چرا جذبِ این خوراکی‌های خوشمزه می‌شویم؟

برترین ها – ترجمه از هدی بانکی: آیا برای‌تان پیش آمده که در برابر مثلا یک پاکت چیپس یا یک دونات وسوسه برانگیز نتوانید مقاومت کنید، با وجود اینکه کاملا هم سیر هستید؟ گرسنگی تنها دلیل خوردن نیست. گاهی نیرو‌های دیگری ما را وادار می‌کنند کلوچه و چیپس و … بخوریم. «نیاز» به خوردن و «هوس» خوردن دو پدیده‌ی کاملا متفاوت هستند.

گرسنگی، یک نیاز فیزیولوژکی به خوردن است که از افت ذخایر انرژی در بدن ناشی می‌شود، در حالیکه اشتها، هوس ِ خوردن چیزی بر اساس احساس بینایی، شنوایی و بویایی از یک غذا یا به دلیل اندیشیدن به غذایی خاص است.

اشتها، انتخاب‌گر تر از گرسنگی است. وقتی واقعا گرسنه هستید، نسبت به طیف گسترده‌ای از غذاها پذیرایید. اما وقتی اشتهای‌ شما ترغیب‌تان می‌کند خوراکی خاصی را بخورید، از ته دل‌تان فقط هوس خوردن آن را دارید یا توسط ویژگی‌های حسی غذایی خاص، اغوا شده‌اید. وقتی هوس پیتزا کرده‌اید، یک کاسه اسفناج نمی‌تواند جوابگوی شما باشد.

میل یا هوس شدید، شکل ِ بسیار شدیدتر ِ اشتهاست و معمولا نسبت به غذایی خاص یا نوع خاصی از غذا ایجاد می‌شود. از نظر لغوی، هوس یا ولع، به میل یا آرزوی غیر طبیعی، شدید و ناگهانی گفته می‌شود. بنابراین هوس کردن غذایی خاص، بسیار ناگهانی‌تر از اشتهای غذایی را داشتن است. هوس معمولا نتیجه‌ی دگرگونی هیجانی و استرس است.

بعضی از کارشناسان عقیده دارند هوس، راهی برای آرام کردن هیجانات بوسیله‌ی تامین بدن با یک غذای راحت و فوری است. منطقی به نظر می‌رسد، اینطور نیست؟ ما معمولا هوس می‌کنیم غذاهای راحت و بی‌دردسر بخوریم تا غذاهای سالم‌تری چون سیب یا یک کاسه بروکلی. در واقع هوس ِ خوردن، معمولا برای یکی از سه نوع غذایی است که برای‌تان خواهیم گفت.

 

خوردنی‌های شیرین

هوس ِ خوردن خوراکی‌هایی که قند زیادی دارند معمول‌تر از همه است، مخصوصا در میان خانم‌ها. زن‌ها بیشتر هوس خوردن چیزهای شیرین دارند در حالیکه مردها معمولا هوس می‌کنند خوراکی‌های شور بخورند. چرا هوس شیرینی اینقدر شایع است؟ مطالعاتی که روی حیوانات انجام شده نشان می‌دهد خوردن غذاهایی که قند فراوان دارند، بخش پاداش دهی مغز را تحریک می‌کند، مخصوصا ان نواحی که مربوط به دوپامین هستند.

بنابراین خوردن شیرینی در واقع تقویت کننده‌ی روحیه است. به همین دلیل است که وقتی احساس ناخوشی یا استرس می‌کنید، نان شیرینی شکلاتی به نظرتان فریبنده و وسوسه انگیز می‌آید، چون موقتا می‌تواند حال‌تان را بهتر کند.

متاسفانه، حال خوشی که از خوردن ِ یک خوراکی شیرین به شما دست می‌دهد، تبدیل به چیزی می‌‌شود که بدن‌تان دوست دارد باز هم تجربه‌اش کند و در نتیجه هوس ِ شیرینی را ایجاد می‌کند. شواهد علمی نشان می‌دهند که شیرینی اعتیاد آور است زیرا همان قسمت‌های پاداش‌ دهی در مغز را تحریک می‌کند که داروهای اعتیاد آور فعال می‌کنند.

چطور باید این چرخه را بشکنید؟ بهترین راه ِ متوقف کردن میل ناگهانی به شیرینی این است که تدریجا میزان قند و شیرینی را در رژیم غذایی‌تان کم کنید و به ذائقه‌تان فرصتی بدهید تا خودش را با مقدار کمتری از شیرینی سازگار کند. می‌توانید با جایگزین کردن شیرینی‌هایی که ارزش غذایی اندکی دارند با چیزهای کم شیرین‌تری مثل شکلات تلخ شروع کنید.

خوردن میوه هم راهی برای جواب دادن به میل به شیرینی به طور طبیعی است. مثلا یک بسته توت فرنگی منجمد بخرید و به جای بستنی از خوردن توت فرنگی‌های‌تان لذت ببرید. این جایگزین‌ها می‌توانند به شما کمک کنند میل‌تان را آرام کنید، اما باید هدف‌تان را روی حذف تدریجی شیرینی از رژیم غذایی‌تان بگذارید تا بتوانید چرخه‌ی هوس شیرینی را بشکنید. با کمی صبر و حوصله جواب خواهید گرفت.

