آشنایی با خارپشت یک حیوان خانگی
با مجله اینترنتی گلثمین در یک مطلب تازه از دانستنیهای گیاهان و حیوانات همراه باشید :
رایج ترین تشپراخ گونه پت در آمریکا نیز هست
خارپشت ها ( (Hedgehogپستاندارانی کوچک با بدنی پوشیده شده از خار هستند و در ناحیه سطحی شکم فاقد خار می‌باشند. این حیوانات عضو راستهerinaceomorpha خانوادهerinaceidae و تحت خانواده erinaceinae هستند. محل طبیعی زندگی خارپشت ها آفریقا، آسیا و اروپا است.
گونه های معمول خارپشت
خارپشت‌ها بر اساس طول گوش، ریخت شناسی جمجمه و شکل و ساختار خارهایشان دسته بندی می شوند .گونه های متفاوتی وجود دارند، که شامل :گونه‌های الجزایری، آفریقایی، اروپایی، پرونر، گوش بلند یا مصری، اتیوپی یا خارپشت صحرایی هستند.
۲ گونه از معمول ترین گونه های آنها به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شوند؛ گونه خارپشت آفریقایی و خارپشت اروپایی. خارپشت آفریقای مرکزی همچنین به نام شکم سفید، چهار انگشتی یا گونه بومی آفریقا هم شناخته می‌شود و رایج ترین گونه پت در آمریکا نیز هست.
رنگ های معمول خارهای آنها: جوگندمی و کاملا سفید که به آن دانه برفی نیز می‌گویند، است.
یکی دیگر از گونه‌ها خارپشت ایرانی یا برانت است که جثه گردی دارد و گوش هایش مثلثی و بسیار بزرگند. خارهایی به رنگ‌های سیاه و زرد دارد که معمولا قسمت های انتهایی آنها سیاه است و به همین دلیل در کل سیاه دیده می شود. این گونه دربوته زار‌ها، زمین های کشاورزی و باغ ها زندگی می کند.
آناتومی و فیزیولوژی خارپشت
خارهای خارپشت که روی سر تا پشت آن کشیده شده است بازدارنده حیوانات درنده است. دومین مکانیسم دفاعی توانایی تبدیل به یک توپ متراکم شدن است تا از قسمت‌های پایینی شکم، پاها و صورتش دفاع کند.
این ناحیه‌ها معمولأ با موهای سفید نرم پوشیده شده اند. بیشتر خارپشت‌ها ۵ انگشت دارند، اگرچه گونه بومی آفریقا فقط ۴ انگشت روی پاهای عقبش دارد و با نام خارپشت ۴ انگشتی نیز شناخته می‌شود.
خارپشت‌ها پاهای قوی و محکمی دارند ولی دم ندارند. یکی از ویژگی های غیر معمول خارپشت‌ها، اتصال قسمت پایینی استخوان های زند زیرین و زبرین آنها است.
خارپشت بالغ آفریقایی ۵تا ۸ اینچ است در حالیکه خارپشت اروپایی ۱۲-۱۴ اینچ طول دارد. خارپشت‌ها حس بویایی بسیار تکامل یافته‌ای دارند. ماده‌ها در ۲-۶ ماهگی و نرها در ۶-۸ ماهگی بالغ می شوند. سن مفید تولید مثل در ماده ۲-۳ سال است. خارپشت‌ها در کل ۳-۸ سال عمر می کنند.
ضربان قلب:۱۸۰-۲۸۰ در دقیقه -تعداد تنفس :۲۵-۵۰ بار در دقیقه است.
جوگندمی و کاملا سفید از رنگ های معمول خارهای خارپشت است
آواسازی خارپشت آفریقایی
خارپشت‌ها می‌توانند صدای بینkhz ۴۰-۹۰ را بشنوند (که بالا‌تر از شنوایی انسان هاست) صداهای خرخر، فش فش و فوت کردن نشان دهنده هشدار و پرخاش است که با لرزش‌های دقیق حنجره تولید و یک بازدم از بینی خارج می‌شود. اینها را عموما وقتی که به حیوانی دیگر می‌رسند از خود ساطع می‌کنند.
جیغ زدن یک هشدار جدی در زمانی است که حیوان درد دارد یا تحت استرس است. صدای بو کشیدن نیز زمانی تولید می شود که خارپشت‌ها دنبال غذا هستند. خارپشت ها قوه بویایی تکامل یافته‌ای دارند. چشم‌های کوچک دلالت بر احتیاج به نشانه‌های بویایی و شنوایی و غالب بودن این حس‌ها بر بینایی دارد.
