که در امر ساختمان سازی به آن بایستی توجه شود این است که ساختمانهای ساخته شده از بتن و فلز و شیشه لزوما” ضد موریانه نیستند مگر اینکه ساختمانها طوری طراحی شده باشند که دسترسی موریانه ها به مبلمان چوبی، کتابها، وسایل تزئینی و … غیرممکن باشد.

گام ۱۴

اهمیت بهداشتی

موریانه ها از نظر بهداشتی برای انسانها هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند و مشکلات ناشی از این حشرات بیشتر اقتصادی می باشد. چرا که آنها از مواد سلولزی تغذیه کرده و به وسایل چوبی، کاغذی، کتاب و هرگونه موادی از این قبیل خسارت وارد می کنند.

گام ۱۵

جستجو از نشانه های تغذیه موریانه ها:

– صدای چوب توخالی که در اثر ضربه زدن به آن این صدا قابل تشخیص می باشد.

– چوب های نازکی که به راحتی به وسیلۀ چاقو و آچار خط می افتد.

– لانه های نازک شن (قهوه ای و خاکستری سطحی که در مکان های آسیب دیده به وجود می آید.)

– خردگی و نازک شدن سطح چهارچوب های چوبی درها

گام ۱۶

راههای مبارزه

تغییرات ساختاری که عبارت است از نامناسب کردن محیط، جهت زیست موریانه ها با انجام روشهای زیر:

– جمع آوری کلیه مواد چوبی از اطراف ساختمان و پاک سازی کامل محیط به طوری که تا عمق ۵۰ سانتی متری خاک ماده ای چوبی در زمین نباشد.

– انجام تهویه مناسب زیر زمین ساختمان و شیب بندی مناسب کف جهت دفع صحیح آب و رطوبت از ساختمان.

– مسدود کردن کلیه درزها و شکافها با مصالح ساختمانی مناسب و مستحکم.

– ایجاد زهکش های دور کننده رطوبت در اطراف ساختمان جهت کم کردن رطوبت خاک.

گام ۱۷

اقداماتی که صرفا” جنبه پیشگیری دارد به شرح زیر می باشد:

موریانه های خاکزی

– دقت در تهویه

– استفاده از زیر زمین یا ایجاد ساختمان بر روی ستون و پایه

– جلوگیری از مرطوب شدن محیط

– استفاده از موانع مکانیکی مانند قطعات بتون پیش ساخته به صورت ممتد و با قطر حداقل ۱۵ سانتی متر و فاقد هر گونه شکاف تا از رسیدن موریانه های خاک جلوگیری شود.

– نصب کلاهک در قسمت پایه ساختمان که مانع از بالا آمدن موریانه از پایه می شوند.

– آغشته کردن محل به سموم شیمیایی مانند دیلدرین Dieldrin، پنتاکلروفنات سدیم و هگزاکلروبنزن.

– استفاده از سموم خاک خصوصا در ساختمانهایی که از قطعات بتون ساخته می شوند و امکان بازبینی وجود ندارد.

– پاکسازی محل ساختمان از لانه های موجود و منهدم کردن چوب و فرآورده های چوبی آلوده و ریشه گیاهان.

– مقاوم نمودن الوارهایی که به کار برده می شود.

آغشته سازی خاک با استفاده از روش تزریق سم اولین روش از بین بردن موریانه ها می باشد

گام ۱۸

مبارزه با موریانه چوب

این موریانه ها در شاخه های خشک و مرده درختان و الوار بریده در حال خشک شدن زندگی می کنند آنها به صورت دسته جاتی کوچک پرواز کرده انتشار می یابند.

در ساختمانهای جدید هر جا که الوار ساختمانی یا مبلمان چوبی که دارای شکاف یا بریدگی باشد محل جایگزینی موریانه ها است. استفاده از چوب ساختمانهای قدیمی در محلی که موریانه چوب، وجود دارد اشتباه محض است با این همه موریانه های چوب از طریق انتقال وسایل چوبی آلوده به ساختمانهای جدید منتقل می شوند.

تنها راهکار موثر در ساختمانها استفاده از الوارهایی است که نسبت به موریانه مقاوم هستند یا بوسیله مواد موثر ضد موریانه محافظت شده اند، همچنین معدوم نمودن وسایل آلوده و سوزاندن آنها توصیه می شود.