خوردنی‌های تُرد و شور

چپس سیب زمینی، بیسکویت ترد و آجیل شور در رده‌ی هوس‌های تُرد و شور قرار می‌گیرند. شاید فکر کنید معمولا هوس شیرینی، متداول‌تر از هوس شوری است، اما واقعیت این است که درصد قابل توجهی از مردُم، میل شدید به خوردن خوراکی‌های پُرنمک دارند. در میان سه نوع هوس غذایی، این نوع بیشتر از بقیه با دلایل پنهان بیماری‌ها و اختلال‌ها مرتبط است، هر چند بیشتر افرادی که میل زیاد به خوردن نمک دارند سالم هستند.

استرس در هوس غذاهای شور نیز نقش دارد. استرس روحی و جسمی باعث می‌شود غدد فوق کلیوی (آدرنال)، هورمون‌های استرس بیشتری ترشح کنند. برخی از پزشکان عقیده دارند غدد فوق کلیوی می‌توانند در اثر تولید بیش از حد این هورمون‌ها خسته و ناتوان شده و به جایی برسند که دیگر نتوانند هورمون استرس کافی تولید کنند. از آنجاییکه غدد فوق کلیوی مسئول تولید هورمون‌های تعدیل کننده‌ی نمک و مایعات در بدن نیز هستند، اگر خسته و ناتوان شوند، کارآمدی کمتری در تنظیم و تعدیل مایعات و نمک خواهند داشت. اگر شما فشار خون پایین داشته باشید یا وقتی فورا از جای‌تان بلند می‌شوید دچار سرگیجه شوید و هوس شوری هم داشته باشید، این می‌تواند نشاندهنده‌ی خستگی آدرنال یا مشکلات جدی‌تر در غدد آدرنال‌تان باشد.

نوع شدیدتر ِ بیماری غدد آدرنال، بیماری آدیسون نام دارد و بیماری‌ است که نیاز یه درمان فوری دارد. به همین علت است که وقتی شما به طور ناگهانی دچار هوس نمک و شوری می‌شوید، باید زودتر به پزشک مراجعه کنید. برخی از کارشناسان عقیده دارند هوس نمک می‌تواند نشاندهنده‌ی کمبود ماده‌ای معدنی مانند منیزیم، کلسیم، روی، پتاسیم و یا آهن باشد. اما هنوز شواهد دقیقی برای تائید این ادعا وجود ندارد.
اگر هوس غذای شوری را دارید، سراغ جایگزین‌های سالم‌تری بروید مثلا آجیل نمکی. چون در هر صورت، مغزها و آجیل نسبت به چیپس و … مغذی‌تر هستند. اسنک نمکی دیگری که غنی از مواد معدنی است و طعم شوری هم دارد، چیپس جلبک است.

فست فود

فست فود، ترکیبی از نمک و چربی و قند است که در یک وعده جای گرفته است. بنابراین اصلا عجیب نیست که برای تعداد بسیار زیادی از مردم وسوسه برانگیز باشد. اما همه‌ی ما می‌دانیم که فست فود، تاثیرات منفی زیادی بر بدن انسان دارد. پژوهشی نشان داد که شاخص‌های التهابی، فورا بعد از خوردن فست فود در بدن افزایش یافته و تا ساعت‌ها باقی می‌ماند. رستوران‌های فست فود مدام به دنبال ترکیبات کامل‌تر و جذاب‌تری از چربی و قند و نمک هستند تا با تقویت طعم و مزه، شما را بیشتر وسوسه کنند.

اگر نمی‌توانید عادت فست فود خوردن را ترک کنید، سعی کنید گزینه‌های سالم‌تری را جایگزین کنید. مثلا یک بسته برگر سبزیجات بخرید و در خانه درست کنید و از خوردنش لذت ببرید. اگر سیب زمینی سرخ کرده، نقطه ضعف شماست، یک دستگاه خشک کن سیب زمینی بخرید تا بدون نیاز به روغن، هر وقت هوس سیب زمینی سرخ کردید، سیب زمینی خشک شده بخورید. یادآوری می‌کنیم که هدف‌تان باید حذف تدریجی غذاهای پُرکالری و کم ارزشی مانند سیب زمینی سرخ کرده باشد، اما اگر در نهایت نتوانستید جلوی خودتان را بگیرید، خیلی بهتر است که خودتان در خانه آن را درست کنید.

حرف آخر

ممکن است هوس غذایی شما با دیگری متفاوت باشد اما باید بدانید که به هر حال تسلیم هوس غذایی شدن می‌تواند منجر به افزایش وزن شود. اگر میل زیاد به نمک دارید، حتما سایر علائم اختلال غدد فوق کلیوی را بررسی کنید و جایگزین‌های سالم‌تری مانند آجیل نمکی را انتخاب کنید. اگر هم قند و شیرینی چیزی است که اغلب هوسش را می‌کنید، باز هم باید منابع سالم‌تر و طبیعی‌تری چون میوه را جایگزین کنید. اگر عاشق فست فود هستید، درست کردن انواع سالم‌تر آن را در خانه یاد بگیرید و کمی تنوع وارد رژیم غذایی‌تان کنید.