چون خارپشت‌ها همه چیز خوار هستند فک های قویتری دارد و دندان های آنها نسبت به سایر حشره خوار‌ها کند است.
تولید مثل خارپشت
جنسیت خارپشت از آناتومی خارجی آن نیز مشخص است. نرها فاصله بین مقعد و دستگاه تناسلیشان بیشتراز ماده‌هاست. در ناحیه زیر شکمی نرها غلاف آلت تناسلی مشاهده می‌شود.
نرها کیسه بیضه ندارند. اما می توان بیضه های حیوان را لمس کرد. سیستم زندگی خارپشت های نر چند همسری است و ماده‌ها توانایی تولید مثل در سن پایین را دارند. خارپشت‌های ماده چند فحلی‌اند و جفت گیری آنها سالانه است.
خارپشت‌های نر با اصوات مشخصی از جمله فش فش کردن، اشاره کردن و دایره وار دور حیوان ماده چرخیدن نظر جفت را به خود جلب می‌کند. در صورت بروز رفتار تهاجمی از سوی حیوان ماده می بایست حیوان نر را از کنارش دور کرد اما می‌توان پس از مدتی مجددأ حیوان نر را به حیوان ماده معرفی کرد.
حیوان نر پس از انجام جفت‌گیری می‌بایست از محیط خارج شود زیرا حضور آن می تواند سبب ایجاد کانیبالیسم (هم گونه خواری (شود.
حیوان نر نقشی در پرستاری بچه‌ها ندارد. رحم جنس ماده دو شاخه و با یک گردن است. حیوان ماده به صورت خودبخودی تخمک آزاد می‌کند و به لحاظ جنسی در دو ماهگی بالغ است اما جفت‌گیری نباید پیش از سن ۶ ماهگی صورت گیرد. پس از جفت‌گیری ترشحات واژن نمایان می‌شود و حیوان ماده تمایلی برای جفت گیری ندارد و به حیوان نر اجازه نزدیکی نمی‌دهد.
طول دوره ی آبستنی بین ۳۴ تا ۳۷ روز و متوسط تعداد بچه‌ها ۳ عدد (۱-۷) است. حیوان ماده نسبت به بچه‌های خود مسؤول است اما ممکن است در شرایط استرس و آزار و اذیت بس از جفت گیری رفتار هم گونه خواری بروز دهد.
بچه‌های به دنیا آمده کور و کر هستند. چشم‌ها و گوش‌ها در سن ۱۴ تا ۲۰ روزگی توانایی کامل را می یابند. خار پشت های جوان خارهایی در زیر پوست دارند که ساعاتی پس از تولد از بدنشان خارج می شود.
این خار‌ها در سن ۱ ماهگی با خارهای دایمی جایگزین می شوند. طول دوره شیردهی ۴تا ۶ هفته است و از ۳هفتگی می توانند غذای جامد مصرف کنند.
خارپشت ها از ۳هفتگی می توانند غذای جامد مصرف کنند
توانایی های ویژه خارپشت
خارپشت‌ها شب گرد، دارای قلمروی خاص خود و منزوی اند. البته در دوران جلب نظر جفت و بزرگ کردن فرزندان اینگونه نیستند. در دوره طولانی استرس که شامل گرما یا سرمای بیش از اندازه است غیر فعال می‌باشند ولی به خواب زمستانی نمی روند. عدم فعالیت یک حالت دائمی نیست.
این دوره باعث کاهش فعالیت متابولیکی می‌شود و خارپشت را در معرض عفونت قرار می‌دهد. بنابراین دمای محیط باید ثابت بماند تا این خطرات به وجود نیاید.
خارپشت‌ها یک رفتار خاص از خود نشان می‌دهند که خود چرب کردن (anting) نام دارد.
این رفتار زمانی اتفاق می‌افتد که خارپشت با یک ماده جدید روبرو می‌شود، آن را لیس می زند یا می‌جود، مزه می کند و بزاقی غلیظ و کف کرده می‌سازدکه روی تیغ هایش پخش می شود، این فرآیند یک رفتار معمولی در زمان جذب جفت، مشخص کردن قلمرو، ارتباط بین همنوعان، کاهش انگل های پوستی یا یک مکانیسم تهاجمی است.
