داغ بنوشید، سرد بخورید

هفته نامه همشهری شش و هفت – حبیبه بدری: خیلی از خوراکی‌ها حکم مرغ عروسی و عزا را دارند، اما شکلات مخصوص روزهای جشن و شادی است. حتی شکلات‌های نذری، شکلات‌هایی برای فاتحه و خیرات و از این دست برای شادی پخش می‌شود که امید وصول به آن را داریم، برای خودمان یا برای آنهایی که میان ما نیستند. بچه‌های حالا چشم و دل سیرند و هرچه التماس شان کنی شکلات نمی‌گیرند، مگر این که نامی داشته باشد که طعمش را دوست دارند.

 

با پول نمی‌شود خوشبختی خرید، ‌ولی می‌شود شکلات خرید که تقریبا شبیه همان است. اگر این را قبول ندارید نقل قول  سارا بوینتون؛ طنز نویس و ترانه سرای آمریکایی را بشنوید که می‌گوید: «شکسپیر بزرگ‌ترین تراژدی‌های بشر را نوشت، چون شکلات ندیده بود».خب! حالا فکر شکلات و خرید آن افتاد توی سرتان؟

شکلات خوراکی‌ مشتق از کاکائو است که معمولا از ترکیب شیر، شکر، کره کاکائو و پودر کاکائو با نسبت‌های متفاوت تولید می‌شود. بیشتراز 500 ترکیب شکلات در دنیا وجود دارد،‌ مثل انواع طعم‌هایی که از ترکیب خشکبار و میوه و… به دست می‌آیند. بعضی ترکیب‌ها که عجیب‌ترند. شکلات‌های جرقه‌ای را دیده‌اید؟ وقتی می‌خورید صدای ترق و تروق را از توی سرتان می‌شنوید و انگار آتش‌بازی راه افتاده.شکلات‌های خارجی همیشه جزو سوغات از فرنگ برگشته‌ها بوده‌اند و هستند، حتی حالا که تولید کننده‌های داخلی نسبت به سال‌های اولیه خود کلی پیشرفت کرده‌اند و حالا کمتر شکلاتی طعم اکسپکتورانت می‌دهد. البته تفاوت طعم شکلات‌های داخلی و خارجی خیلی به مواد اولیه بستگی دارد. اینجا مواد اولیه چند ماه در گمرک منتظر ترخیص می‌مانند در حالی که تولید کننده‌های بزرگ شکلات در دنیا تنها با فاصله چند روز مواد اولیه را مورد استفاده قرار می‌دهند.

 

شکلات خوب را باید از عطر و بوی آن تشخیص دهید، بعد هم مزه. اگر می‌خواهید شیرینی و کیک و هر چیزی که شکلات لازم دارد، طعم خوبی پیدا کند، باید آن را با شکلات یا پودر کاکائوی مرغوب درست کنید. مارک و قیمت را فراموش کنید و بچشید. اگر دوست داشتید کار تمام است.

اگر متون تاریخی و ادبیات کشورمان را بگردید اثر و ردپایی از شکلات پیدا نمی‌کنید، نه حکایتی، نه ضرب‌المثلی و نه خاطره‌ای. شکلات دیر به ایران آمد، یعنی سال 1331 که دو برادر مهاجر روسی اولین کارخانه شکلات‌سازی ایران را در تبریز راه انداختند؛ کارخانه‌ای که تا مدت‌ها برای بچه‌ها آبنبات و تافی تولید می‌کرد. استفاده انسان از شکلات اما به هزاران سال پیش بر می‌گردد. در ظروف غذایی که از ۳۰۰۰ سال پیش به جا مانده مایع شکلات یافت شده است و گمان می رود که سلاطین آزتک و مایا به این ماده خوراکی تلخ علاقه مند بودند.

