عواقب و پیامدهای خر و پف
دکتر محمد ترابی نامی، متخصص علوم اعصاب و فلوشیپ خواب نوشت: بارها شنیده‌ایم که افراد، خر و پف یا به اصطلاح خرخر هنگام خواب را به اشتباه دلیلی بر کیفیت خواب می‌دانند. از نظر آنها وقتی فردی به عمق خواب می‌رود، طبیعتاً خرخر می‌کند و مشکلی در بین نیست. آیا واقعیت این است یا خرخر نشانه مشکل زمینه‌ای هنگام خواب است که ممکن است سلامتی ما را تهدید کند؟ یادمان باشد که یک سوم زندگی ما در خواب می‌گذرد و خواب ناکارآمد تبعات فراوانی روی سلامت جسمی و روانی بر جای میگذارد.
برای پاسخ به سؤال بالا باید به جست و جوی علت خرخر پرداخت. سؤالی که دکتر محمد ترابی نامی متخصص علوم اعصاب و فلوشیپ خواب در پاسخ به آن می‌گوید: در واقع هنگام خرخرِ خواب، توانایی عضلات واقع در پشت گلو، از جمله ماهیچه زبان و عضلات راه هوایی فوقانی کاهش می‌یابد. این کاهش قوام عضلانی را بویژه در مرحله رؤیای خواب شاهد هستیم. وقتی قوام عضلانی کم می‌شود زبان به سمت عقب رانده می‌شود و راه هوایی فوقانی تنگ شده و جریان هوا با تلاطم همراه می‌شود. این تلاطم در بافت‌های نرم حلق و زبان ایجاد لرزش‌هایی می‌کند که صدای ناشی از این لرزش‌ها هنگام جریان هوا همان صدای خرخر است. البته پرخونی یا گرفتگی قسمت پشتی بینی به عنوان بخشی از راه هوایی فوقانی نیز می‌تواند در ایجاد خرخر دخیل باشد.
دکتر ترابی نامی، خستگی، مصرف قرص‌های خواب آور و نوشیدن الکل را از عوامل تشدید‌کننده خرخر می‌داند و می‌گوید: انسداد نسبی بینی به دلیل سرماخوردگی یا حساسیت نیز منجر به خرخر می‌شود. خرخر بیشتر در مردان اتفاق می‌افتد و با افزایش سن نیز شیوع آن بیشتر می‌شود. مشاهده شده افراد سیگاری، افرادی که به پشت می‌خوابند، چاق‌ها و کسانی که فعالیت فیزیکی ندارند، بیشتر خرخر می‌کنند. همچنین احتمال اینکه افراد مبتلا به خرخرِ مکرر و بلند (خرخر عادتی) پشت فرمان چرت بزنند و در نتیجه آن دچار سانحه رانندگی شوند، زیاد است اما خرخر خفیف فقط ممکن است با آزار صوتی همراه باشد.
او می‌گوید: خرخرهای بلند و مکرر که به طور عمده شب‌ها اتفاق می‌افتد، ممکن است، پیش درآمد اختلال‌های جدی‌تر یا عواقب کوتاه یا طولانی تری باشد. خرخرهای بلند بارها خواب را برای لحظات کوتاهی در طول شب قطع می‌کنند که احتمال دارد فرد متوجه این بیداری‌های کوتاه مدت نشود ولی پزشکان متخصص خواب، حین ثبت فعالیت مغزی (Sleep EEG) آن را مشاهده خواهند کرد. از آنجا که به علت وقفه‌های تنفسی شدید و طولانی، افراد دچار خرخرِ شبانه، شب‌ها به مقدار کافی نمی‌خوابند، دچار محرومیت از خواب و مستعد خواب آلودگی در طول روز می‌شوند. همچنین فرد مبتلا به خرخر ممکن است به انسداد تنفسی هنگام خواب یا اصطلاحاً آپنه خواب (Sleep apnea) دچار باشد. آپنه خواب وضعیتی کاملاً جدی و نیازمند تأیید، تشخیص، درمان و پیگیری پزشکی است چرا که می‌تواند به عوارضی مثل پرفشاری کنترل نشده خون، دیابت، اختلالات عصبی – شناختی، سکته قلبی و مغزی بینجامد.
به گفته او، تخریب حافظه کوتاه مدت در مبتلایان به خرخر ممکن است با آپنه خواب که موجب افت مکرر اکسیژن خون در شب می‌شود، مرتبط باشد. خرخر از طریق دیگری هم می‌تواند منجر به تخریب حافظه شود. خرخر باعث مزاحمت خواب همسر بیمار می‌شود و ممکن است او در طول شب بارها بیمار را بیدار کند یا حالت خوابیدن او را از طاق باز به پهلو تغییر دهد و این مسأله می‌تواند موجب اختلال خواب شبانه و در پی آن احساس خستگی در صبح، خواب آلودگی روزانه، تحریک پذیری، فقدان تمرکز، توجه و اشکال در حافظه شود.
او می‌گوید: اگر خرخر فقط هنگام خوابیدن به پشت اتفاق بیفتد، فرد باید سعی کند به پهلو بخوابد. چنانچه بیمار با خواب آلودگی در طی روز مواجه باشد، باید جهت ارزیابی احتمالی وجود اختلال تنفسی یا مشکلات سیستم اعصاب مرکزی هنگام خواب باپزشک متخصص اختلال خواب مشورت کند. در این حالت، معمولاً پس از بررسی‌های بالینی اولیه، در صورت لزوم برای بیمار تست ارزیابی خواب یا پلی سومنوگرافی انجام می‌گیرد. با تفسیر اطلاعات ثبت شده در این تست، تشخیص احتمالی آپنه یا خرخر عادتی، تأیید شده و برای فرد درمان لازم توصیه می‌شود. به گفته او برخی از آگهی‌ها درباره درمان خرخر مبنای علمی ندارند. ترابی نامی عنوان می‌کند: در صورتی که خرخر می‌کنید و چنانچه در طول روز خسته و خواب آلوده هستید، سایز دور گردن تان از 35 سانتیمتر بیشتر است، مرد هستید، شاخص توده بدنی‌تان (BMI) از 35 بیشتر است (چاق هستید) ویا سن شما بالای 50 سال است؛ شما به طور قطع در معرض خطر آپنه انسدادی خواب هستید بنابراین توصیه می‌کنیم موضوع را جدی گرفته و با پزشک متخصص اختلال خواب مشورت کنید. با اینکه در یک نگاه خرخر کردن افراد گاهی فقط یک آلودگی صوتی تلقی شده وحتی ممکن است با مزه به نظر بیاید، واقعیت امر این است که براساس شواهد علمی این موضع در صورتی که دائمی، شدید و همراه با علائمی مانند خواب آلودگی مفرط روزانه باشد، چالشی مهم در سلامت فرد بوده و نیاز به بررسی و تشخیص و مراقبت پزشکی دارد.