خارپشت ها در زمان تهدید شدن، به صورت یک توپ در می آیند، خارهایشان را از هم باز و پهن می کنند، خود را باد می‌کنند و یک صدای فش فش از خود ساطع می کنند. تیغ ها موهای تغییر شکل یافته‌اند که از کراتین تشکیل شده و نوک‌های تیزی دارند ولی نیشدار نیستند.
ورود تیغ‌ها به پوست می‌تواند با یک واکنش آلرژیک همراه باشد. یک خارپشت معمولی می‌تواند حدود ۵۰۰۰ خار داشته باشد.
پرورش و نگهداری خارپشت
چون خارپشت‌ها منزوی و دارای قلمرو‌اند، پیشنهاد می‌شود که آنها به صورت جدا از هم نگهداری شوند. قفس باید دیوار‌های نرم و به اندازه کافی بلند (برای جلوگیری از فرار) داشته باشد چون خارپشت‌ها حیوانات چابکی هستند.
می توان از آکواریم های شیشه‌ای یا قفس‌هایی با پلاستیک فشرده استفاده کرد. برای هر خارپشت ۵ در ۷ سانتیمتر سطح احتیاج است.
زمین قفس باید متراکم باشد، کف‌هایی با شکل توری می‌تواند باعث صدمه به پا یا انگشتان آنها شود. سطح بستر باید خشک و تمیز نگهداری شود و مواد جاذب مناسب مثل روزنامه تکه‌تکه شده، کاه، تکه‌های درخت صنوبر و چوب ذرت خرد شده برای پوشاندن بستر استفاده شود و باید حدود ۸ سانتیمتر عمق داشته باشد.
نباید از پارچه برای بستر استفاده شود.
چون ممکن است توسط حیوان خرده شود یا دور پاهایشان بپیچد و آنها را گرفتار کند و باعث قطع عضو یا مرگ حیوان شود. تکه‌های چوب معطر مخصوصا چوب درخت سدر نباید استفاده شود چون می تواند باعث التهاب پوستی شود.
بستر باید به صورت تکه‌ای هرروز و به طور کامل در بازه‌های زمانی مناسب عوض شود تا از التهاب پوستی و بقیه مشکلات عدم رعایت بهداشت جلوگیری شود.
خارپشت ها لانه‌ای برای استراحت احتیاج دارند. اندازه آن باید کمی بزرگتر از جثه خود حیوان باشد و باید هر از چندی تمییز شود. لانه مناسب جعبه مقوایی یا چوبی یا pvc یا حتی گلدان می‌تواند باشد. چون خارپشت ها شب گرد‌اند، صاحب آن باید آگاه باشد که بازه زمانی فعالیت آن بین غروب و طلوع آفتاب است.
بقیه لوازم جانبی قفس شامل یک سطح صاف، چرخ و فلک و بستری برای نگهداری بچه ها است.
چرخ و فلک ها با میله های باز به علت امکان آسیب رسانی به ران حیوان نباید استفاده شوند. دمای داخل قفس باید حدود ۲۴-۳۰ درجه سانتیگراد باشد. می‌توان یک صفحه حرارتی قابل تنظیم زیر قفس قرار داد.
دمای داخل قفس تشپراخ باید حدود ۲۴-۳۰ درجه سانتیگراد باشد
قفس خارپشت باید در محلی به دور از نور مستقیم یا هرج و مرج باشد چون خارپشت‌ها از صدای بلند یا نور زیاد می‌ترسند، پس قفس را باید در مکانی خلوت از خانه قرار داد. رطوبت زیر ۴۰درصد مناسب است. برای پایش شرایط محیطی یک رطوبت سنج و دما سنج را می توان در قفس قرار داد.
آب باید به صورت آزاد و همیشه در دسترس باشد. همچنین می‌توان از یک لوله مجهز به قطره چکان یا یک ظرف سنگین سفالی استفاده کرد و می‌توان یک لگن با عمق کم برای آب تنی حیوان نیز در قفس قرار داد.
خارپشت ها را می‌توان در یک محفظه غیر قابل فرار برای فعالیت گذاشت و از لگن شنا، اسباب بازی، کاه یا یونجه، لوله‌های مقوایی و ابزاری برای بالا رفتن حیوان استفاده کرد.
