با کاربردهای دستگاه سونوگرافی آشنا شوید
تقریبا همه با دستگاه سونوگرافی آشنا هستید و برای یکبار هم که شده آن را دیده و یا تجربه کرده اید و لیکن کاربردهای دستگاه سونوگرافی و اینکه در درمان یک بیماری چگونه تاثیر گذار خواهد بود چیزی است که بیشتر افراد از آن بی اطلاع هستند، حتما برایتان جالب خواهد بود اگر بدانید این دستگاه می تواند در درمان سرطان نیز نقش داشته باشد، دستگاه سونوگرافی با قابلیتهای خاصی که دارد می تواند پزشک را با موقعیتی که از خارج بدن شما ناشناخته است آشنا کند و نقش بسیار مثبتی را در روند درمان بیماریهای خطرناکی مانند آنوریسم مغزی، سکته مغزی، سرطان تیروئید، سرطان رحم و غیره بازی کند به همین دلیل تصمیم گرفتم تا مروری بر روی عملکرد دستگاه داشته باشم و بگویم که چگونه درمانهای جدیدی مانند آر اف تیروئید با این روش به خوبی انجام می شوند.
سونوگرافی تکنولوژی تقلید از خفاش ها
اولین تصوری که در مورد دستگاه سونوگرافی هست برگشت امواج آن پس از برخورد به یک شیء است، درست کاری که خفاش ها انجام می دهند، خفاش ها امواجی را در فضا منتشر می کنند که پس از برخورد این امواج و برگشت آنها با متوجه شدن زمان بازخورد، به این پی می برند که مانعی بر سر راه آنها وجود دارد، همین تکنیک به ظاهر ساده انقلابی را در درمان بیماریها به وجود آورد و پزشکان از این خاصیت برای درست کردن تصاویر اعضای داخلی بدن استفاده کردند زیرا این امواج در زمان برخورد در یک فرکانس خاص بازخورد داشته و می توانند تصویری از آنچه می گذرد را تولید کنند.
مروری بر ساخت دستگاه سونوگرافی
پیر و ژاک کوری پس از ایده اولیه در رفتار خفاشها با کشف اثر فشار برقی توانستند پروپهای اولیه سونوگرافی را پایه ریزی کنند، پس از تصویر امواج صوتی نیز مورد بحث واقع شد، غرق شدن کشتی تایتانیک دلیلی بود تا دانشمندان بخواهند نسبت به ضبط امواج صوتی زیر دریا حساسیت نشان دهند شاید فجایع بزرگی را با همین روشهای عالی در تکنولوژی پیش بینی و راه را برای رفع آن هموار کنند.
پاول لانژوین کسی بود که توانست مبدل های امواج صوتی زیر دریا را اختراع کند، او در قرنی معاصر با ماری کوری، آلبرت انشتین و برخی دیگر از دانشمندان بزرگ زندگی می کرد و به نظرم نیامدن اسم دانشمندی که نتیجه زحماتش هنوز سالها پس از مرگ می تواند به دیگران زندگی ببخشد کم لطفی بزرگی است، او با کشف این دستگاه توانست در جنگ جهانی اول توانایی تشخیص زیردریایی های دشمت را داشت.
آلبرت انشتین در نوشته ای مرگ این دانشمند بزرگ را ضربه ای بزرگتر از هر رویداد برای خودش تصویر ساخته، به هر شکل این دانشمند بزرگ پایه ای برای دستگاههای سونوگرافی امروزه بنا کرد.
استفاده پزشکان از دستگاه سونوگرافی
سونوگرافی داپلر
دستگاه داپلر یک نوع سونوگرافی است که شاید کمتر اسمش را شنیده باشید تفاوت این دستگاه با سونوگرافی معمولی توانایی آن در تشخیص حرکت در عروق است، زمانی که شما در کنار یک اتوبان ایستاده اید و اتوموبیلها از فواصل مختلف به شما نزدیک می شوند، ماشین ها با فواصل دور با یک فرکانس به شما نزدیک می شوند و اتومبیل ها در فاصله نزدیک یک فرکانس دیگر که باعث تفاوت صدا برای شماست، این پدیده، پدیده داپلر است که در اثر حرکت فرکانسی که به گیرنده می رسد متفاوت است، از این پدیده برای حرکت مواد و گلوبولهای قرمز در عروق خونی استفاده می شود.
با این دستگاه می توانیم مختصات جریان خون، زیاد و کم شدن آن و سرعت حرکت آن محاسبه کنیم، در واقع اثر کیفی و کمی جریان خون را می توانیم در بافتها بررسی کنیم و از این پدیده در تشخیص بهتر ضایعات کمک بگیریم.
زمانی که بتوانیم میزان خونرسانی به یک بافت را معین کنیم می توانیم متوجه وجود التهاب، بدخیمی و عروق اضافی بشویم و از این کاربرد می توان برای تیروئید، کبد، لنف نودهای گردن و غیره استفاده کنیم و به این شکل با کمک سونوگرافی هم شکل و نواحی آناتومیک بافت مشخص می شود و هم می توان اثرات داینامیک بافت و میزان جریان خون را با داپلر مشخص کرد.