تا اوایل قرن 19 شکلات تلخ بود و اولین بار هلندی‌ها بودند که آن را شیرین کردند تا باب خلاقیت در تولید شکلات را باز کنند. در سال ۱۸۴۷ جوزف فرای و پسرش خمیر شکلاتی تهیه کردند که قابلیت قالب زدن داشت و در سال ۱۸۴۹ جان کدبری آبنبات شکلاتی ساخت. ۲۵ سال بعد اولین شکلات شیری اختراع شد، شکلاتی که دیگر آنقدر نرم نبود که تا شود و برای اولین بار می‌شکست و چند تکه می‌شد. شکلاتی که دمای ذوب آن پایین‌تر از دمای بدن بود و  در دهان آب می‌شد. با این حال شکلات ماده غذای لوکسی بود که تنها بعد از جنگ جهانی اول وارد خانه‌ها و خانواده‌های معمولی شد. وقتی سربازانی که با جیره غذایی شکلات سر می‌کردند به شهرها برگشتند و کلی از این خوراکی انرژی‌زا تعریف کردند، شرکت‌های تولید کننده شکلات، شکلات‌های ارزان برای مصرف همه مردم تولید کردند که بتوانند این بازار آماده را به دست بگیرند.

 

هرچند کاکائو بومی آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی و مکزیک است، اما امروز بزرگ‌ترین صادرکنندگان شکلات در اروپا  به ترتیب آلمان، هلند و بلژیک هستند. آلمان که سابقه 150 ساله در ساخت شکلات دارد بهترین موزه شکلات دنیا را هم در شهر کلن خود جا داده‌است. این موزه یک ساختمان سه طبقه است که در کنار رود راین واقع شده و انواع شکلات‌های قدیمی از جمله شکلات اشتولورک، از معروف‌ترین شکلات‌های قرن نوزدهم را دارد.

 

‌بسته‌های شکلات که برای چشم‌روشنی و مثل آنها تهیه می‌شوند، از خانه‌ای به خانه دیگر  منتقل می‌شوند، یک جا این زنجیره را به هم بزنید. یکی را باز کنید و دور هم بخورید. اگر خیلی از زندگی ناامید شدید در شکلات داغ سفید، تی‌بگ نعناعی بیندازید و بخورید. این طوری متوجه می‌شوید زندگی آن قدرها هم بد نبوده تا حالا. هرچند بعضی‌ها فکر می‌کنند شکلات نعناعی مهم‌ترین اختراع بشر است، اما بعضی‌های دیگر هم معتقدند مشکلات از جایی شروع شده که نعناع را با شکلات ترکیب کردند. از بدترین التماس‌های بشر، التماس به ته‌مانده ظرف‌ شکلات‌های صبحانه است که نتیجه‌اش بشود نصف بند انگشت شکلات!

شکلات تلخ حکم قرص اعصاب را دارد. همیشه همراه داشته باشید تا به جای بحث و جدل چندتا بخورید و آرام بگیرید! بعضی از شکلات‌های تلخ داخلی هستند که باید روی آنها چای بخورید که شیرینیشان اذیت‌تان نکند.

 

مردم تمدن‌های مایا و آزتک معتقد بودند که دانه‌های کاکائو از بهشت می‌آیند و در نتیجه برای کسی که آنها را بخورد قدرت و خردمندی به ارمغان خواهند آورد. آزتک‌ها کاکائو را با فلفل قرمز، آرد ذرت و قارچ‌های توهم زا مخلوط می‌کردند و جوشانده تلخی از آن به دست می‌آوردند. علم امروز هم کلی خواص برای شکلات – البته شکلات خالص و تلخ- بر شمرده. از جمله این که شکلات تلخ منیزیم، اسیدهای چرب، مفید، امگا۳، امگا۶ دارد، مصرف شکلات، با سلامت قلبی عروقی بهتر و افزایش طول عمر در ارتباط است، می‌تواند با پیری و چین و چروک پوست دربیفتد و چربی و فشار خون و احتمال ابتلا به دیابت را کاهش دهد. حتی می‌گویند مقدار زیادی مس در شکلات تلخ وجود دارد که می‌تواند به دارویی برای جلوگیری از سفید شدن مو تبدیل شود، نیز می‌تواند برای بهبود گردش خون مثل آسپرین عمل کند و حتی اضطراب و بی‌حوصلگی را کاهش دهد. شاید این تجربه را داشته‌اید که وقتی افسرده هستید، چون مغز شما در جریان است که اگر شکلات بخورید دوپامین آزاد می‌شود و حالت خوش پیدا می‌کنید، پیام می‌فرستد که: شکلات بخور!

 

البته کیست که نداند زیاده‌روی در مصرف شکلات می‌تواند دندان‌ها را بپوساند. قند و چربی موجود در شکلات، به خصوص انواعی که درصد شکلات پایین‌تری دارند، می‌تواند باعث چاقی و افزایش کلسترول خون شود و یا همین چربی زیاد می‌تواند برای بیماران کلیوی و افراد مبتلا به فشارخون بالا خطرناک باشد.