از لگن شنا، اسباب بازی، کاه یا یونجه، لوله‌های مقوایی و ابزاری برای بالا رفتن حیوان استفاده کرد
تغذیه خارپشت
در طبیعت خارپشت‌ها همه‌چیز خوار و حشره خوار‌اند. رژیم غذایی ایده آل آنها باید مقدارکمی چربی ومقدار زیادی پروتیین داشته باشد. فرمول‌های تجاری غذا برای خارپشت‌ها موجود است، ولی بیشتر آنها بر اساس رژیم غذایی گربه می باشد. غذا نباید به صورت آزاد در اختیارشان باشد چون می‌تواند باعث چاقی شود که یک مشکل رایج در خارپشت های محبوس است.
در این جا به تعدادی از وعده‌های مناسب اشاره می‌کنیم. ۲ قاشق غذاخوری غذای رژیمی گربه یا ترکیبی از غذای خشک و کنسرو و یا یک رژیم غذایی مناسب حشره خوار‌ها. همچنین یک تا دو قاشق غذاخوری از سبزیجات یخ زده (یخ باز شده) که به آن مقداری پودر ویتامین و مواد معدنی اضافه شده باشد هم مناسب است. در هفته چند بار می توان ۳-۵ حشره به خارپشت‌ها داد.
یک تا دو قاشق سوپ بچه، تخم مرغ پخته، کرم خوراکی یا دیگر گونه‌های حشرات و کرم‌ها هم مناسب است. وزن خارپشت‌ها باید تحت کنترل باشد تا از چاقی و اضافه وزن جلوگیری شود. خارپشت ها نباید با حلزون تغذیه شوند چون می تواند باعث بیماری های انگلی شود. قسمت اعظم رژیم‌های غذایی باید شامل غذای تجاری خارپشت‌ها باشد.
به علاوه تقریبا یک تا دو قاشق چای خوری از غذاهای مرطوب مثل (کنسرو گربه یا سگ، پنیر دلمه کم چرب، گوشت پخته شده یا تخم مرغ) و یک و نیم قاشق غذاخوری میوه یا سبزیجات مثل ) سیب، گلابی، انواع توت، موز، انگور، برگ های سبز، نخودفرنگی، گوجه، کدو، لوبیا و هویج پخته) هم می توان به عنوان غذا استفاده کرد.
غذای تشویقی مناسب می‌تواند ۳تا۴ مرتبه در هفته استفاده شود و شامل کرم خوراکی و کرم خاکی باشد. کرم موم دار به علت چربی زیاد نباید استفاده شود. شیر باعث اسهال می‌شود لذا نباید در رژیم غذایی خارپشت ها گنجانده شود. مواد سخت مثل هویج خام، دانه‌های خشکبار و دانه می‌تواند در سقف دهان گیر کند و نباید برای تغذیه خارپشت ها استفاده شود.
موارد تغذیه‌ای بستگی به جنسیت، سن، وضعیت جنسی و فعالیت خارپشت دارد و با توجه به این موارد رژیم غذایی زیر نظر دامپزشک قابل تغییر است.
موارد تغذیه‌ای بستگی به جنسیت، سن، وضعیت جنسی و فعالیت خارپشت دارد
بیماری‌های شایع خارپشت
در سلامت خارپشت‌ها باید به بهداشت دهانی و دندانی واکسیناسیون وانگل‌های داخلی و خارجی توجه کرد.
اضافه وزن خارپشت : که ناشی از تغذیه نامناسب، فعالیت کم و یا هوای سرد محیط است و باید به وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها برای جلوگیری از بروز این مشکل توجه کرد.
بیماری‌های دندانی خارپشت : که می‌تواند باعث کاهش اشتها، آبریزش دهانی و کاهش وزن شود. با مسواک زدن روزانه می‌توان از آن جلوگیری کرد و در صورت پیشرفت برای درمان نیازمند اقدامات تخصصی دندانپزشکی و در صورت لزوم درمان آنتی‌بوتیکی است. البته باید توجه داشت که آبریزش دهانی همراه با عادت(anting) ،طبیعی است.
نئوپلازیا خارپشت : که درخارپشت‌ها معمولا به صورت ندول‌ها و یا توده‌هایی رو یا زیر پوست، جراحت، نفس متعفن، آبریزش دهانی، بی‌اشتهایی، اسهال، کاهش وزن و بزرگ شدن شکم ظهور می‌کند.
احتمال بروز تومور در خارپشت‌های بزرگتر از سه سال شایع‌تر است که تومور بدخیم سلول‌های پوششی دهان، شایع‌ترین تومور موجود می‌باشد. تومور غدد پستانی و رحمی در جنس ماده رایج است که عمدتا بدخیم است.