گام ۱۹

مبارزه با موریانه در ساختمانها

– شناسایی موریانه هایی که خسارت زده اند، زیرا اقدامات مبارزه فقط با آگاهی از عادات موریانه ها و اطلاع کافی از نحوه ساختمان سازی آنها امکان پذیر است.

– مشخص نمودن محل ورود موریانه که با برداشتن تکه های چوبی امکان پذیر است ضمن اینکه ارتباط موریانه ها نیز از بین خواهد رفت. زمانی که ارتباط موریانه های داخل ساختمان با خارج از ساختمان قطع شود موریانه ها بتدریج از بین می روند.

– استفاده از سموم شیمیایی در خاک که موریانه ها از میان آنها عبور می کنند تا به ساختمان برسند روش متعارفی است. مانند استفاده از امولسیون ۱% کلردان chlordane و امولسیون ۵/.% دیلدرین، دیازینون ۳-۲ در هزار.

– برای سمپاشی اماکنی که بر روی بتون پیش ساخته روی خاک بنا شده باید سوراخهایی با فاصله ۴۵-۳۰ سانتیمتر که ۱۵ سانتیمتر از سطح داخلی دیوار فاصله داشته باشند ایجاد نمود و از این طریق حشره کش را وارد خاک نمود.

– چوب ساختمانهایی که به موریانه چوب خشک آلوده شده اند بایستی بتدریج با مواد شیمیایی محافظت کننده آغشته نموده تا با نفوذ به عمق کافی موریانه های موجود را نابود نماید. برای مبلمان آلوده برای ریشه کن کردن موریانه های چوب خشک از روش تدخین استفاده می شود که این عمل با پوشاندن ساختمان به چادر پلاستیکی و استفاده از متیل بردماید به میزان ۱ کیلوگرم در ۲۰ متر مکعب به مدت ۲۴ ساعت صورت می پذیرد.

گام ۲۰

مبارزه شیمیایی

ایجاد سدی از مواد شیمیایی بین کلنی موریانه ها در داخل خاک و ساختمان جهت جلوگیری از نفوذ آنها به ساختمان با استفاده از روشهای زیر:

آغشته سازی خاک با استفاده از حفر گودال

این روش در ساختمان هایی کاربرد دارد که از بناهای اطراف فاصله داشته باشد. روش کار به این صورت می باشد:

– ابتدا گودالی باعرض ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر و عمق آن تا کف فوندانسیون و در ساختمانهای دارای زیر زمین تا ۳۰ سانتیمتر پایین تر از کف زیر زمین احداث می شود.

– در طول گودال سوراخهایی با فاصله ۳۰ سانتیمتر حفر کرده و سم مخصوص توصیه شده برای موریانه (امولسیون۱% کلردان chlordane امولسیون ۵/.% دیلدرین، دیازینون ۳-۲ در هزار) به داخل این سوراخها تزریق می شود.

– خاک برداشته شده از گودال را با محلول سمی و با غلظت مناسب توصیه شده آغشته نموده.

– داخل گودال را با سم و غلظت مناسب سمپاشی کرده.

– در نهایت خاک آغشته به سم را داخل گودال ریخته و به این ترتیب در اطراف ساختمان سدی سمی به وجود می آید که مانع از نفوذ موریانه ها خواهد شد.

گام ۲۱

آغشته سازی خاک با استفاده از روش تزریق سم

این روش در مواردی کاربرد دارد که فاصله ای بین ساختمان و دیوار همسایه وجود نداشته باشد. روش کار به این صورت می باشد:

– ابتدا با مته هایی به قطر ۱۲، ۱۴، ۱۶ و یا ۱۸ میلی متری سوراخهایی را به فاصله ۳۰ سانتی متر و با عمق ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر در طول دیوار و اطراف ساختمان ایجاد می کنند.

– سپس سم مخصوص با غلظت مناسب به داخل سوراخها به مقدار لازم ( ۲ تا۳ و حد اکثر ۵ لیتر ) تزریق می شود.

– بلا فاصله پس از تزریق سم مدخل سوراخ با ملات سیمان مسدود می گردد.

منابع :

تارنمای تخصصی علوم جانوری

سم پاشی

نشریه افق طلائی سلامت