احادیث ناب درباره تربیت کودکان

احادیث و سخنان ائمه درباره تربیت کودک

احادیث ائمه معصوم (ع) درباره تربیت کودکان

خانواده و جامعه از بدو تولد برای رسیدن به تعالی کودک تلاش می‌کنند، در همین راستا شرح مختصری از احادیث ائمه معصوم (ع) درباره تربیت کودکان برای مخاطبان گردآوری شده است.

فراهم کردن زمینه رشد و تعالی انسان و تعلم و تربیتی است که باعث به کمال رسیدن بشر می‌شود. رشدی که بر پایه عقاید و باور‌های انسانی شکل گرفته و در دین مبین اسلام از پیامبران و ائمه معصوم (ع)، روایت و احادیث بسیاری در این رابطه بیان شده است.

آنچه هدف تعلیم و تربیت اسلامی است، حقیقت‌جویی و رسیدن به رستگاری است و این مسئله جز از راه تعلیم و تعقل در کنار تزکیه نفس حاصل نمی‌شود. تربیت دارای اهداف گسترده‌ای است، زیرا به تمامی جنبه‌های جسمی و روحی انسان توجه دارد و در پی آن است که استعداد‌های گوناگون بشر را بارور سازد. بدون شک تعلیم و تربیت اسلامی نظامی جامع و کامل است که تمام ابعاد وجودی انسان را مورد توجه قرار داده است. در این فرآیند جسم و روان، حیات دنیوی و اخروی، جامعه و فرد باید به یک میزان پرورش یابند و هیچ یک نباید به بهانه دیگری نادیده گرفته شود. این مقاله به صورت مروری تدوین شده است.

یکی از بهترین الگو‌های تعلیم و تربیت فرزندان، اهل بیت (ع) و تربیت نبوی و حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) است که از نسل آن‌ها ۹ ستاره درخشان و حضرت حجت (عج) در آسمان امامت و ولایت درخشیده‌اند. از همین رو و به ضرورت ترویج فرهنگ و تربیت اسلامی در این گزارش به احادیثی از ائمه معصومین (ع) در باب تربیت کودکان و نوجوانان می‌پردازیم.

حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «کودک هفت سال آزاد است و هفت سال مورد ادب و توجه و هفت سال دیگر مورد خدمت و یاور است» (بحار الانوار ج. ۲۳ ص. ۶۵)؛ از روایات اسلامی استفاده می‌شود که آغاز تعلیم مدرسه‌ای کودک در هفت سالگی است.

همچنین امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کودک هفت سال بازی می‌کند و هفت سال خواندن و نوشتن می‌آموزد و هفت سال مقررات زندگی حلال و حرام را یاد می‌گیرد». (اصول کافی ج. ۶ ص. ۴۷ و ۴۶) در هفت سال دوم کودک آمادگی لازم را برای فراگیری آداب اسلامی پیدا می‌کند.

امیر مومنان حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «فرزندان خود را به عادت‌ها و آداب خود مجبور نکنید؛ زیرا آن‌ها برای زمانی غیر از زمان شما خلق شده‌اند.» (نهج البلاغه گفتار ۲۴۰) تربیت و پرورش کودکان یکی از اموری است که در سنت اسلامی بسیار مورد اهمیت واقع شده است.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «لاتَضْرِبُوا أَطْفالَکُمْ عَلى بُکآئِهِمْ ….» نوزادان خود را به سبب گریه‌شان کتک نزنید.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «سَمُّوا أَوْلادَکُمْ أَسْمآءَ الْأَنْبِیآءِ وَ أَحْسَنُ الْأَسْمآءِ عَبْدُاللّهِ وَ عَبْدُالرَّحْمنِ.» فرزندانتان را به نام‌هاى پیامبران نامگذارى کنید؛ و زیباترین نام‌ها «عبدالله» و «عبدالرحمن» هستند.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: إِذا سَمَّیْتُمُ الْوَلَدَ مُحَمَّدًا فَأَکْرِمُوهُ وَ أَوْسِعُوا لَهُ فِى الْمَجْلِسِ وَ لاتَقْبَحُوا لَهُ وَجْهًا. «هرگاه نام فرزند را «محمد» گذاشتید، به او احترام بگذارید؛ برایش جا باز کنید؛ و با وى ترشرویى نکنید.»