سونوگرافی داپلر در تشخیص سرطان تیروئید
تعجب نکنید، این یک ویژگی عالی از دستگاه سونوگرافی داپلر است، چگونه؟
توده ها و لنف نودهایی که در غده تیروئید رشد می کنند، با تغییرات واضحی در عروق خونی رو به رو می شوند، بررسی این تغییرات عروقی می تواند نشان دهنده یک عامل به نفع بیماری سرطان باشد، از این دستگاه بهره گرفته می شود و با بررسی عروق پزشک اگر به وجود توده بدخیم شک کند پس از آن به نمونه برداری تیروئید روی می آورد و در نهایت با به دست آوردن نتایج آزمایش پاتولوژی و جمع آوری شواهد پی به وجود و یا عدم وجود سرطان می برد.
صبر کنید ! این تنها کاری نیست که سونوگرافی برای سرطان تیروئید می کند، بلکه این دستگاه راهی برای درمان تیروئید نیز به پزشک می دهد، از سال 92 در ایران با آزمایشات و تحقیقات فراوانی که انجام شد پزشکان فوق متبحر در زمینه رادیولوژی با کمک امواج آر اف شروع به درمان سرطان تیروئید کردند، حتما می خواهید ارتباط آن را با دستگاه سونوگرافی بدانید.
دستگاه سونوگرافی تصاویر واضحی از محل توده به پزشک می دهد و بر خلاف قبل که با تشخیص سرطان تمامی غده تیروئید برداشته می شد هم اکنون با یک نیدل کوچک از تصاویری که دستگاه سونوگرافی تولید می کند پی به محل توده برده و پس از تشخیص ناحیه درست با کمک همان نیدل امواج آر اف به توده تابانیده می شود و این تابش باعث می شود تا سلولهای سرطانی شروع به حرکت نموده و این ارتعاشات باعث شکستن سلولها و از بین رفتن توده سرطانی بشود.
از همین روش (تصاویر سونوگرافی) پزشک برای برداشت و نمونه برداری دقیق و هدفمند از توده تیروئید استفاده می کند در واقع نمونه دقیقا از همان محلی برداشته می شود که پزشک به بدخیم بودن آن شک دارد. این بیان ساده برای دستگاه خارق العاده ای است به نام سونوگرافی که می تواند کاربردهای فوق العاده ای در درمان بیماریها و تشخیص آنده بدهد.
در یک مثال ساده درمان آر اف با هدایت دستگاه سونوگرافی می تواند یک توده بدخیم و یا ندول خوش خیم را به صورت هدفمند درمان کند و به این شکل نیازی به حذف غده تیروئید نیست، و نیازی نیست که بیمار تا آخر عمر داروی تیروئید مصرف کند چرا که بدن وی قادر به تولید آن خواهد بود.
با استفاده از روش کالر داپلر و تکنیک جدید تر آن آنژیو پلاست می توان عروق بسیار ریز لنف نودها را مشخص کنیم که در موارد التهابی و خوش خیم این عروق از مرکز غده لنفاوی عبور می کنند ولیکن اگر بدخیمی وجود داشته باشد این عروق از محیط غده لنفاوی هم وارد می شوند که بسیار به تشخیص بیماری کمک می کند.
اکنون چند سالی است که در ایران هم از این تکنیک های پزشکی پیشرفته برای درمان بیماریها و سرطان های تیروئید استفاده می شود و خوشبختانه پاسخ بسیار خوبی برای بیماران بوده است، مرکز سونوگرافی تیراد اولین موسسه تصویربرداری به صورت فوق تخصصی در کشور است که این خدمات را ارائه نموده و بیماران زیادی از این نوع سونوگرافی برای درمان تیروئید استفاده کرده اند.
سونوگرافی در درمان واریس
یکی دیگر از کاربردهای سونوگرافی داپلر درمان واریس است، امواج ماکرویوی که با هدایت دستگاه سونوگرافی به رگهای خونی آسیب دیده تابانیده می شوند باعث خشک شدن وپس از مدتی جذب عروق توسط بدن می شود در حالیکه قبلا لازم بود تا رگهای خونی توسط عمل جراحی برداشته شوند.
سونوگرافی داپلر در تشخیص گرفتگی عروق مغز و قلب
از سونوگرافی داپلر در تشخیص تنگی و انسداد عروق مغز و قلب نیز استفاده می شود، در واقع فردی که دچار گرفتگی عروق شده در صورتی که این عروق به شکل کامل مسدود نباشد پزشک می تواند با تجویز دارو وی را از خطر سکته برهاند و اگر گرفتگی خطرناک باشد و زیاد باشد می تواند با استفاده از روشهایی مانند آنژیوگرافی و استنت گذاری در قلب و یا مغز بیمار را نسبت به سکته ایمن کند.
