کشف نخستین غبار کیهانی بر پشت بام های شهری

برای نخستین بار ذرات غبار کیهانی که از فضا بر زمین می‌بارند بر روی پشت‌بام‌هایی در سه شهر بزرگ یافته شده‌اند. پیشینه‌ی این ذرات ریز به روزگار پیدایش سامانه‌ی خورشیدی در ۴.۶ میلیارد سال پیش می‌رسد.

تصویری هنری از غبار و گاز غبار منظومه ی خورشیدی در هنگام شکل گیری

دانشمندان به طور معمول ذرات غبار کیهانی را در دشت‌های برهوت و یخ‌زده‌ی قطب جنوب پیدا می‌کنند. ولی اکنون برای نخستین بار، این ذرات فضایی در میان گرد و خاک‌های شهری هم یافته شده‌اند. پژوهشگران ۳۰۰ کیلوگرم گرد و خاک به دام افتاده در شیارهای سقف‌هایی در پاریس، اسلو و برلین را غربال کرده و تلاش کردند به کمک آهنربا، ذرات کیهانی -که در بردارنده‌ی کانی‌های مغناطیسی هستند- را از میانشان بیرون بکشند. با این روش، آنها توانستند روی هم رفته ۵۰۰ دانه‌ی غبار کیهانی را در میان این گرد و خاک‌ها شناسایی کنند.

متیو ینژ از کالج سلطنتی لندن می‌گوید: «ما از دهه‌ی ۱۹۴۰ میلادی می‌دانستیم که غبار کیهانی به طور پیوسته از جو می‌گذرد و بر سرمان می‌بارد، ولی تا امروز فکر می‌کردیم نمی‌شود آنها را در میان میلیون‌ها ذره‌ی غبار زمینی پیدا کرد، به جز در کم‌غبارترین محیط‌ها، مانند جنوبگان یا اعماق اقیانوس‌ها. سودمندی آشکار این رویکرد تازه این است که جستجوی غبار کیهانی در حیاط خانه‌هایمان بسیار ساده‌تر از جستجو در جنوبگان و ژرفای اقیانوس است.»

تصویری از غبار کیهانی یافته شده در پاریس

اندیشه‌ی جستجوی غبار کیهانی در شهرها نخستین بار به فکر دانشمند آماتور، جان لارسن از نروژ رسید که در تماس با کالج سلطنتی لندن آن را مطرح کرد. ینژ می‌گوید: «هنگامی که نخستین بار جان به سراغ من آمد تردید داشتم. پیش از این هم افراد بسیاری یافتن غبار کیهانی در مناطق شهری را گزارش کرده بودند، اما پس از بررسی ادعای آنها از سوی دانشمندان روشن شد که این ذرات همگی ریشه‌ی صنعتی داشته‌اند.»

غبار کیهانی شهری از ذرات غبار کیهانی دیگری که تاکنون یافته شده بود بزرگ‌تر است، و به جای ۰.۰۱ میلیمتر، اندازه‌ای نزدیک به ۰.۳ میلیمتر دارند. افزون بر آن، غبار کیهانی یافته شده در شهرها نسبت به غبارهای کیهانی جنوبگان که بسیار هم کهن‌ترند، مقدار کمتری از بلورهای پَر-مانند دارند.

تصویری از ذرات غبار کیهانی کشف شده در پاریس

به گفته‌ی ینژ، این تفاوت‌ها می‌تواند مربوط به تغییرات مدار سیاره‌هایی مانند زمین و مریخ در طی میلیون‌ها سال باشد. آشفتگی‌های گرانشی در پی این تغییرات مداری می‌توانسته بر مسیر این ذرات در فضا اثر بگذارد. این هم به نوبه‌ی خود بر سرعتِ کوبیده شدن آنها به جو زمین، و گرم شدنشان تاثیر گذاشته است.

ینژ می‌گوید: «این یافته‌ای مهم است زیرا اگر بخواهیم با بررسی فسیل غبارهای کیهانی که از سنگ‌های باستانی گرد آمده، تاریخ زمین‌شناختی سامانه‌ی خورشیدی را بازسازی کنیم، نیاز به این خواهیم داشت که بدانیم این غبارها در اثر کشش پیوسته‌ی سیاره‌ها چه دگرگونی‌هایی را از سر گذرانده بوده‌اند.» این پژوهش نشان داد که غبارهای کیهانی شهری به احتمال بسیار با سرعتی حدود ۱۲ کیلومتر بر ثانیه وارد هوای زمین شده‌اند. از این نظر، آنها سریع ترین ریزشهاب سنگ‌هایی هستند که تاکنون روی زمین یافته شده.

منبع: newscientist.com – bigbangpage.com