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ ثَلاثَهٌ: یُحْسِنُ اسْمَهُ وَیُعَلِّمُهُ الـْکِتابَهَ وَیُزَوِّجُهُ إِذا بَلَغَ.» از جمله حقوق فرزند بر پدرش این سه چیزند: نام نیکو بر او گذارد؛ نوشتن را به وى بیاموزد؛ و هنگامى که بالغ شد، همسرش دهد.

امام سجاد علیه السلام فرمودند: «… حَقُّ وَلَدِکَ … أَنَّکَ مَسْؤُولٌ عَمّا وُلّیتَهُ [بِهِ]مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَالدِّلالَهِ عَلى رَبِّهِ …. وَ الْمَعُوَنَهِ عَلى طاعَتِهِ فیکَ وَ فى نَفْسِهِ ….»  حق فرزند تو این است… در سرپرستى وى مسؤولیت دارى که ادب او را نیکو کنى و به سوى پروردگارش رهنمون‌سازى و در فرمانبردارى از او، نسبت به وظایف تو و خودش، یارى‌اش دهى.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نگاهشان به چند کودک افتاد و فرمودند: واى بر فرزندان آخرالزمان از دست پدرانشان! عرض شد: اى پیامبر خدا علیه السلام! آیا از دست پدران مشرکشان؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «لا، مِنْ ءابآئِهِمُ الْمُؤْمِنینَ لایُعَلِّمُونَهُمْ شَیْئًا مِنَ الْفَرآئِضِ وَ إِذا تَعَلَّمُوا أَوْلادُهُمْ مَنَعُوهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُمْ بِعَرَضٍ یَسیرٍ مِنَ الدُّنْیا فَأَنَا مِنْهُمْ بَرىءٌ وَهُمْ مِنّى بُرَ آءُ.» نه، بلکه از دست پدران مؤمن‌شان که هیچ یک از واجبات دینى را به آنان نمى آموزند، و، چون فرزندانشان، خودشان، بخواهند بیاموزند، آنان را باز مى‌دارند، و در برابر آن به بهر‌ اى اندک از دنیا خرسند مى‌شوند. من با چنین پدرانى بیگانه‌ام و آنان نیز با من بیگانه‌اند.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ کَتَبَ اللّه ُ. عَزَّوَجَلَّ لَهُ حَسَنَهً وَمَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللّه ُ. یَوْمَ الْقِیامَهِ وَمَنْ عَلَّمَهُ القُرْءانَ دُعِىَ بِالْأَبَوَیْنِ فَیُکْسَیانِ حُلَّتَیْنِ یَضىءُ مِنْ نُورِهِما وُجُوهُ أَهْلِ الْجَنَّهِ.» هر کس فرزند خود را ببوسد، خداوند بزرگ و بِشکوه براى او کار نیکى مى نویسد؛ و هر کس فرزند خویش را شادمان کند، خداوند نیز در روز قیامت وى را شادمان مى کند؛ و هرکس به فرزندش قرآن بیاموزد، آن فرزند [در روز قیامت]همراه پدر و مادرش فرا خوانده مى شود تا دو جامه بر تن آن دو بپوشند به گونه اى که چهره هاى بهشتیان از فروغشان بدرخشد.

امام امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند: «علموا صبیانکم ما ینفعهم الله به لا یغلب علیهم المرجئه برایها»؛ به کودکان‌تان چیز‌هایی بیاموزید که خداوند با آن چیز‌ها سودشان می‌رساند تا مرجئه (منحرفان عقیدتی) با دیدگاه‌شان بر آنان چیره نشوند.  

گفتنی است؛ این آموزه‌های دینی با توجه به تغییر در نسل‌ها و تربیت فرزندان بیش از پیش باید مورد توجه قرار بگیرد و نه تنها خانواده‌ها بلکه باید در مباحث آموزشی، سازمان آموزش و پرورش نیز پای به میدان بگذارد و بُعد پرورش کودکان و نوجوان در نظر گرفته شود.

منبع: yjc.ir