خودنمایی کامپیوترهای رنگین در عصر تبعیض نژادی

روزنامه ایران – وصال روحانی: فیلم جدید و ظاهراً مبتنی بر واقعیت «شکل‌های پنهانی» (یا «چهره‌های پنهانی») از دورانی می‌گوید که «ناسا» توسط مهندسان و متخصصان مرد هدایت می‌شد اما در پشت پرده زنانی عمدتاً سیاهپوست وظیفه کامل کردن کارها در سازمان فضایی امریکا را انجام می‌دادند و مجبور بودند هم وظایف سخت خود در عرصه علم فضا را به سامان برسانند و هم این ایده را جا بیندازند که زنان در این عرصه هیچ چیز از مردان کم ندارند. 

 

به واقع شرایط در آن زمانه محدود‌کننده زنان دانشمند بود و «چهره‌های پنهانی» که توسط تئودور ملفی ساخته شده، آن سختی‌ها را به تصویر می‌کشد و از اهمیت کار آن زنان می‌گوید و آن هم براساس سناریویی که الیسون شرودر با اقتباس از روی کتاب رمان مارگوت لی شترلی نگاشته است.

 

یکی از آن فضاپیشه‌های زن که کاترین جانسون نام داشت و نقش او را در این فیلم تاراجی پی هنسون بازی می‌کند و بعدها ناسا برای گرامیداشت او یکی از بخش‌های تحقیقاتی خود را به اسم او نامگذاری کرد، آنقدر زیسته که اینک 98 سال سن دارد و حتی نخستین ریاست جمهوری یک مرد سیاهپوست (باراک اوباما) در جامعه «تسخیر شده توسط نژادپرستان» امریکا را به چشم دیده ولی لابد او نیز معترف است که دردهای اجتماعی زمان کار وی در ناسا فقط ظاهراً بهبود یافته و اینک در دوره افراطی‌گری‌های دونالد ترامپ مجالی بیشتر و مجدد برای رشد یافته است.

سایر نمونه‌های مشابه

همانند «گرافیتی امریکایی» که جورج لوکاس معروف آن را 43 سال پیش ساخت یا «کمک» («مستخدم») که بسیار جدیدتر و محصول 5 سال پیش است، فیلم «چهره‌های پنهانی» نیز در یک فضای تیره ظاهراً مرتبط با گذشته که در آن تبعیض نژادی و نادیده گرفتن حقوق زنان حرف اول را می‌زند، ‌شکل می‌گیرد و منادی چنان اوضاعی است و اگر نمونه جدیدتر و مصداق مشابه دیگری را بطلبید، می‌توان به فیلم «دوست داشتن» هم اشاره کرد که هم اینک در سطح جهان در حال نمایش و ساخته جین نیکولز است و مثل «Hidden Figures» ماجراهای پرتنش دهه 1960 را توضیح می‌دهد.

 

در یکی از صحنه‌های اولیه فیلم، کاترین جانسون و دو همکار او با نام‌های دوروتی وان (با بازی اوکتاویا اسپنسر) و مری جکسون (یانل مونایی) را در شرایطی می‌بینیم که مشغول تعمیر اتومبیل خراب شده خود در گوشه‌ای از خیابان در شهر همپتون در ایالت بشدت دچار تبعیض نژادی ویرجینیای امریکا هستند. یک مأمور پلیس سفیدپوست از راه می‌رسد و هویت آنها را می‌پرسد و وقتی می‌فهمد که کارمند ناسا هستند، هم در تعمیر ماشین به آنها کمک می‌کند و هم پیشنهاد می‌کند که برای سفری راحت و بدون مزاحمت از جانب نژادپرستان، آنها را به سمت مقصدشان اسکورت کند. در جا و زمانی که سیاهپوستان را کاکاسیاه می‌نامیدند و «کوکلس کلان‌ها» حکومت و سیاهان را نقره‌داغ می‌کردند، این واقعه به قول مری جکسون کم از یک معجزه نبود.

در این وانفسا

صحنه‌های بعدی به ما می‌گویند این روند معجزه‌آمیز برای این سه زن استمرار می‌یابد. به طوری که در محل کار آنان به کاترین ارتقای شغلی داده و او را وارد دپارتمان بسیار مهم موسوم به «کارگروه فضایی» می‌کنند ولی به سرعت مشخص می‌شود مسئول این واحد که نامش ال هریسون (کوین کاستنر) است، بر اثر شدت مشغله و حواس‌پرتی، متوجه وجود برخی تنش‌ها در واحد کاری تحت پوشش خود نیست.

 

دوروتی وان اینقدر خوش اقبال نیست و مسئول واحد او که یک زن سفیدپوست (کرستن دانست) است، با اینکه او به طور مشخص و وسیعی وظایف یک سوپروایزر (مشاور ارشد) را ایفا و از هر جهت خودنمایی می‌کند، حاضر نیست به او ارتقای شغلی و حکم مربوط به آن را بدهد. این زن که ویوی‌ین نام دارد، سعی می‌کند چشم به روی نشانه‌ها و تبعات تبعیض نژادی در واحد کاری خویش ببندد و دائماً به همه می‌گوید شکرگزار باشند که در این وانفسای بیکاری، شغلی درجه اول دارند. همچون فیلم «مردان دیوانه»، نشانه‌های ظلم نژادی و پست‌تر شمردن سیاهان نه در گفتارهای صریح کاراکترها بلکه در نوع نگاه تحقیرآمیز سفیدپوستان به سیاهان در ناسا مشهود است و این حس نه چندان پنهانی است که تئودور ملفی که پیشینه ساخت فیلم کمیک و موفق «سنت ویسنت» را هم در کارنامه‌اش دارد،‌ در این فیلم دراماتیک با صراحت و با هنرمندی به نمایش می‌گذارد تا «چهره‌های پنهانی» از دردهای ماندگار در یک امریکای سرشار از مظالم نژادی بگوید.

عارضه‌ای که حتی با رئیس جمهوری شدن یک سیاهپوست (باراک اوباما) در سال‌های اخیر مهار و بی‌اثر نشده و سیاهان را به مصداق عنوان فیلم جدید ملفی، فقط به عوامل پنهان موفقیت در جامعه تحت تسخیر سفیدهای این کشور تبدیل کرده است.

مشخصات فیلم

عنوان: «شکل‌های پنهانی» («چهره‌های پنهانی») Hidden Figares

محصول: کمپانی‌های فاکس قرن بیستم و چرنین

تهیه‌کنندگان: دوناگیگ لیوتی، ینو تاپینگ، فارل ویلیامز و رنه ویت

سناریست‌ها: آلیسون شرودر و تئودور ملفی، براساس کتابی از مارگوت لی شترلی

کارگردان: تئودور ملفی

مدیر فیلمبرداری: مندی واکر

تدوینگر: پیتر تشنر

مدت زمان: 126 دقیقه

بازیگران: تاراجی پی هنسون، اوکتاویا اسپنسر، یانل مونایی، کوین کاستنر، ماهر شالا علی، کرستن دانست، جیم پارسونز و کیمبرلی کویین.