بیماری قلبی خارپشت : کاردیومیوپاتی اتساعی بصورت معمول در خارپشت های خانگی مشاهده می شود و حیوانات مسن را درگیر می کند. تظاهرات بالینی شامل کاهش وزن ، مرمر های قلبی، کاهش فعالیت و مرگ ناگهانی است. پیش آگهی طولانی مدت نامطلوب می باشد اما خارپشت ها می توانند بصورت کوتاه مدت بوسیله داروهای تخصصی زیر نظر دامپزشک تحت درمان قرار گیرند.
سالمونلا خارپشت : سویه های متفاوتی از این باکتری در خارپشت‌ها می‌توانند ایجاد بیماری کنند. در نتیجه صاحبان آنها باید توجه داشته باشند که خارپشت‌ها می‌توانند حامل و انتقال دهنده عامل بیماری زا باشند.
برای کاهش احتمال انتقال سالمونلا صاحبان دام باید بعد از در دست گرفتن حیوان یا قفس آن و یا تعویض بسترش، دست‌های خود را با آب و صابون بشویند .البته باید توجه داشت که حیوانات خانگی نظیر خارپشت نباید نزدیک به محل‌های آماده سازی غذا یا نزدیک دهان نگه داشته شوند.
تروما خارپشت : زخم و شکستگی می‌تواند به دنبال نزاع با سایر خارپشت‌ها یا حیوانات خانگی ایجاد شود. همچنین تروما می‌تواند مربوط به افتادن از ارتفاع یا لگد مال کردن حیوان هم باشد.
درماتیت خارپشت: انگل های پوستی می توانند تشخیص داده شده و درمان شوند. اقدامات نگهداری و آماده سازی محیط زیست آنها می بایست به منظور پیشگیری از این موارد مد نظر قرار گیرد .تظاهرات بالینی شامل پوشش نامرتب، خارهای شکسته شده و تحریک پذیر می‌باشند.
بیماری های کبدی خارپشت: بیماری‌های کبدی شامل هپاتیت، کبد چرب و نئوپلازی می‌باشد. این موارد می‌تواند به دنبال چاقی مفرط، جیره غنی از چربی، موادی که برای کبد سمی می‌باشند. عفونت‌های مزمن باکتریایی و یا حساسیت‌های نژادی اتفاق بیفتد. تظاهرات بالینی شامل اسهال، از دست رفتن اشتها، کاهش وزن و یا حتی از بین رفتن حیوان است.
انگل های پوستی می توانند تشخیص داده شده و درمان شوند
بیماری های تنفسی خارپشت: عفونت‌های ریوی و بینی می‌تواند به دنبال عوامل باکتریایی، قارچی و یا ویروسی باشد. مایع درمانی، اکسیژن درمانی، استفاده از ترکیبات آنتی بیوتیکی و ضد قارچی می تواند از جمله اقدامات درمانی باشد.
تظاهرات بالینی شامل تنفس سخت، احتقان و عطسه کردن است. عوامل مساعد کننده برای ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی و تحتانی شامل بستر غبار آلود و نامناسب، جیره نامناسب و بیماری‌های همراه است.
سندرم Wobbly خارپشت: یک بیماری تحلیل برنده عصبی است که به این اسم نامیده شده است. شیوع این بیماری در گونه خانگی آفریقایی ۱۰% است. نمود علایم بالینی می تواند بین ۱ تا ۳۶ ماه از عمر حیوان به طول بیانجامد. علایم بالینی شامل افتادن به یک سمت ، تشنج، لرزش عضلانی، بیرون زدگی کره چشم، تحلیل عضلانی ،سختی در بلع، خستگی و یا فلجی ناحیه ای می‌باشد.
بیماری‌های اسکلتی–عضلانی خارپشت: بیماری‌های اسکلتی – عضلانی می تواند با نمود لنگش و مقاومت در برابر حرکت باشد. علل متداول آن رشد بیش از حد ناخن‌ها ،عفونت پاها، چاقی مفرط ،شکستگی و تورم مفاصل است.
بیماری های چشمی خارپشت: زخم قرنیه و سایر آسیب‌های چشمی به صورت متداول در خارپشتان به وقوع می‌پیوندد. انجام اقدامات درمانی می‌تواند مشکل باشد. از بین رفتن بینایی یک یا هر دو چشم نمی‌تواند با توجه به توانایی راه رفتن در قفس حیوان می‌تواند مورد ارزیابی قرار گیرد.
منبع : worldpets.ir