اولین مواجهه کودکی‌مان با شکلات به عنوان کاراکتر یا موضوع و محور داستان، شاید انیمیشن هانسل و گرتل باشد. هرچند خانه شکلاتی جادوگر در وسط جنگل اصلا از ترسناکی داستان و انیمیشن کم نمی‌کرد، اما رویای کودکانه‌ ساخته شدن خانه‌ای را که همه اجزای آن خوردنی باشد تحقق می‌بخشید. شکل کامل‌تر این رویا اما در فیلم «چارلی و کارخانه شکلات‌سازی» بازسازی شده. در فیلمی که تیم برتون آن را بر اساس رمان رائول دال ساخته بخشی از کارخانه شکلات‌سازی ویلی وانکا منظره‌ای طبیعی است با رودخانه و درخت و چمنزار.

«هر قطره رودخانه، شکلات گرم آب شده است با بهترین کیفیت ممکن، آبشاری که شکلات را مخلوط می‌کند و هم می‌زند تا جا بیفتد و پوک شود، به رودخانه می‌ریزد. چمنزار، درخت‌ها، میوه‌ها و… همه چیز خوردنی‌اند و از جنس شکلات». در این کارخانه کلی هم چیزهای تازه ساخته می‌شود؛ چیزهایی از جنس آرزوهای کودکانه: «شکلات‌های ابدی برای بچه‌هایی که پول تو جیبی کمی می‌گیرند. این شکلات‌ها نه تمام می‌شوند و نه کوچک‌تر. شکلات مو ساز که ریش و سبیل می‌سازد، کوهستان کیک بستنی، گوسفندهایی که از چیدن پشم آنها پشمک درست می‌شود و…». کارخانه را «اومپا لومپا»ها می‌چرخانند؛ یک قبیله سه هزار نفری از آدم کوچولوها که عاشق دانه‌های کاکائو‌اند و به دعوت ویلی وانکا ساکن کارخانه شده‌اند.

 

آن هم بعد از این که  در میان کارگرها چند تا جاسوس پیدا شد و اسرار شکلات‌سازی در اختیار کارخانه‌های رقیب قرار گرفت. همان وقت بود که ویلی وانکا کارخانه را موقتا بست تا این که یک روز مردم دیدند از دودکش‌های کارخانه دود بالا می‌رود. هیچ‌کس نمی‌دید که کسی داخل کارخانه برود یا از آن بیرون بیاید و دروازه‌ها همیشه بسته بودند. تنها چیزی که از آن کارخانه بیرون می‌رفت شکلات بود که قبلا بسته‌بندی شده و مقصد آن هم معلوم بود.

«حاضرم هرچی تو دنیا دارم بدم، یه دفعه دیگه وارد کارخونه بشم»، این آرزوی پدربزرگ چارلی بود که زمانی در کارخانه شکلات‌سازی ویلی وانکا کار می‌کرد؛ آرزویی که وقتی ممکن شد که ویلی وانکا تصمیم گرفت به 5 نفری که برنده بلیت طلایی شوند، اجازه بازدید از کارخانه را بدهد. بلیت‌هایی که در بسته‌های شکلات‌های معمولی پنهان کرده بود.چارلی که داستان از خانواده او شروع شده یکی از این برنده‌هاست، اما نه با تنها شکلاتی که برای هدیه تولد گرفت و نه پس‌انداز پدربزرگ،‌ بلکه پولی که  در میان برف‌ها جلوی پایش سبز شد، او را به آرزویش رساند.

چارلی که علاوه بر پدر و مادر با دو پدربزرگ و دو مادربزرگش که روی هم رفته 381 سال‌ داشتند در فقر اما خوشحال زندگی می‌کرد، نه تنها توانست کارخانه ویلی وانکا را ببیند که صاحب آن شد.«چارلی و کارخانه شکلات‌سازی» دومین فیلم درباره شخصیت ویلی وانکا و بر اساس کتابی به همین نام بود که سال 2005 ساخته شد. قرار است فیلم دیگری هم بر اساس این شخصیت ساخته شود تا این بار بیشتر از جانی دپ به ویلی وانکای داستان شبیه باشد.